Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Янцзы, Чаңжиаң (қыт. дәст. 長江, жеңіл. 长江, пінин: Cháng Jiāng, сөзбе-сөз: «ұзын өзен»; төменгі ағысындағы тарихи атауы — қыт. дәст. 揚子江, жеңіл. 扬子江, пінин: Yángzǐ Jiāng) — Еуразиядағы ең ұзын және мол сулы, әлемдегі үшінші ең ұзын өзен. Қытайдың аумағымен ағады.
| Янцзы | |
|---|---|
| қыт. 长江 | |
 Өзеннің ағысы Нанкиннің тұсында | |
| Сипаттамасы | |
| Ұзындығы | 6300 км |
| Су алабының ауданы | 1808500 км² |
| Су алабы | Шығыс Қытай теңізі |
| Өзендердің су алабы | Янцзы су алабы |
| Су шығыны | 31900 м³/с |
| Бастауы | |
| • Орналасқан жері | Тибет |
| • Биіктігі | 5170 м |
| • Координаттары | 32°36′14″ с. е. 90°53′46″ ш. б. / 32.60389° с. е. 90.89611° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Сағасы | Шығыс Қытай теңізі |
| • Орналасқан жері | Шаңхай мен |
| • Координаттары | 31°23′37″ с. е. 121°58′59″ ш. б. / 31.39361° с. е. 121.98306° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 31°23′37″ с. е. 121°58′59″ ш. б. / 31.39361° с. е. 121.98306° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Еңістігі | 0 м/км |
| Орналасуы | |
| Ел |  Қытай |
Географиялық сипаттамасы
Ұзындығы 5800 км, су жиналатын алабының аумағы 1808,5 мың км².
Бастауын Тибет таулы қыратының орталық бөлігіндегі 5500 метр биіктіктегі және жоталарындағы мұздықтардан алып, Шығыс Қытай теңізіне атырау жасап (ауданы 80 мың км²) құяды.
Янцзы аңғар, арна және ағын ерекшеліктеріне қарай 3 бөлікке бөлінеді:
- жоғарғы ағысы – бастауынан қаласына дейін (2700 км),
- орта ағысы – қаласына дейін (1020 км)
- төмен ағысы – атырауына дейін (2080 км).
Жоғары ағысында терең, тар шатқалмен су құлама жасап ағады, еңісі 5 мың метрден асады.
Орта ағысы қырқалы Сычуань қазаншұңқыры және қатпарлы жоталар үстімен өтеді, еңісі 251 метр, орташа ені 300 – 600 метр, шатқалдардағы тереңдігі 80 – 110 мтр, ағыс жылдамдығы 5 – 7 м/с.
Төмен ағысы аллювийлік және Солтүстік Қытай жазығының оңтүстік бөлігімен ағады. Еңісі 80 метр, орташа ені 600 метрден 2 км-ге дейін, ағыс жылдамдығы 1 м/с. Ірі салалары , , Цзялинцзян, (). Оң жақ жағалауындағы Дунтинху, көлдері өзеннің су ағысын реттеп отырады. Орташа су ағымы 34 мың м³/с; су режимі муссондық; жазда су деңгейінің ауытқу шегі жазық бөлігінде 10 метрге дейін көтеріледі. Янцзы және оның салаларында су тасқынынан қорғану үшін ұзындығы 2,7 мың км-дей көтерме бөгеттер (дамбылар) тұрғызылған. Өзеннің тек жоғары бөлігі ғана қатады, 2850 км бойы кеме жүзеді. Төмен бөлігі Ұлы каналмен жалғастырылған. Теңіз суының көтерілуі сағасынан 700 км-ге дейін таралады. Янцзы жыл сайын 280 – 300 миллион тонна тасындылар мен тосқындарды шайып әкетеді. Егістік (негізінен күріш алабы) суаруға пайдаланылады. Янцзы – Қытайдың басты су магистралі. Алабындағы су жолының жалпы ұзындығы 17 мың км. Өзен бойында Нанкин, Ухань, , , т. б. өнеркәсіп орталықтары, атырауында Шаңхай қаласы орналасқан.
Тармақтары
Янцзы тармағында 700 өзен бар. Ең ірілері:
- Цзялинцзян
- (Цзюйхэ)
Орта айлық су шығыны (64 жылдың мәліметтері бойынша)
Янцзы өзеніндегі ірі қалалар
Суреттер
 |  |  |  |
| Янцзы Нанкин қаласының тұсында | Таңгула мұздықтары өзен қайнар көзі болып табылады |
Сілтемелер
Дереккөздер
- Schuessler, Axel (2006), ABC Etymological Dictionary of Old Chinese, Abc Chinese Dictionary Series, University of Hawaii Press, p. 306, ISBN 0824829751, http://books.google.com/books?id=nIvqAC7FNBQC&pg=PA306
- (қолжетпейтін сілтеме)(қолжетпейтін сілтеме)(қолжетпейтін сілтеме)(қолжетпейтін сілтеме)(қолжетпейтін сілтеме) (қыт.)(қолжетпейтін сілтеме) Accessed 2010-09-10
- "Yangtze River" (in en). Brittanica. https://www.britannica.com/place/Yangtze-River. Retrieved 2024-04-15.
- Three Gorges Dam, China : Image of the Day. earthobservatory.nasa.gov. Тексерілді, 3 қараша 2009.
- International Rivers, Three Gorges Dam profile Мұрағатталған 20 сәуірдің 2009 жылы., Accessed тамыз 3, 2009
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Yanczy Chanzhian kyt dәst 長江 zhenil 长江 pinin Chang Jiang sozbe soz uzyn ozen tomengi agysyndagy tarihi atauy kyt dәst 揚子江 zhenil 扬子江 pinin Yangzǐ Jiang Euraziyadagy en uzyn zhәne mol suly әlemdegi үshinshi en uzyn ozen Қytajdyn aumagymen agady Yanczykyt 长江Өzennin agysy Nankinnin tusyndaSipattamasyҰzyndygy 6300 kmSu alabynyn audany 1808500 km Su alaby Shygys Қytaj teniziӨzenderdin su alaby Yanczy su alabySu shygyny 31900 m sBastauy Ornalaskan zheri Tibet Biiktigi 5170 m Koordinattary 32 36 14 s e 90 53 46 sh b 32 60389 s e 90 89611 sh b 32 60389 90 89611 G O Ya T Sagasy Shygys Қytaj tenizi Ornalaskan zheri Shanhaj men Koordinattary 31 23 37 s e 121 58 59 sh b 31 39361 s e 121 98306 sh b 31 39361 121 98306 G O Ya Koordinattar 31 23 37 s e 121 58 59 sh b 31 39361 s e 121 98306 sh b 31 39361 121 98306 G O Ya T Enistigi 0 m kmOrnalasuyEl ҚytajGeografiyalyk sipattamasyҰzyndygy 5800 km su zhinalatyn alabynyn aumagy 1808 5 myn km Bastauyn Tibet tauly kyratynyn ortalyk boligindegi 5500 metr biiktiktegi zhәne zhotalaryndagy muzdyktardan alyp Shygys Қytaj tenizine atyrau zhasap audany 80 myn km kuyady Yanczy angar arna zhәne agyn erekshelikterine karaj 3 bolikke bolinedi zhogargy agysy bastauynan kalasyna dejin 2700 km orta agysy kalasyna dejin 1020 km tomen agysy atyrauyna dejin 2080 km Yanczy ozeninin alaby Zhogary agysynda teren tar shatkalmen su kulama zhasap agady enisi 5 myn metrden asady Orta agysy kyrkaly Sychuan kazanshunkyry zhәne katparly zhotalar үstimen otedi enisi 251 metr ortasha eni 300 600 metr shatkaldardagy terendigi 80 110 mtr agys zhyldamdygy 5 7 m s Tomen agysy allyuvijlik zhәne Soltүstik Қytaj zhazygynyn ontүstik boligimen agady Enisi 80 metr ortasha eni 600 metrden 2 km ge dejin agys zhyldamdygy 1 m s Iri salalary Czyalinczyan On zhak zhagalauyndagy Duntinhu kolderi ozennin su agysyn rettep otyrady Ortasha su agymy 34 myn m s su rezhimi mussondyk zhazda su dengejinin auytku shegi zhazyk boliginde 10 metrge dejin koteriledi Yanczy zhәne onyn salalarynda su taskynynan korganu үshin uzyndygy 2 7 myn km dej koterme bogetter dambylar turgyzylgan Өzennin tek zhogary boligi gana katady 2850 km bojy keme zhүzedi Tomen boligi Ұly kanalmen zhalgastyrylgan Teniz suynyn koterilui sagasynan 700 km ge dejin taralady Yanczy zhyl sajyn 280 300 million tonna tasyndylar men toskyndardy shajyp әketedi Egistik negizinen kүrish alaby suaruga pajdalanylady Yanczy Қytajdyn basty su magistrali Alabyndagy su zholynyn zhalpy uzyndygy 17 myn km Өzen bojynda Nankin Uhan t b onerkәsip ortalyktary atyrauynda Shanhaj kalasy ornalaskan TarmaktaryYanczy tarmagynda 700 ozen bar En irileri Czyalinczyan Czyujhe Orta ajlyk su shygyny 64 zhyldyn mәlimetteri bojynsha Yanczy ozenindegi iri kalalarUhan Nankin ShanhajSuretter Yanczy Nankin kalasynyn tusynda Tangula muzdyktary ozen kajnar kozi bolyp tabyladySiltemelerNankinDerekkozderSchuessler Axel 2006 ABC Etymological Dictionary of Old Chinese Abc Chinese Dictionary Series University of Hawaii Press p 306 ISBN 0824829751 http books google com books id nIvqAC7FNBQC amp pg PA306 kolzhetpejtin silteme kolzhetpejtin silteme kolzhetpejtin silteme kolzhetpejtin silteme kolzhetpejtin silteme kyt kolzhetpejtin silteme Accessed 2010 09 10 Yangtze River in en Brittanica https www britannica com place Yangtze River Retrieved 2024 04 15 Three Gorges Dam China Image of the Day earthobservatory nasa gov Tekserildi 3 karasha 2009 International Rivers Three Gorges Dam profile Muragattalgan 20 sәuirdin 2009 zhyly Accessed tamyz 3 2009 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 X tom