Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сэр Уильям Уоллес (шотл. Uilleam Uallas, ағыл. William Wallace; 3 сәуір 1270, — 23 тамыз 1305, Лондон) — шотландық рыцарь, Англиядан тәуелсіздік үшін соғысқа қатысқан қолбасшылардың бірі. 1297-1298 жылдары Шотландия Сақшысы (регент). Шотландияда патриот және ұлттық батыр ретінде құрметке ие болды.
| Уильям Уоллес | |
| шотл. Uilleam Uallas ағыл. William Wallace | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | , , Шотландия |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | Смитфилд, Фэррингтон-Визаут, , Үлкен Лондон, Англия |
| Азаматтығы | |
| Әкесі | Малкольм Уоллес |
| Анасы | Маргарет Кроуфорд (?) |
Ортаққордағы Уильям Уоллес | |
1297 жылға қарай Шотландиядағы жағдай
1290 жылы қайтыс болғаннан кейін Шотландияда Мак Альпин әулетінің тікелей желісі тоқталды. Елдің тағына тоқталған әулетпен жақын туысқандығы бар бірнеше кандидатты, соның ішінде мен (болашақ патшаның атасы) талаптары ұсынылды. Талқылау Джон Баллиолдың пайдасына шешкен Англия королі назарына жеткізілді және 1292 жылы 30 қарашада Баллиол Шотландия патшасы болып тағайындалды. Қолдаудың ризалығын білдіруіне орай жаңа король Иоанн I Англияның Шотландияға ықпалын мойындады.
Дегенмен, ағылшындардың озбырлығы Иоанн I-ні және одақ құрып, оларға қарсы шығуға әкелді. 1296 жылы Эдуард I, Брюстердің партиясының қолдауымен, Шотландияға басып кірді. 27 сәуірде оның қолы шотландық әскерді жеңіп, бүкіл елді оңай басып алды. Иоанн I-ні тұтқынға алды, тақтан бас тартқызып, орналастырды, сосын Францияға жер аударды. Вассалдық сюзерен құқықтарына қатысудан бас тартқан Эдуард I өзін Шотландия королі деп жариялады, нәтижесінде ел тәуелсіздігін жоғалтты. Шотландия бекінісіне ағылшын гарнизондары енгізілді, жергілікті дінбасылар ағылшынға ауыстырылды. Алайда келесі 1297 жылы елде бірнеше жерлерде ағылшындық оккупацияға қарсы көтерілістер басталды. Солтүстікте Эндрю де Морей, батыста және орталықта Уильям Уоллес басқарды.
Уоллестің алғашқы жылдары
Уильям Уоллес болашақ шотланд патшаларының әулиетінен шыққан лорд Джеймс Стюарттың вассалы болған шағын шотланд рыцарі сэр Малькольм Уоллестің кенже ұлы. Басқа нұсқа бойынша Уильям Уоллес маңызды шотланд аристократы Аллан Уоллестің кенже ұлы болды.
Оның алғашқы жылдары туралы мәліметтер сақталмаған. Әдетте, ол Элдерсли ауылында дүниеге келген деп есептейді, бірақ соңғы кездері ол Эйрширдегі Эллерслиден шыққан деген нұсқасы шықты. Сондай-ақ, ол монастырінде латын тілін оқып, сосын Дандидегі грамматикалық мектебінде оқыған деп есептейді. Көтерілістің басында Уоллесдің әскери тәжірибесі болғаны және өткен жылдардағы жорықтарда садақшы ретінде қызмет еткен деп болжайды. Аңызға сәйкес, ол ағылшынды өлтіргені үшін жастық шағында-ақ заңнан тыс болды (нұсқалар сәйкес келмейді, бір нұсқа бойынша Ирвин өзенінде ағылшын сарбаздарын өлтірді, ал екінші нұсқа бойынша Уильям мен оның отбасын қорлаған ағылшын билеушісі Дандидің ұлын өлтірді). Бір кездері Уоллес жасырынып жүрді.
Көтерілістің басталуы
1297 жылы мамырда Уоллес жақтастарымен Ланарк , Уильям Гезльригті өлтірді. Бұл көктем айларындағы антиағылшындық қимылдарындарын жасағандардың бірі болды, бірақ ол Шотландия Тәуелсіздігі үшін Бірінші соғыстың бастаушысы болды. Гезльригті өлтіргеннен кейін Уоллес жазбаша дереккөздер беттерінде пайда болады. Оған дейінгі құжаттарда айтылмайды, бірақ кейінгі автор Соқыр Гарри жазған аңызына сәйкес Уоллес жасырын Ланарға барып жүрген әйелі, Мэрион Брейдфьюиттың (сэр Хью де Брэйдфьюиттың қызы, Ламингтонның мұрагері) кегін қайтарғанын айтады. Сол кездері олардың қызы болды. Соқыр Гарридің әңгімесіне сәйкес, Уоллестің Ланарктағы сапарларының бірінде әйелі екеуін мазақ қылған ағылшын сарбаздарымен қақтығысып қалады. Уоллес Мэрионның үйіне шегініп, сол жерден жоғалып кетті, бірақ шериф Мэрионды өлтіреді, Уоллес бұны жасырынған жерінен көреді. Біраз уақыттан кейін Уоллес түнде Ланаркқа шабуыл жасап, шерифті және 50-ге жуық адамды өлтіріп, бірнеше ғимараттарды өртеп жіберді. Шерифтің денесін бөлшектеп-кесіп тастайды.
Ланарктың шерифын өлтіргеннен кейін Уоллес ағылшын гарнизондарына қарсы белсенді іс-қимылдар жасайды, оның жасағы тез өсіп, оған басқа да көтерілісшілер жасағы қосылады. Уоллеске қосылған бірінші ақсүйек Дуглас лорды, Уильям Харди болды. Олар бірге Скун аббаттығына шабуыл ұйымдастырып, онда ағылшындардың қазынасын тартып алып, юстициардың қашуын мәжбүр еткізеді. Дугласты жазалау үшін, Эдуард I Роберт Брюсты (болашақ патшаны) жіберді, бірақ ол қарсыласы Баллиолдың реставрация туының астында болғанына қарамастан, қозғалысқа қосылды.
Уоллес орталық және батыс Шотландияда әрекет еткенде, Эндрю де Морей солтүстікте қозғалыстың жетекшісі болды, ал оңтүстікте көтерілісті Шотландияның Жоғарғы стюарды, Джеймс, Глазго епископы, Роберт Уишарт және Роберт Брюс сияқты көшбасшылардың басшылығымен алдыға қозғалды. Шынында да, бұл соңғы қозғалыс тұрақсыз болды: 9 шілдеде Ирвин көлінде Генри Персидің ағылшын әскерімен шотландық ақсүйектердің әскері (жас Брюс, Уильям Дуглас және басқалар қолбасшылығымен) кездесті, бірақ не Англиядан мүлкін жоғалтқысы келмейтін, не кедей тектен шыққан Уоллеске бағынғылары келмеген лордтар рақымшылық шарттарымен күресуден бас тартып, бірқатар жеңілдіктер мен артықшылықтарға кепілдік бере отырып, Эдуард I-мен («Ирвиндегі капитуляция» деп аталатын) ымыралы келісім жасасты.
Уоллес Мореймен бірігу үшін солтүстікке қарай беттеді және 1297 жылы тамызда онымен бірікті. Осы уақытқа дейін өзенінен солтүстікке қарай барлық Шотландия бүлікшілердің қолында болды, тек Данди бекінісі ағылшындардың бақылауда қалды, бірақ Уоллес пен де Морейдың қоршауында еді. Ағылшын билеушінің өкілі Хью Крессингем мен Суррей графы (Спотсмур жеңімпазы), Джон Де Вареннаның басшылығымен 10 мыңға жуық әскер оларға қарсы келе жатқанын естіп, Уоллес пен де Морей Дандидің қоршауын қала тұрғындарына тапсырып, өздері Стерлинг қамалына жақын Форт өзенінің жағасындағы жоғарғы төбеде орналасты.
Стерлинг түбіндегі шайқас және оның салдары
1297 жылы 11 қыркүйекте Уоллес пен де Морейдің жасағы 10 мыңдық жазалаушы экспедициясын Стерлинг көпірінде толығымен талқандады.
Ағылшындық атты әскер тар ағаш көпірдегі өткелде, ұзын найзалармен қаруланған шотланд жаяу әскерімен кездесті. Суррей өзінің негізгі күштерінен өзенмен кесілген авангардтың опатқа ұшырауын көріп, көпірдегі өткелді тездетуге тырысты, бірақ нәтижесінде ағаш көпір құлады. Күйреуді Форт өзенін кешіп өткен жеңіл қаруланған шотландық атты әскері, ағылшындарды тылдан соққы жасаған де Морейдің рейді аяқтады. Алайда, осы рейд барысында де Морай ауыр жарақат алып, көп ұзамай қайтыс болды.
Қашып бара жатқанда батпаққа батқан ағылшын әскері, түгелге жуық талқан далды, ағылшын өкілі Хью Крессингем қаза тапты. Шотландықтар терісін сыпырып алды, аңызға сәйкес Уоллес одан қылышына саңылау жасады. Дегенмен, Уоллес қозғалысында де Морейдің орны ерекше екені көрінді. Эндрю Де Морейдің көрнекті қолбасшы және Уоллестің өзі сияқты ағылшындармен соғыстың соңындағы саяси немесе қаржылық қызығушылығы үшін емес, патриот ретінде күрескен.
Стерлинг шайқасынан кейін бүкіл Шотландия дерлік ағылшындардан босатылды. Шотландық барондар Шотландия патшасы болмаған кезде Уоллесті Шотландияның Сақшысы (регент) етіп сайлады. Уолластың әсері оның үлкен танымалдылығына және Стерлинг түбіндегі жеңістен кейін тікелей оған бағынатын халық жасағына негізделген. Уоллес онымен 1297 жылдың қарашасында ағылшын аудандарын аяусыз шауып, Солтүстік Англияға ( және арқылы) жорық жасады.
Фолкерк түбіндегі шайқас, қашуы мен қаза болуы
1298 жылы Шотландияға тағыда шабуыл жасады. Патша 12 мың жауынгерді (соның ішінде 1000-нан астам ауыр қаруланған атты әскер) алып келді. Уоллес оған қарсы «күйдірілген жер тактикасын» қолдануға бел байлады және Эдуард I Шотландиядан ашылған әскерін алып кетуді ойластырғанда, Уоллес өз кезегінде тұрғанын естіді.
1298 жылы 22 шілдеде Фолкерк шайқасы өтті. Уоллес өз атты әскерінің әлсіздігін өтеу үшін қорғаныс тактикасын қолданып, шарбақпен қоршаған жаяу әскерді дөңгелек шилтронға қойып, ара-арасына садақшыларды орналастырды. Дегенмен, төменгі дәрежелі Уоллес үшін шайқасқысы келмеген лордтар рыцарлық атты әскерді алып кетіп, жаяу әскерді өте қиын жағдайда қалдырды. Дегенмен, шотландық шилтрон қарсыласына аянбай қарсылық көрсетіп, қарсыласқа үлкен шығынға ұшыратты. Дегенмен, валлийлік садақшыларының жебелері қорғанысын тесіп шығып, атты әскер бұзып-жарып кіргенде шайқастың нәтижесі шешілді.
Беделі қатты сілкінген Уоллес, қыркүйек айында Роберт Брюс пен Иоанна I-нің бөлесі Джон Коминның пайдасына қарай Шотландия Сақшысы қызметінен босатылды. Осыдан кейін ол Францияға барып, франко-шотландық одағы туралы келіссөздер жүргізді. Француз патшасы қызы мен Эдуарда I-нің ұлының (болашақ патша ) некесі туралы келісімге келді, сондықтан Англияның жауына айналуын қаламады. Дегенмен, 1300 жылы 7 қарашасында патшаның Римдегі өз елшілеріне жазылған Уоллеске қолдау көрсетулерін талап еткен хаты сақталған.
Осы уақытта Шотландияда партизан соғысы жалғасып жатты, 1304 жылы Уоллес отанына оралды да, бірнеше қақтығыстарға қатысты. Алайда, 1305 жылы 5 тамызда оны Глазгоның шетінде ағылшындарға адал шотланд рыцары Джон де Ментейс алып келген ағылшын жауынгерлері тұтқынға алды (Ментейс, өз кезегінде, Уоллестің келгенін туралы мәліметті онымен жеке есебі болған (Уоллес оның ағасын өлтірген), қызметкері Джек Шорттан алды). Уоллес Лондонға әкелініп, Вестминстерде Эдуард опасыздығы үшін оны жеке өзі соттады. Уоллес Англияға қарсы көрсеткен барлық іс-әрекеттерін мойындады, алайда опасыздығын жоққа шығарып: «Мен Эдуардтың сатқыны бола алмаймын, өйткені мен оның боданы болған емеспін», - деп мәлімдеді. 23 тамызда ол Лондонда арқылы жазаға тартылды. Оның денесін бөлшектеп, басы шауып, басын Үлкен Лондон көпіріне ілінді, ал денесінің бөліктерін Шотландияның ірі қалаларында - Ньюкасл, Бервик, Стерлинг және Пертте іліп қойды.
Уоллестің өнердегі бейнесі
Уильям Уоллес - идеолог және Шотландияның тәуелсіздік үшін күрестегі белсенді қатысушысы, шотланд әдебиетінің көптеген көрнекті туындыларының қаһарманы, әсіресе, Соқыр Гарридің (XV ғ.) эпикалық поэмасы «Элдерсли рыцарі, сэр Уильям Уоллестің әрекеті».
1869 жылы деп аталатын 67 метрлік мұнара, Шотландияның Стерлинг қаласында Уильям Уоллестің құрметіне салынған болатын.
Соқыр Гарридің поэмасына сүйене отырып, 1995 жылы «Ер жүрек» көркем фильмі құрылды (режиссер және басты рөлді сомдаған - Мел Гибсон). Бұл фильм көптеген тәсілдермен Уолластың қазіргі кездегі бейнесін массалық санаға айналдырды, бірақ ол нақты прототиптен өте ерекшеленеді (Уильямды қару-жарақсыз күресетін шаруа және т.б. ретінде көрсетті).
Қызықты фактілер
- Уоллес Шака Зулумен шайқасқан «Қырғынға ұшырататын жауынгер» шоуында пайда болды. Уоллестің қаруы ретінде , , , соғыс балғасы және өзегі бар тізбек болды.
- Қазіргі уақытта « Британдық тарих мұражайында сақталады.
Тағы қараңыз
Сілтеме
- Уоллестің өмірбаяны (ағыл.)
- Уильям Уоллес Стерлинг көпіріндегі және Фолкерк түбіндегі шайқасында (ағыл.)
- 1297 жылғы Любек хаты
- Wallace letters to go on show
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ser Uilyam Uolles shotl Uilleam Uallas agyl William Wallace 3 sәuir 1270 23 tamyz 1305 London shotlandyk rycar Angliyadan tәuelsizdik үshin sogyska katyskan kolbasshylardyn biri 1297 1298 zhyldary Shotlandiya Sakshysy regent Shotlandiyada patriot zhәne ulttyk batyr retinde kurmetke ie boldy Uilyam Uollesshotl Uilleam Uallas agyl William WallaceTugan kүni3 sәuir 1270 1270 04 03 Tugan zheri ShotlandiyaҚajtys bolgan kүni23 tamyz 1305 1305 08 23 35 zhas Қajtys bolgan zheriSmitfild Ferrington Vizaut Үlken London AngliyaAzamattygyShotlandiya patshalygyӘkesiMalkolm UollesAnasyMargaret Krouford OrtakkordagyUilyam Uolles b 1297 zhylga karaj Shotlandiyadagy zhagdaj1290 zhyly kajtys bolgannan kejin Shotlandiyada Mak Alpin әuletinin tikelej zhelisi toktaldy Eldin tagyna toktalgan әuletpen zhakyn tuyskandygy bar birneshe kandidatty sonyn ishinde men bolashak patshanyn atasy talaptary usynyldy Talkylau Dzhon Ballioldyn pajdasyna sheshken Angliya koroli nazaryna zhetkizildi zhәne 1292 zhyly 30 karashada Balliol Shotlandiya patshasy bolyp tagajyndaldy Қoldaudyn rizalygyn bildiruine oraj zhana korol Ioann I Angliyanyn Shotlandiyaga ykpalyn mojyndady Degenmen agylshyndardyn ozbyrlygy Ioann I ni zhәne odak kuryp olarga karsy shyguga әkeldi 1296 zhyly Eduard I Bryusterdin partiyasynyn koldauymen Shotlandiyaga basyp kirdi 27 sәuirde onyn koly shotlandyk әskerdi zhenip bүkil eldi onaj basyp aldy Ioann I ni tutkynga aldy taktan bas tartkyzyp ornalastyrdy sosyn Franciyaga zher audardy Vassaldyk syuzeren kukyktaryna katysudan bas tartkan Eduard I ozin Shotlandiya koroli dep zhariyalady nәtizhesinde el tәuelsizdigin zhogaltty Shotlandiya bekinisine agylshyn garnizondary engizildi zhergilikti dinbasylar agylshynga auystyryldy Alajda kelesi 1297 zhyly elde birneshe zherlerde agylshyndyk okkupaciyaga karsy koterilister bastaldy Soltүstikte Endryu de Morej batysta zhәne ortalykta Uilyam Uolles baskardy Uollestin algashky zhyldaryUilyam Uolles Өrnek sham 1700 zh Edinburg sarajyndagy Uollestin mүsini Uilyam Uolles bolashak shotland patshalarynyn әulietinen shykkan lord Dzhejms Styuarttyn vassaly bolgan shagyn shotland rycari ser Malkolm Uollestin kenzhe uly Baska nuska bojynsha Uilyam Uolles manyzdy shotland aristokraty Allan Uollestin kenzhe uly boldy Onyn algashky zhyldary turaly mәlimetter saktalmagan Әdette ol Eldersli auylynda dүniege kelgen dep eseptejdi birak songy kezderi ol Ejrshirdegi Ellersliden shykkan degen nuskasy shykty Sondaj ak ol monastyrinde latyn tilin okyp sosyn Dandidegi grammatikalyk mektebinde okygan dep eseptejdi Koterilistin basynda Uollesdin әskeri tәzhiribesi bolgany zhәne otken zhyldardagy zhoryktarda sadakshy retinde kyzmet etken dep bolzhajdy Anyzga sәjkes ol agylshyndy oltirgeni үshin zhastyk shagynda ak zannan tys boldy nuskalar sәjkes kelmejdi bir nuska bojynsha Irvin ozeninde agylshyn sarbazdaryn oltirdi al ekinshi nuska bojynsha Uilyam men onyn otbasyn korlagan agylshyn bileushisi Dandidin ulyn oltirdi Bir kezderi Uolles zhasyrynyp zhүrdi Koterilistin bastaluy1297 zhyly mamyrda Uolles zhaktastarymen Lanark Uilyam Gezlrigti oltirdi Bul koktem ajlaryndagy antiagylshyndyk kimyldaryndaryn zhasagandardyn biri boldy birak ol Shotlandiya Tәuelsizdigi үshin Birinshi sogystyn bastaushysy boldy Gezlrigti oltirgennen kejin Uolles zhazbasha derekkozder betterinde pajda bolady Ogan dejingi kuzhattarda ajtylmajdy birak kejingi avtor Sokyr Garri zhazgan anyzyna sәjkes Uolles zhasyryn Lanarga baryp zhүrgen әjeli Merion Brejdfyuittyn ser Hyu de Brejdfyuittyn kyzy Lamingtonnyn murageri kegin kajtarganyn ajtady Sol kezderi olardyn kyzy boldy Sokyr Garridin әngimesine sәjkes Uollestin Lanarktagy saparlarynyn birinde әjeli ekeuin mazak kylgan agylshyn sarbazdarymen kaktygysyp kalady Uolles Merionnyn үjine sheginip sol zherden zhogalyp ketti birak sherif Meriondy oltiredi Uolles buny zhasyryngan zherinen koredi Biraz uakyttan kejin Uolles tүnde Lanarkka shabuyl zhasap sherifti zhәne 50 ge zhuyk adamdy oltirip birneshe gimarattardy ortep zhiberdi Sheriftin denesin bolshektep kesip tastajdy Sterling kopirindegi shajkas XIX gasyrdagy suret Lanarktyn sherifyn oltirgennen kejin Uolles agylshyn garnizondaryna karsy belsendi is kimyldar zhasajdy onyn zhasagy tez osip ogan baska da koterilisshiler zhasagy kosylady Uolleske kosylgan birinshi aksүjek Duglas lordy Uilyam Hardi boldy Olar birge Skun abbattygyna shabuyl ujymdastyryp onda agylshyndardyn kazynasyn tartyp alyp yusticiardyn kashuyn mәzhbүr etkizedi Duglasty zhazalau үshin Eduard I Robert Bryusty bolashak patshany zhiberdi birak ol karsylasy Ballioldyn restavraciya tuynyn astynda bolganyna karamastan kozgalyska kosyldy Uolles ortalyk zhәne batys Shotlandiyada әreket etkende Endryu de Morej soltүstikte kozgalystyn zhetekshisi boldy al ontүstikte koterilisti Shotlandiyanyn Zhogargy styuardy Dzhejms Glazgo episkopy Robert Uishart zhәne Robert Bryus siyakty koshbasshylardyn basshylygymen aldyga kozgaldy Shynynda da bul songy kozgalys turaksyz boldy 9 shildede Irvin kolinde Genri Persidin agylshyn әskerimen shotlandyk aksүjekterdin әskeri zhas Bryus Uilyam Duglas zhәne baskalar kolbasshylygymen kezdesti birak ne Angliyadan mүlkin zhogaltkysy kelmejtin ne kedej tekten shykkan Uolleske bagyngylary kelmegen lordtar rakymshylyk sharttarymen kүresuden bas tartyp birkatar zhenildikter men artykshylyktarga kepildik bere otyryp Eduard I men Irvindegi kapitulyaciya dep atalatyn ymyraly kelisim zhasasty Uolles Morejmen birigu үshin soltүstikke karaj bettedi zhәne 1297 zhyly tamyzda onymen birikti Osy uakytka dejin ozeninen soltүstikke karaj barlyk Shotlandiya bүlikshilerdin kolynda boldy tek Dandi bekinisi agylshyndardyn bakylauda kaldy birak Uolles pen de Morejdyn korshauynda edi Agylshyn bileushinin okili Hyu Kressingem men Surrej grafy Spotsmur zhenimpazy Dzhon De Varennanyn basshylygymen 10 mynga zhuyk әsker olarga karsy kele zhatkanyn estip Uolles pen de Morej Dandidin korshauyn kala turgyndaryna tapsyryp ozderi Sterling kamalyna zhakyn Fort ozeninin zhagasyndagy zhogargy tobede ornalasty Sterling tүbindegi shajkas zhәne onyn saldaryBizdin zamanymyzdagy Sterling shajkasy bolgan oryn Agash kopirdin ornyndagy tas kopir kejingi kurylys Artky zhagynda 1867 zhyly Uollestin kurmetine munara eskertkish turgyzylgan bolyp tabylady munda ol shajkastyn basynda ornalasty 1297 zhyly 11 kyrkүjekte Uolles pen de Morejdin zhasagy 10 myndyk zhazalaushy ekspediciyasyn Sterling kopirinde tolygymen talkandady Agylshyndyk atty әsker tar agash kopirdegi otkelde uzyn najzalarmen karulangan shotland zhayau әskerimen kezdesti Surrej ozinin negizgi kүshterinen ozenmen kesilgen avangardtyn opatka ushyrauyn korip kopirdegi otkeldi tezdetuge tyrysty birak nәtizhesinde agash kopir kulady Kүjreudi Fort ozenin keship otken zhenil karulangan shotlandyk atty әskeri agylshyndardy tyldan sokky zhasagan de Morejdin rejdi ayaktady Alajda osy rejd barysynda de Moraj auyr zharakat alyp kop uzamaj kajtys boldy Қashyp bara zhatkanda batpakka batkan agylshyn әskeri tүgelge zhuyk talkan daldy agylshyn okili Hyu Kressingem kaza tapty Shotlandyktar terisin sypyryp aldy anyzga sәjkes Uolles odan kylyshyna sanylau zhasady Degenmen Uolles kozgalysynda de Morejdin orny erekshe ekeni korindi Endryu De Morejdin kornekti kolbasshy zhәne Uollestin ozi siyakty agylshyndarmen sogystyn sonyndagy sayasi nemese karzhylyk kyzygushylygy үshin emes patriot retinde kүresken Sterling shajkasynan kejin bүkil Shotlandiya derlik agylshyndardan bosatyldy Shotlandyk barondar Shotlandiya patshasy bolmagan kezde Uollesti Shotlandiyanyn Sakshysy regent etip sajlady Uollastyn әseri onyn үlken tanymaldylygyna zhәne Sterling tүbindegi zhenisten kejin tikelej ogan bagynatyn halyk zhasagyna negizdelgen Uolles onymen 1297 zhyldyn karashasynda agylshyn audandaryn ayausyz shauyp Soltүstik Angliyaga zhәne arkyly zhoryk zhasady Folkerk tүbindegi shajkas kashuy men kaza boluyUolles Vestminsterdegi sotta Deniel Maklizdin sureti XIX gasyr 1298 zhyly Shotlandiyaga tagyda shabuyl zhasady Patsha 12 myn zhauyngerdi sonyn ishinde 1000 nan astam auyr karulangan atty әsker alyp keldi Uolles ogan karsy kүjdirilgen zher taktikasyn koldanuga bel bajlady zhәne Eduard I Shotlandiyadan ashylgan әskerin alyp ketudi ojlastyrganda Uolles oz kezeginde turganyn estidi 1298 zhyly 22 shildede Folkerk shajkasy otti Uolles oz atty әskerinin әlsizdigin oteu үshin korganys taktikasyn koldanyp sharbakpen korshagan zhayau әskerdi dongelek shiltronga kojyp ara arasyna sadakshylardy ornalastyrdy Degenmen tomengi dәrezheli Uolles үshin shajkaskysy kelmegen lordtar rycarlyk atty әskerdi alyp ketip zhayau әskerdi ote kiyn zhagdajda kaldyrdy Degenmen shotlandyk shiltron karsylasyna ayanbaj karsylyk korsetip karsylaska үlken shygynga ushyratty Degenmen vallijlik sadakshylarynyn zhebeleri korganysyn tesip shygyp atty әsker buzyp zharyp kirgende shajkastyn nәtizhesi sheshildi Bedeli katty silkingen Uolles kyrkүjek ajynda Robert Bryus pen Ioanna I nin bolesi Dzhon Kominnyn pajdasyna karaj Shotlandiya Sakshysy kyzmetinen bosatyldy Osydan kejin ol Franciyaga baryp franko shotlandyk odagy turaly kelissozder zhүrgizdi Francuz patshasy kyzy men Eduarda I nin ulynyn bolashak patsha nekesi turaly kelisimge keldi sondyktan Angliyanyn zhauyna ajnaluyn kalamady Degenmen 1300 zhyly 7 karashasynda patshanyn Rimdegi oz elshilerine zhazylgan Uolleske koldau korsetulerin talap etken haty saktalgan Osy uakytta Shotlandiyada partizan sogysy zhalgasyp zhatty 1304 zhyly Uolles otanyna oraldy da birneshe kaktygystarga katysty Alajda 1305 zhyly 5 tamyzda ony Glazgonyn shetinde agylshyndarga adal shotland rycary Dzhon de Mentejs alyp kelgen agylshyn zhauyngerleri tutkynga aldy Mentejs oz kezeginde Uollestin kelgenin turaly mәlimetti onymen zheke esebi bolgan Uolles onyn agasyn oltirgen kyzmetkeri Dzhek Shorttan aldy Uolles Londonga әkelinip Vestminsterde Eduard opasyzdygy үshin ony zheke ozi sottady Uolles Angliyaga karsy korsetken barlyk is әreketterin mojyndady alajda opasyzdygyn zhokka shygaryp Men Eduardtyn satkyny bola almajmyn ojtkeni men onyn bodany bolgan emespin dep mәlimdedi 23 tamyzda ol Londonda arkyly zhazaga tartyldy Onyn denesin bolshektep basy shauyp basyn Үlken London kopirine ilindi al denesinin bolikterin Shotlandiyanyn iri kalalarynda Nyukasl Bervik Sterling zhәne Pertte ilip kojdy Uollestin onerdegi bejnesiUilyam Uolles ideolog zhәne Shotlandiyanyn tәuelsizdik үshin kүrestegi belsendi katysushysy shotland әdebietinin koptegen kornekti tuyndylarynyn kaһarmany әsirese Sokyr Garridin XV g epikalyk poemasy Eldersli rycari ser Uilyam Uollestin әreketi 1869 zhyly dep atalatyn 67 metrlik munara Shotlandiyanyn Sterling kalasynda Uilyam Uollestin kurmetine salyngan bolatyn Sokyr Garridin poemasyna sүjene otyryp 1995 zhyly Er zhүrek korkem filmi kuryldy rezhisser zhәne basty roldi somdagan Mel Gibson Bul film koptegen tәsildermen Uollastyn kazirgi kezdegi bejnesin massalyk sanaga ajnaldyrdy birak ol nakty prototipten ote erekshelenedi Uilyamdy karu zharaksyz kүresetin sharua zhәne t b retinde korsetti Қyzykty faktilerUolles Shaka Zulumen shajkaskan Қyrgynga ushyratatyn zhauynger shouynda pajda boldy Uollestin karuy retinde sogys balgasy zhәne ozegi bar tizbek boldy Қazirgi uakytta Britandyk tarih murazhajynda saktalady Tagy karanyzSiltemeUollestin omirbayany agyl Uilyam Uolles Sterling kopirindegi zhәne Folkerk tүbindegi shajkasynda agyl 1297 zhylgy Lyubek haty Wallace letters to go on show