Баланс (ағылшын balance — таразы), теңгерім —
- тепе-теңдік, теңдестіру;
- үздіксіз өзгерісте болып тұратын белгілі бір құбылыстың жағдайын сипаттайтын, заттар мен құбылыстарды салыстыруға мүмкіндік беретін ақшалай-заттай көрсеткіштер жиынтығы;
- кәсіпорындар мен мекемелердің қаржы жағдайын, шаруашылықтың кірісі мен шығысын (актив, пассив), т.б. тепе-теңдіктерді сипаттайтын өзара байланысты көрсеткіштердің белгілі бір жүйесі;
- ақша мен тауардың кірісі мен шығысын бейнелейтін, бір-бірімен тең екі жақтық сандық қатынас. Мысалы, тауарды шетке шығару мен сырттан алып келу көрсеткіштері тең болып, жеткілікті қоры жасалып отырса ғана оны өндіру мен тұтыну балансының теңдігі сақталады. Баланстар ел экономикасын (бюджеттік баланс, төлем балансы, салааралық баланс), өнеркәсіп пен фирмалардың қаржы жағдайларын (бухгалтерлік баланс, , ) халықтың кірісі мен шығысын (отбасының мен , тұтыну бюджеті) талдауға, есептеуге, жоспарлауға пайдаланылады.
Экономикада баланстың төмендегідей түрлері қоланылады:
- 1) айналмалы қаржы Балансы — белгілі бір уақыт аралығындағы фирманың, кәсіпорынның, бірлестіктің кірісі мен шығысының бір-біріне сәйкестігін бейнелейтін кесте, онда қаржы қозғалысының сипаты көрініс табады;
- 2) Бухгалтерлік баланс|бухгалтерлік Баланс — кәсіпорындардың, фирмалардың, мекемелердің, т.б-дың жалпы ақша қаражаттарының белгілі бір мерзім ішіндегі орналасу, пайдалану жағдайларын жинақтап көрсететін кесте. Құрылымы жағынан бухгалтерлік Баланс екі жақты. Кестенің активті жағы — кәсіпорын мен фирма қаржысының құрамы мен орналасуын, ал, пассивті жағы— бұл қаржылардың қайдан түсетінін көрсетеді. Актив пен пассивтің қорытындысы тепе-тең болады;
- 3) еңбек ресурстарының балансы — еңбек қорларын пайдаланудың түрлі жақтары, толықтыру мен азаюы ескеріле отырып жасалады;
- 4) есептеу балансы — ақша талабы мен мемлекеттің сыртқы балансы туралы белгілі күнге (әдетте жыл басына) немесе белгілі уақытқа (жылға) берген міндеттемесінің арақатынасы;
- 5) жинақталған қаржы балансы — халық шаруашылығының қаржы қорларын құрудың және пайдаланудың негізгі шамаларын (пропорция) бейнелейтін қаржылық көрсеткіштер жүйесі;
- 6) жұмыс уақытының балансы — өндіріс қызметкерлері жұмыс уақытының қорларын және оларды әрбір жұмыс түрлеріне қарай пайдалануын бейнелейтін баланс;
- 7) материалдық баланс — материалдық ресурстардың (заттық қорлардың) пайда болу көздері мен түсу көлемі мен олардың тұтыну көлемінің сәйкестігін бейнелейтін баланс;
- 8) капитал мен несие қозғалысының балансы — мемлекеттік және жеке капиталдың, сондай-ақ, берілген және алынған халықар. несиелердің арасалмағын көрсететін баланс;
- 9) негізгі қорлар балансы — өндіріс қуаттары мен құрал-жабдықтарының қозғалысын сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі. Негізгі қорлар балансы ұдайы өндірістің негізгі қорларының көлемі, құрылымы, олардың қозғалысы, арақатынасы мен өсу қарқыны жайында мәліметтер алу мақсатымен жүргізіледі;
- 10) сауда балансы — белгілі бір уақытта шетке тауар шығарудан және сырттан тауар әкелуден түскен кіріс пен төлемнің арақатынасы;
- 11) сыртқы сауда балансы — белгілі уақыт аралығындағы (ай, тоқсан, жыл) шетке шығарған және сырттан әкелінген тауар құнының арақатынасы; *12) табыс пен шығыс балансы — белгілі бір мерзім ішіндегі кіріс пен шығыстың көздері, мөлшері көрсетілген және олардың тепе-теңдігі не болмаса бір жағының екінші жағынан артықтығы бейнеленген қаржы есебі;
- 13) тарату балансы — фирманың, кәсіпорынның, бірлестіктің заңды тұлға ретінде жұмысын тоқтатқан күнгі мүліктік жағдайын бейнелейтін бухгалтерлік есеп;
- 14) төлем балансы — белгілі уақыт ішіндегі валюта түсімі мен төлем қабілетінің арақатынасы. Мемлекеттің жан-жақты сыртқы экономика байланысын айқындайды. Төлем балансы күнделікті қарапайым операциялардан, капиталдар мен несиелердің қозғалыс Баланстарынан тұрады. Ағымдағы күнделікті төлем балансына: сауда балансы, шетке шығарылған тауар мен әкелінген тауар құнының арақатынасы, көрсетілген қызметке төленген және одан түскен қаржылар, шет ел туризмі есептері, саудадан тыс төлемдер мен түсімдер (жеке акция аудару, зейнетақы, сыйлықтар, шет елде елшілік ұстау қаражаты, шет елге орналасқан қарулы күш қаражаты, т.б.), шетелдік акция қаражатын жұмсауға байланысты кіріс пен төлемдер жатады;
- 15) халықаралық борыш балансы — бір елдің екінші елге уақтылы өтеу мезгіліне байланыссыз, белгілі бір мерзімде жиналған барлық ақшалай және мүліктей талаптары мен міндеттері;
- 16) халықаралық есептесу балансы — бір елдің екінші елге қоятын қаржылай талабы мен міндеттерінің, түсімі мен төлемінің арақатынасы.
- 17) халық шаруашылығы балансы — ұлғаймалы ұдайы өндірістің қарқыны мен көлемін бейнелейтін экономика кестелер мен негізгі көрсеткіштер жүйесі. Халық шаруашылығының дамуындағы қарым-қатынастар мен пропорцияларға және жоспарлаудағы әдістер мен әдістемелерге тығыз байланысты болады. Баланстың бұл түрі өндіріс пен қоғамдық бөліністің өзара сәйкесу деңгейін көрсетеді.
Баланс (фр. balance, сөзбе-сөз-таразы, лат. bilanx-қос табақты таразы). Нендей бір өзгермелі құбылыстың ара салмаған немесе тепе-теңдігін сипаттайтын көрсеткіштер.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, II том;
- О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
- Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Balans agylshyn balance tarazy tengerim tepe tendik tendestiru үzdiksiz ozgeriste bolyp turatyn belgili bir kubylystyn zhagdajyn sipattajtyn zattar men kubylystardy salystyruga mүmkindik beretin akshalaj zattaj korsetkishter zhiyntygy kәsiporyndar men mekemelerdin karzhy zhagdajyn sharuashylyktyn kirisi men shygysyn aktiv passiv t b tepe tendikterdi sipattajtyn ozara bajlanysty korsetkishterdin belgili bir zhүjesi aksha men tauardyn kirisi men shygysyn bejnelejtin bir birimen ten eki zhaktyk sandyk katynas Mysaly tauardy shetke shygaru men syrttan alyp kelu korsetkishteri ten bolyp zhetkilikti kory zhasalyp otyrsa gana ony ondiru men tutynu balansynyn tendigi saktalady Balanstar el ekonomikasyn byudzhettik balans tolem balansy salaaralyk balans onerkәsip pen firmalardyn karzhy zhagdajlaryn buhgalterlik balans halyktyn kirisi men shygysyn otbasynyn men tutynu byudzheti taldauga esepteuge zhosparlauga pajdalanylady Karl Marks Ekonomikada balanstyn tomendegidej tүrleri kolanylady 1 ajnalmaly karzhy Balansy belgili bir uakyt aralygyndagy firmanyn kәsiporynnyn birlestiktin kirisi men shygysynyn bir birine sәjkestigin bejnelejtin keste onda karzhy kozgalysynyn sipaty korinis tabady 2 Buhgalterlik balans buhgalterlik Balans kәsiporyndardyn firmalardyn mekemelerdin t b dyn zhalpy aksha karazhattarynyn belgili bir merzim ishindegi ornalasu pajdalanu zhagdajlaryn zhinaktap korsetetin keste Қurylymy zhagynan buhgalterlik Balans eki zhakty Kestenin aktivti zhagy kәsiporyn men firma karzhysynyn kuramy men ornalasuyn al passivti zhagy bul karzhylardyn kajdan tүsetinin korsetedi Aktiv pen passivtin korytyndysy tepe ten bolady 3 enbek resurstarynyn balansy enbek korlaryn pajdalanudyn tүrli zhaktary tolyktyru men azayuy eskerile otyryp zhasalady 4 esepteu balansy aksha talaby men memlekettin syrtky balansy turaly belgili kүnge әdette zhyl basyna nemese belgili uakytka zhylga bergen mindettemesinin arakatynasy 5 zhinaktalgan karzhy balansy halyk sharuashylygynyn karzhy korlaryn kurudyn zhәne pajdalanudyn negizgi shamalaryn proporciya bejnelejtin karzhylyk korsetkishter zhүjesi 6 zhumys uakytynyn balansy ondiris kyzmetkerleri zhumys uakytynyn korlaryn zhәne olardy әrbir zhumys tүrlerine karaj pajdalanuyn bejnelejtin balans 7 materialdyk balans materialdyk resurstardyn zattyk korlardyn pajda bolu kozderi men tүsu kolemi men olardyn tutynu koleminin sәjkestigin bejnelejtin balans 8 kapital men nesie kozgalysynyn balansy memlekettik zhәne zheke kapitaldyn sondaj ak berilgen zhәne alyngan halykar nesielerdin arasalmagyn korsetetin balans 9 negizgi korlar balansy ondiris kuattary men kural zhabdyktarynyn kozgalysyn sipattajtyn korsetkishter zhүjesi Negizgi korlar balansy udajy ondiristin negizgi korlarynyn kolemi kurylymy olardyn kozgalysy arakatynasy men osu karkyny zhajynda mәlimetter alu maksatymen zhүrgiziledi 10 sauda balansy belgili bir uakytta shetke tauar shygarudan zhәne syrttan tauar әkeluden tүsken kiris pen tolemnin arakatynasy 11 syrtky sauda balansy belgili uakyt aralygyndagy aj toksan zhyl shetke shygargan zhәne syrttan әkelingen tauar kunynyn arakatynasy 12 tabys pen shygys balansy belgili bir merzim ishindegi kiris pen shygystyn kozderi molsheri korsetilgen zhәne olardyn tepe tendigi ne bolmasa bir zhagynyn ekinshi zhagynan artyktygy bejnelengen karzhy esebi 13 taratu balansy firmanyn kәsiporynnyn birlestiktin zandy tulga retinde zhumysyn toktatkan kүngi mүliktik zhagdajyn bejnelejtin buhgalterlik esep 14 tolem balansy belgili uakyt ishindegi valyuta tүsimi men tolem kabiletinin arakatynasy Memlekettin zhan zhakty syrtky ekonomika bajlanysyn ajkyndajdy Tolem balansy kүndelikti karapajym operaciyalardan kapitaldar men nesielerdin kozgalys Balanstarynan turady Agymdagy kүndelikti tolem balansyna sauda balansy shetke shygarylgan tauar men әkelingen tauar kunynyn arakatynasy korsetilgen kyzmetke tolengen zhәne odan tүsken karzhylar shet el turizmi esepteri saudadan tys tolemder men tүsimder zheke akciya audaru zejnetaky syjlyktar shet elde elshilik ustau karazhaty shet elge ornalaskan karuly kүsh karazhaty t b sheteldik akciya karazhatyn zhumsauga bajlanysty kiris pen tolemder zhatady 15 halykaralyk borysh balansy bir eldin ekinshi elge uaktyly oteu mezgiline bajlanyssyz belgili bir merzimde zhinalgan barlyk akshalaj zhәne mүliktej talaptary men mindetteri 16 halykaralyk eseptesu balansy bir eldin ekinshi elge koyatyn karzhylaj talaby men mindetterinin tүsimi men toleminin arakatynasy 17 halyk sharuashylygy balansy ulgajmaly udajy ondiristin karkyny men kolemin bejnelejtin ekonomika kesteler men negizgi korsetkishter zhүjesi Halyk sharuashylygynyn damuyndagy karym katynastar men proporciyalarga zhәne zhosparlaudagy әdister men әdistemelerge tygyz bajlanysty bolady Balanstyn bul tүri ondiris pen kogamdyk bolinistin ozara sәjkesu dengejin korsetedi Balans fr balance sozbe soz tarazy lat bilanx kos tabakty tarazy Nendej bir ozgermeli kubylystyn ara salmagan nemese tepe tendigin sipattajtyn korsetkishter Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 II tom O D Dajyrbekov B E Altynbekov B K Torgauytov U I Kenesariev T S Hajdarova Aurudyn aldyn alu zhәne saktandyru bojynsha oryssha kazaksha terminologiyalyk sozdik Shymkent Ғasyr Sh 2005 zhyl ISBN 9965 752 06 0 Rahimbekova Z M Materialdar mehanikasy terminderinin agylshynsha oryssha kazaksha tүsindirme sozdigi ISBN 9965 769 67 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet