Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Арал ауданы — Қызылорда облысының солтүстік-батысындағы әкімшілік бөлік. 1928 жылы құрылған. Орталығы – Арал қаласы. Жер аумағы 68,4 мың км².
| Қазақстан ауданы | |||
| Арал ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны | 21 | ||
| Кенттік әкімдіктер саны | 2 | ||
| Қалалық әкімдіктер саны | 1 | ||
| Ауыл саны | 49 | ||
| Қала саны | 1 | ||
| Әкімі | Аманжол Сақыпұлы Оңғарбаев | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы | Арал қаласы, Астана көшесі, №33 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары | 46°47′12″ с. е. 61°40′15″ ш. б. / 46.78667° с. е. 61.67083° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 46°47′12″ с. е. 61°40′15″ ш. б. / 46.78667° с. е. 61.67083° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | 1928 | ||
| Жер аумағы | 68,4 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | UTC+5:00 | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 78 687 адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы | қазақтар (99,91%), орыстар (0,03%), басқа ұлт өкілдері (0,06%) | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Автомобиль коды | 11 | ||
| Арал ауданының әкімдігі | |||
|
| |||
Географиялық орны, жер бедері
Оңтүстік бөлігін түгелдей Арал теңізі алып жатыр. Аудан батысы мен солтүстігінде Ақтөбе облысының Шалқар және Ырғыз аудандарымен, солтүстік-шығысында Ұлытау облысының Ұлытау ауданымен, оңтүстік-шығысында Қызылорда облысының Қазалы ауданымен, оңтүстігінде Қарақалпақстанмен шектеседі. Тұран ойпатында орналасқан аудан батыста Үлкен және Кіші Борсық құмдары, солтүстік-шығысын Баршақұм, шығысын Арал қарақұмы алып жатыр. Арал теңізі жағалауында Көкарал, Көктырнақ, Барсакелмес, Шұбартарауыз, Құланды түбектері, Чернышев, Тұщыбас, Шевченко, Бутаков шығанақтары және Берг мойнағы орналасқан. Қарашоқы (283 м), Алтыншоқы су (209 – 247 м аралығында), т.б. таулар кездеседі.
Жер бедері, негізінен қоңыржай белдеудің Солтүстік Арал провинциясын алып жатқан жазық ландшафттан тұрады. Солтүстік-батысында біршама көтеріңкі, аласа келген қыраттар мен таулар орналасқан. Аудан жерінің ең биік жері – Шевченко шығанағынан солтүстік-батыста жатқан тау (324 м). Солт-нде Алтыншоқысу (абсолютiк биіктігі 249 м), Тербенбес (208 м), Көлқарашоқы (240 м), Көкарал түбегінде Дәуіт (161 м), Көктырнақ түбегінде Үшшоқы (188 м) таулары орналасқан. Бірнеше ірі құмды алқаптар бар. Олар – солтүстік-батысындағы Кіші Борсық құмы, солт-нде Баршақұм, орталығы бөлігінде Арал Қарақұмы, Жіңішкеқұм, Дарбас құмы. Арал т. жағалауында Көкарал, Көктырнақ, Барсакелмес, Шұбартарауыз, Құланды түбектері, Чернышев, Тұщыбас, Шевченко, Бутаков, Сарышығанақ шығанақтары және Берг мойнағы орналасқан. Түбектерде Изенарал, Ұзынарал, Қаратөбе, Домалақ, Айдарлы, т.б. мүйістер бар. Ауданның солтеңізінің құмды-төбелі өңірінде малға жайлы шұратты жерлер көп. Әсіресе қыстаулар (Бөбешік, Мейірман, Манасбай, Көкқабақ, Дөңгелексор, Науша, Шұрық, т.б.), жайлаулар (Қарабұлақ, Шағатай, т.б.) және құдықтар (Төртқұдық, Берді, Аймандай, Ұзақбай, Нұраөлген, Ақтан, Сабырбай, т.б.) орналасқан. Аудан аумағы геол. тұрғысынан Тұран плитасының мезозой-кайнозой шөгінділерінен түзілген. Оңтүстігінде Әмудария мегаантиклиналімен шектеседі. Шөгінділерінің қалыңд. 1000 – 1500 м-ден (шығысында) теңіз жағалауында 2000 м-ге жетеді.
Су торабы
Ауданды екі бөліп Аралға құятын Сырдария өз. ағып жатыр. Оның атырауында аудандағы көлдердің басым бөлігі орналасқан. Ірілері: Қамыстыбас, Тұщыбас, Шөмішкөл, Ақшатау көлдері, т.б. Атырауынан біршама алыста жатқан көлдерге Жақсықылыш к. жатады. Жер асты суы солтүстігінде сәл кермек татиды (5 – 8 г/л), солтүстік-шығысында тұщы (1 г/л), орталығы бөлігі мен Сырдың атырауында сәл кермек және кермекті (3 – 5 г/л). Грунт сулары ауданның солтүстігінде 3 – 10 м, орталығы 2 – 3 м тереңдікте. Су қабаты негізінен құмдақты-сазды, кейде сазды-батпақты қабатта кездеседі. Аудан аумағында Арал – Сексеуіл артезиан алабы жайласқан. Артезиан суы альб-сеномен, және палеоген-неоген (негізінен, эоцен және палеоцен) қабатында. Солтүстік-шығысында артезиан суы 100 – 200 м, ортасында 200 – 300 м, теңіз жағалауында 20 – 150 м тереңдікте жатыр. Судың минералд. сәл кермектен (5-тен 50 г/л) тұщыға дейін (1 – 3 г/л) өзгереді. Аудан өте қуаң шөлді белдемде жатқандықтан оның топырағының басым бөлігі сұр, сортаңды сұр, құмды және тақыр тәрізді топырақтан тұрады. Сыр бойы (аңғары мен жайылмасында) шалғынды сұр, бозғылт сұр және батпақты-сазды топырақ қалыптасқан
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Арал ауданының климаты тым континенттік. Орташа ауа температурасы қаңтарда – 13 – 15°С, шілдеде 24 – 35°С. Жауын-шашынның мөлшері 100 мм-ге жуық. Аязсыз күндер саны 160 тәулік, қар жамылғысы жұқа (10 см), ол 80 күндей жатады. Вегетация кезеңінің жылдық температура жиынтығы солтүстігінде 3400 °C, оңтүстігінде 3800 °C. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. солтүстігінде 150 мм, оңтүстігінде 105 мм. Оның 80%-ға жуығы көктем мен күз айларына келеді. Атмосфера қуаңшылықтың орташа мөлшері 50 тәулік. Аудан өте құрғақ агроклиматтық ауданға жатады. Сондықтан гидротермиялық коэффицент 0,3-ті құрайды, яғни ылғалдылығы өте төмен аймаққа жатады. Аудан аумағында желдің басым бөлігі солтүстік-шығыс (22%) және оңтүстік-батыстан (18%) соғады. Қыста солт-тен соғатын жел 24%-ды құраса, жаздағы жел 26%-ды құрайды. Желдің жылдық орташа жылдамдығы 4 – 4,5 м/с. Аудан жерінде өсімдіктерден жусан, селеу, жыңғыл, сексеуіл, жиде, қамыс, т.б. өседі. Жануарлар дүниесінен құм қояны, сарышұнақ, қосаяқ, түлкі, қасқыр, қарақұйрық мекендейді. Жан-жануарлары зоогеографиялық тұрғыдан Жерорта теңізі облысы, Иран-Тұран провинциясының Тұран округіне қарайды. Мұнда, негізінен, ақ бөкен, құм қояны, қарсақ, борсық, қамыс мысығы (мәлін) дала тышқандарының бірнеше түрлері мекендейді. Өзен-көлдерінде қаз, үйректердің бірнеше түрі мен туыстары, т.б. құстар ұя салады, кейбіреулері жыл бойы Сыр бойы мен теңіз жағалауында қалады. Ауданның өзен-көлдері балыққа бай.
Халқы
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1999 | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 65295 | ▼58958 | ▲79182 | ▼70405 | ▲70804 | ▼68382 | ▲70562 | ▲80569 |
Тұрғындар саны – 79 150 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 99,91%, орыстар – 0,04%, басқа ұлт өкілдері – 0,05%.
Әкімшілік бөлінісі
50 елді мекен 1 қалалық, 2 кенттік әкімдік пен 21 ауылдық округке біріктірілген:
Әлеуметтік құрылымдары
Жалпы білім беретін – 45 мектеп. Мәдениет саласында 6 мәдениет үйі, 16 клуб, 37 кітапхана, бір музей, бір кинотеатр тіркелген. Аудандық «Толқын» газеті шығып тұрады. Н. Кенжеғұл атында мәдениет үйінде Қазанғап атында халық аспаптар оркестрі, Сыдықовтар жанұясының ансамблі, «Көңілашар» үгіт-көркемдік бригадасы жұмыс істейді. Денсаулық сақтау саласында ауданы аурухана, балалар босанатын үй, психоневрол. диспансер, кеңес беру диагностик. емхана, 2 аурухана, 31 фельдш.-акушерлік және фельдш. пункт, 12 отбасылық-дәрігерлік амбулатория, тіс емдейтін «Жансая» және «Аралстоммед» ЖШС-тері, 4 дәріхана, ауданы санэпидстанса, лепропункт, т.б. медицина мекемелер халыққа қызмет көрсетеді. Спорт саласында ауданда 192 спорт ғимараттары тіркелген. Ауданда көптеген қоғамдық бірлестіктер («Қайрат», «Ана үміті», «Байқоңыр», «Арал теңізі», «Ұстаз ұлағаты», «Көкжиек», т.б.) жұмыс істейді. А. а. аумағымен Орынбор–Ташкент т. ж. (162 км) өтеді. Автомобиль жолының жалпы ұзындығы 502 км, оның ішінде респ. маңызы бар жолдың ұзындығы 211 км. Байланыс кәсіпорындары мен мекемелерінен 1 ауданы байланыс бөлімі, 18 пошта бөлімшесі, 1 телекоммуникация жүйесі елге қызмет көрсетеді. Ауданда ұзындығы 570,6 км су құбыры тартылған. Электр энергиясын «Дәу летэнерго» ЖШС-і береді. Аудан өңірінен көптеген археол. және мәдени ескерткіштер табылған.
Шаруашылығы
Аудан негізінен қаракөл қойын, ірі қара жылқы және түйе өсіруге маманданған. Қазір бұрынғы кеңшарлар негізінде ұжымдық шаруашылықтар мен шаруа қожалықтары ұйымдастырылған. Аудан арқылы Орынбор – Ташкент темір жолы, Қызылорда – Ақтөбе автомобиль жолдары өтеді. Арал ауданы елімізге балық аулау және өңдеумен танымал. Теңіз жағалауындағы елді мекендердің негізгі кәсіпшілігі – балық аулау болып саналады. Кейінгі 20 жыл ішінде Арал теңізінің тартылуына байланысты балық ш. да біршама азайды. Ауданда өнеркәсіп біршама дамыған. Бұрынғы кәсіпорындар мен мекемелер, өндіріс орындары нарық экономикасына өтуіне байланысты жекешелендірілді. Олардың негізінде аудан аумағында 300-ге жуық шаруашылық нысандары ұйымдастырылды (2001). Салалық қатыстығына қарай а. ш-нда, орман ш-нда және аңшылық бағытында 19 нысан, балық аулау ш-нда 37, кен өндіруде 1, өңдеу өнеркәсібінде 13, электр энергиясын өндіру және оны тарату, газ және су мекемелерінде 7, құрылыста 11, сауда, автомобиль жөндеу және үйге пайдаланылатын бұйымдар жасау мекемелері 31, көлік және байланыс мекемелері 11, қаржылық іспен айналысатын мекемелер 2, мемлекет басқару мекемелері 39, білім саласында 36, денсаулық сақтау және әлеум. қызмет көрсетуде 27, басқа да коммунальдық, әлеум. және қоғамдық ұйымдар саны 51 (2001). Ірі өнеркәсіп кәсіпорындарына «Аралтұз», АҚ, Вагон жөндеу зауыты, Сексеуілді локомотив жөндеу зауыты, «Қамыстыбас» балық питомнигі т.б. жатады. Ауданда 1995 жылға дейін 25 ұжымшар, 16 балық зауыты, балық қабылдайтын 75 пункт, механикаландырылған 4 машина ст-сы болған. Жылына 500 т балық ауланып отырған. Еділ жағалауы өңіріне қуаңшылық пен аштық жылдарында (1930 – 40) Арал өңірінен 14 вагон балық жөнелтілген. Арал т. суының тартылуы және еліміздің нарық экономикасына өтуіне байланысты ауданның ауыл шаруашылық біршама өзгерістерге ұшырады. Қазір аудандағы а. ш-на пайдаланылатын жердің аумағы 12,93 мың км², оның ішінде ерекше қорғалатын жердің аумағы 167,9 км² (Барсакелмес қорығы), орман қорының аумағы 6,37 мың км², су қоры 22,3 мың км², мемлекет жер қоры 10,86 мың км². Ауданда 2001 жылдың басында а. ш-нда 101 агроқұрылым болды. Оның ішінде 4 ЖШС, 2 АҚ, 5 ӨК, 90 шаруа қожалығы болды. А. ш-на жарамды жердің аумағы 2,03 млн. га, оның ішінде жыртылған жері 619 га, тыңайған жер 2715 га, шабындық 9442 га, жайылымы 2,02 млн. га, бау-бақша 357 га. Аудан бойында 2000 ж. 930 т күріш жиналды. Ірі қара малдың саны 21,14 мың бас, қой мен ешкі 90,33 мың бас, жылқы 11,7 мың бас, түйе 13,3 мың бас болды. Шағын кәсіпкерлік саласында (жалпы саны 98) 2001 жылдың басында заңды тұлғалар бойынша өнеркәсіп саласында 5, балық ш-нда 31, а. ш-нда 13, құрылыста 2, көлік және байланыста 2, саудада 23, басқа шаруашылық нысандарының саны 22.
Тұлғалары
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ҚР халық санақтары
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Aral audany Қyzylorda oblysynyn soltүstik batysyndagy әkimshilik bolik 1928 zhyly kurylgan Ortalygy Aral kalasy Zher aumagy 68 4 myn km Қazakstan audanyAral audanyEltanbasyӘkimshiligiOblysyҚyzylorda oblysyAudan ortalygyAralAuyldyk okrugter sany21Kenttik әkimdikter sany2Қalalyk әkimdikter sany1Auyl sany49Қala sany1ӘkimiAmanzhol Sakypuly OngarbaevAudan әkimdiginin mekenzhajyAral kalasy Astana koshesi 33Tarihy men geografiyasyKoordinattary46 47 12 s e 61 40 15 sh b 46 78667 s e 61 67083 sh b 46 78667 61 67083 G O Ya Koordinattar 46 47 12 s e 61 40 15 sh b 46 78667 s e 61 67083 sh b 46 78667 61 67083 G O Ya Қurylgan uakyty1928Zher aumagy68 4 myn km Uakyt beldeuiUTC 5 00TurgyndaryTurgyny78 687 adam 2023 Ұlttyk kuramykazaktar 99 91 orystar 0 03 baska ult okilderi 0 06 Sandyk identifikatorlaryAvtomobil kody11Aral audanynyn әkimdigiGeografiyalyk orny zher bederiOntүstik boligin tүgeldej Aral tenizi alyp zhatyr Audan batysy men soltүstiginde Aktobe oblysynyn Shalkar zhәne Yrgyz audandarymen soltүstik shygysynda Ұlytau oblysynyn Ұlytau audanymen ontүstik shygysynda Қyzylorda oblysynyn Қazaly audanymen ontүstiginde Қarakalpakstanmen shektesedi Turan ojpatynda ornalaskan audan batysta Үlken zhәne Kishi Borsyk kumdary soltүstik shygysyn Barshakum shygysyn Aral karakumy alyp zhatyr Aral tenizi zhagalauynda Kokaral Koktyrnak Barsakelmes Shubartarauyz Қulandy tүbekteri Chernyshev Tushybas Shevchenko Butakov shyganaktary zhәne Berg mojnagy ornalaskan Қarashoky 283 m Altynshoky su 209 247 m aralygynda t b taular kezdesedi Zher bederi negizinen konyrzhaj beldeudin Soltүstik Aral provinciyasyn alyp zhatkan zhazyk landshafttan turady Soltүstik batysynda birshama koterinki alasa kelgen kyrattar men taular ornalaskan Audan zherinin en biik zheri Shevchenko shyganagynan soltүstik batysta zhatkan tau 324 m Solt nde Altynshokysu absolyutik biiktigi 249 m Terbenbes 208 m Kolkarashoky 240 m Kokaral tүbeginde Dәuit 161 m Koktyrnak tүbeginde Үshshoky 188 m taulary ornalaskan Birneshe iri kumdy alkaptar bar Olar soltүstik batysyndagy Kishi Borsyk kumy solt nde Barshakum ortalygy boliginde Aral Қarakumy Zhinishkekum Darbas kumy Aral t zhagalauynda Kokaral Koktyrnak Barsakelmes Shubartarauyz Қulandy tүbekteri Chernyshev Tushybas Shevchenko Butakov Saryshyganak shyganaktary zhәne Berg mojnagy ornalaskan Tүbekterde Izenaral Ұzynaral Қaratobe Domalak Ajdarly t b mүjister bar Audannyn soltenizinin kumdy tobeli onirinde malga zhajly shuratty zherler kop Әsirese kystaular Bobeshik Mejirman Manasbaj Kokkabak Dongeleksor Nausha Shuryk t b zhajlaular Қarabulak Shagataj t b zhәne kudyktar Tortkudyk Berdi Ajmandaj Ұzakbaj Nuraolgen Aktan Sabyrbaj t b ornalaskan Audan aumagy geol turgysynan Turan plitasynyn mezozoj kajnozoj shogindilerinen tүzilgen Ontүstiginde Әmudariya megaantiklinalimen shektesedi Shogindilerinin kalynd 1000 1500 m den shygysynda teniz zhagalauynda 2000 m ge zhetedi Su torabyAudandy eki bolip Aralga kuyatyn Syrdariya oz agyp zhatyr Onyn atyrauynda audandagy kolderdin basym boligi ornalaskan Irileri Қamystybas Tushybas Shomishkol Akshatau kolderi t b Atyrauynan birshama alysta zhatkan kolderge Zhaksykylysh k zhatady Zher asty suy soltүstiginde sәl kermek tatidy 5 8 g l soltүstik shygysynda tushy 1 g l ortalygy boligi men Syrdyn atyrauynda sәl kermek zhәne kermekti 3 5 g l Grunt sulary audannyn soltүstiginde 3 10 m ortalygy 2 3 m terendikte Su kabaty negizinen kumdakty sazdy kejde sazdy batpakty kabatta kezdesedi Audan aumagynda Aral Sekseuil artezian alaby zhajlaskan Artezian suy alb senomen zhәne paleogen neogen negizinen eocen zhәne paleocen kabatynda Soltүstik shygysynda artezian suy 100 200 m ortasynda 200 300 m teniz zhagalauynda 20 150 m terendikte zhatyr Sudyn minerald sәl kermekten 5 ten 50 g l tushyga dejin 1 3 g l ozgeredi Audan ote kuan sholdi beldemde zhatkandyktan onyn topyragynyn basym boligi sur sortandy sur kumdy zhәne takyr tәrizdi topyraktan turady Syr bojy angary men zhajylmasynda shalgyndy sur bozgylt sur zhәne batpakty sazdy topyrak kalyptaskanKlimaty osimdigi men zhanuarlar dүniesiAral audanynyn klimaty tym kontinenttik Ortasha aua temperaturasy kantarda 13 15 S shildede 24 35 S Zhauyn shashynnyn molsheri 100 mm ge zhuyk Ayazsyz kүnder sany 160 tәulik kar zhamylgysy zhuka 10 sm ol 80 kүndej zhatady Vegetaciya kezeninin zhyldyk temperatura zhiyntygy soltүstiginde 3400 C ontүstiginde 3800 C Zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsh soltүstiginde 150 mm ontүstiginde 105 mm Onyn 80 ga zhuygy koktem men kүz ajlaryna keledi Atmosfera kuanshylyktyn ortasha molsheri 50 tәulik Audan ote kurgak agroklimattyk audanga zhatady Sondyktan gidrotermiyalyk koefficent 0 3 ti kurajdy yagni ylgaldylygy ote tomen ajmakka zhatady Audan aumagynda zheldin basym boligi soltүstik shygys 22 zhәne ontүstik batystan 18 sogady Қysta solt ten sogatyn zhel 24 dy kurasa zhazdagy zhel 26 dy kurajdy Zheldin zhyldyk ortasha zhyldamdygy 4 4 5 m s Audan zherinde osimdikterden zhusan seleu zhyngyl sekseuil zhide kamys t b osedi Zhanuarlar dүniesinen kum koyany saryshunak kosayak tүlki kaskyr karakujryk mekendejdi Zhan zhanuarlary zoogeografiyalyk turgydan Zherorta tenizi oblysy Iran Turan provinciyasynyn Turan okrugine karajdy Munda negizinen ak boken kum koyany karsak borsyk kamys mysygy mәlin dala tyshkandarynyn birneshe tүrleri mekendejdi Өzen kolderinde kaz үjrekterdin birneshe tүri men tuystary t b kustar uya salady kejbireuleri zhyl bojy Syr bojy men teniz zhagalauynda kalady Audannyn ozen kolderi balykka baj Halky1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2021 65295 58958 79182 70405 70804 68382 70562 80569 Turgyndar sany 79 150 adam 2019 Ұlttyk kuramy kazaktar 99 91 orystar 0 04 baska ult okilderi 0 05 Әkimshilik bolinisi50 eldi meken 1 kalalyk 2 kenttik әkimdik pen 21 auyldyk okrugke biriktirilgen Әkimshilik Ortalygy Eldi mekenderi Halky 2021 Akirek auyldyk okrugi Akbaj auyly 1 809Akkum auyldyk okrugi Shizhaga auyly 2 2203Amanotkel auyldyk okrugi Amanotkel auyly 4 2360Aral kalalyk әkimdigi Aral kalasy 1 36004Aralkum auyldyk okrugi Aralkum stanciyasy 3 1805Atanshi auyldyk okrugi Zhinishkekum auyly 1 435Bekbauyl auyldyk okrugi Bekbauyl stanciyasy 3 1761Belaran auyldyk okrugi Қulandy auyly 1 348Bogen auyldyk okrugi Bogen auyly 2 1759Zhaksykylysh kenttik әkimdigi Zhaksykylysh kenti 1 4631Zhanakurylys auyldyk okrugi Zhanakurylys auyly 1 765Zhetes bi auyldyk okrugi Rajym auyly 2 619Zhinishkekum auyldyk okrugi Tokabaj auyly 1 735Қamystybas auyldyk okrugi Қamystybas stanciyasy 2 2000Қarakum auyldyk okrugi Abaj auyly 2 2425Қarateren auyldyk okrugi Zhanakonys auyly 3 1766Қosaman auyldyk okrugi Қosaman auyly 2 717Қoszhar auyldyk okrugi Қoszhar auyly 1 580Қulandy auyldyk okrugi Akbasty auyly 1 420Mergensaj auyldyk okrugi Zhalanash auyly 2 825Rajym auyldyk okrugi Қyzylzhar auyly 2 1608Sazdy auyldyk okrugi Sazdy auyly 1 506Sapak auyldyk okrugi Sapak stanciyasy 4 846Sekseuil kenttik әkimdigi Sekseuil kenti 7 11284Әleumettik kurylymdaryZhalpy bilim beretin 45 mektep Mәdeniet salasynda 6 mәdeniet үji 16 klub 37 kitaphana bir muzej bir kinoteatr tirkelgen Audandyk Tolkyn gazeti shygyp turady N Kenzhegul atynda mәdeniet үjinde Қazangap atynda halyk aspaptar orkestri Sydykovtar zhanuyasynyn ansambli Konilashar үgit korkemdik brigadasy zhumys istejdi Densaulyk saktau salasynda audany auruhana balalar bosanatyn үj psihonevrol dispanser kenes beru diagnostik emhana 2 auruhana 31 feldsh akusherlik zhәne feldsh punkt 12 otbasylyk dәrigerlik ambulatoriya tis emdejtin Zhansaya zhәne Aralstommed ZhShS teri 4 dәrihana audany sanepidstansa lepropunkt t b medicina mekemeler halykka kyzmet korsetedi Sport salasynda audanda 192 sport gimarattary tirkelgen Audanda koptegen kogamdyk birlestikter Қajrat Ana үmiti Bajkonyr Aral tenizi Ұstaz ulagaty Kokzhiek t b zhumys istejdi A a aumagymen Orynbor Tashkent t zh 162 km otedi Avtomobil zholynyn zhalpy uzyndygy 502 km onyn ishinde resp manyzy bar zholdyn uzyndygy 211 km Bajlanys kәsiporyndary men mekemelerinen 1 audany bajlanys bolimi 18 poshta bolimshesi 1 telekommunikaciya zhүjesi elge kyzmet korsetedi Audanda uzyndygy 570 6 km su kubyry tartylgan Elektr energiyasyn Dәu letenergo ZhShS i beredi Audan onirinen koptegen arheol zhәne mәdeni eskertkishter tabylgan SharuashylygyAudan negizinen karakol kojyn iri kara zhylky zhәne tүje osiruge mamandangan Қazir buryngy kensharlar negizinde uzhymdyk sharuashylyktar men sharua kozhalyktary ujymdastyrylgan Audan arkyly Orynbor Tashkent temir zholy Қyzylorda Aktobe avtomobil zholdary otedi Aral audany elimizge balyk aulau zhәne ondeumen tanymal Teniz zhagalauyndagy eldi mekenderdin negizgi kәsipshiligi balyk aulau bolyp sanalady Kejingi 20 zhyl ishinde Aral tenizinin tartyluyna bajlanysty balyk sh da birshama azajdy Audanda onerkәsip birshama damygan Buryngy kәsiporyndar men mekemeler ondiris oryndary naryk ekonomikasyna otuine bajlanysty zhekeshelendirildi Olardyn negizinde audan aumagynda 300 ge zhuyk sharuashylyk nysandary ujymdastyryldy 2001 Salalyk katystygyna karaj a sh nda orman sh nda zhәne anshylyk bagytynda 19 nysan balyk aulau sh nda 37 ken ondirude 1 ondeu onerkәsibinde 13 elektr energiyasyn ondiru zhәne ony taratu gaz zhәne su mekemelerinde 7 kurylysta 11 sauda avtomobil zhondeu zhәne үjge pajdalanylatyn bujymdar zhasau mekemeleri 31 kolik zhәne bajlanys mekemeleri 11 karzhylyk ispen ajnalysatyn mekemeler 2 memleket baskaru mekemeleri 39 bilim salasynda 36 densaulyk saktau zhәne әleum kyzmet korsetude 27 baska da kommunaldyk әleum zhәne kogamdyk ujymdar sany 51 2001 Iri onerkәsip kәsiporyndaryna Araltuz AҚ Vagon zhondeu zauyty Sekseuildi lokomotiv zhondeu zauyty Қamystybas balyk pitomnigi t b zhatady Audanda 1995 zhylga dejin 25 uzhymshar 16 balyk zauyty balyk kabyldajtyn 75 punkt mehanikalandyrylgan 4 mashina st sy bolgan Zhylyna 500 t balyk aulanyp otyrgan Edil zhagalauy onirine kuanshylyk pen ashtyk zhyldarynda 1930 40 Aral onirinen 14 vagon balyk zhoneltilgen Aral t suynyn tartyluy zhәne elimizdin naryk ekonomikasyna otuine bajlanysty audannyn auyl sharuashylyk birshama ozgeristerge ushyrady Қazir audandagy a sh na pajdalanylatyn zherdin aumagy 12 93 myn km onyn ishinde erekshe korgalatyn zherdin aumagy 167 9 km Barsakelmes korygy orman korynyn aumagy 6 37 myn km su kory 22 3 myn km memleket zher kory 10 86 myn km Audanda 2001 zhyldyn basynda a sh nda 101 agrokurylym boldy Onyn ishinde 4 ZhShS 2 AҚ 5 ӨK 90 sharua kozhalygy boldy A sh na zharamdy zherdin aumagy 2 03 mln ga onyn ishinde zhyrtylgan zheri 619 ga tynajgan zher 2715 ga shabyndyk 9442 ga zhajylymy 2 02 mln ga bau baksha 357 ga Audan bojynda 2000 zh 930 t kүrish zhinaldy Iri kara maldyn sany 21 14 myn bas koj men eshki 90 33 myn bas zhylky 11 7 myn bas tүje 13 3 myn bas boldy Shagyn kәsipkerlik salasynda zhalpy sany 98 2001 zhyldyn basynda zandy tulgalar bojynsha onerkәsip salasynda 5 balyk sh nda 31 a sh nda 13 kurylysta 2 kolik zhәne bajlanysta 2 saudada 23 baska sharuashylyk nysandarynyn sany 22 TulgalaryӘmirzhan Sagidrahmanuly ҚosanovDerekkozderҚazakstan Respublikasy halkynyn zhynysy zhәne zhergilikti zherdin tipine karaj sany 2023 zhylgy 1 kantarga Қazakstan Respublikasy halkynyn zhekelegen etnostary bojynsha sany 2022 zhyl basyna Resej imperiyasy KSRO halyk sanaktary ҚR halyk sanaktary