Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қалуен (лат. Sonchus) – астралылар тұқымдасына жататын бір, екі және көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы.
| Қалуен | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||||||
| 130 түрі белгілі |
Таралуы және өсетін жері
Еуразия мен Африкада кездесетін 70-ке жуық түрі белгілі. Қазақстанда шалғында, өзен-көл жағалауында, бұта арасында, жол жиегінде, арамшөп ретінде егістікте, бау-бақшада өсетін 4 түрі бар. Жаздық және отамалы дақылдар егісінде тараған зиянды түрі – егістік Қалуен (Sonchus arvensіs). Оның ұзындығы 10 – 160 см-ге жететін атпалы тамыры бар, көп жылдық өсімдік. Қазақстанда Тобыл, Есіл өзендері, Каспий маңында, Қызылорда, Бетпақдала, Балқаш-Алакөл ойысында, Алтай, Тарбағатай, Жетісу Алатауында, Батыс Тянь-Шаньда өседі.
Ботаникалық сипаты
- Сабағы тік, жапырағы жалпақ, қауырсын немесе қандауыр пішінді, гүлі көбіне сары, гүлшоғыры сыпыртқы тәрізді.
- Гүлдері сары түсті, 5 – 10 себеті топталып қалқанша немесе қалқаншалы сыпыртқы гүлшоғырына жинақталған.
- Маусым – қыркүйек айларында гүлдеп, жемістенеді.
- Жемісі – ұзынша келген, қоңыр түсті тұқымша. Оның жіңішке, ақ немесе сұр түсті түктерден құралған айдаршасы болады.
Қолданысы
Егіс Қалуені арамшөп болғанымен шірнелі өсімдік. Шошқа, үй қояны жақсы жейді. Бау-бақша Қалуенінің (Sonchus oleraceus) жапырағы көгілдір. Жапырағы мен жас бұтағын барлық мал, ал бұдырлы Қалуенді жылқы, түйе жейді.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қaluen lat Sonchus astralylar tukymdasyna zhatatyn bir eki zhәne kop zhyldyk shoptesin osimdikter tuysy ҚaluenDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy AsteraceaeKishi tukymdasy Tajpasy Kishi tajpasy Tegi Sonchus Karl Linnejtүrleri130 tүri belgiliTaraluy zhәne osetin zheriEuraziya men Afrikada kezdesetin 70 ke zhuyk tүri belgili Қazakstanda shalgynda ozen kol zhagalauynda buta arasynda zhol zhieginde aramshop retinde egistikte bau bakshada osetin 4 tүri bar Zhazdyk zhәne otamaly dakyldar egisinde taragan ziyandy tүri egistik Қaluen Sonchus arvensis Onyn uzyndygy 10 160 sm ge zhetetin atpaly tamyry bar kop zhyldyk osimdik Қazakstanda Tobyl Esil ozenderi Kaspij manynda Қyzylorda Betpakdala Balkash Alakol ojysynda Altaj Tarbagataj Zhetisu Alatauynda Batys Tyan Shanda osedi Botanikalyk sipatyBau baksha ҚalueniSabagy tik zhapyragy zhalpak kauyrsyn nemese kandauyr pishindi gүli kobine sary gүlshogyry sypyrtky tәrizdi Gүlderi sary tүsti 5 10 sebeti toptalyp kalkansha nemese kalkanshaly sypyrtky gүlshogyryna zhinaktalgan Mausym kyrkүjek ajlarynda gүldep zhemistenedi Zhemisi uzynsha kelgen konyr tүsti tukymsha Onyn zhinishke ak nemese sur tүsti tүkterden kuralgan ajdarshasy bolady ҚoldanysyEgis Қalueni aramshop bolganymen shirneli osimdik Shoshka үj koyany zhaksy zhejdi Bau baksha Қalueninin Sonchus oleraceus zhapyragy kogildir Zhapyragy men zhas butagyn barlyk mal al budyrly Қaluendi zhylky tүje zhejdi DerekkozderҚazakstan Respublikasynyn tabigaty 3 tom 2 bolim