ТұрғақҰраны ТайбұғаЛақап атауыШығу тегі керейЖүзі Орта жүзТайпасы керейБөлімдері БүркітТараулары Баба Тайшыбек Ораз Төрт

Тұрғақ

Ұраны	Тайбұға
Лақап атауы
Шығу тегі	керей
Жүзі	Орта жүз
Тайпасы	керей
Бөлімдері	Бүркіт
Тараулары	Баба, Тайшыбек, Ораз, Төртқара, Бесқара, Күбі, Жолдыбай, Жәпек
Ақсақалы	Омар би
Қыстаулары	Қотыркөл болысы
Жайлаулары	Қотыркөл болысы
Веб-торабы	www.tugurulhan.kz

Тұрғақ, Бүркүт руы — қазақ халқының құрамындағы ру.

Шежіре бойынша, Орта жүздегі керей тайпасынан тарайды.

Тараулары

Тұрғақ руы - Баба, Тайшыбек, Ораз, Төртқара, Бесқара, Күбі, Жолдыбай, Жәпек аталарына таратылады.

« бұл тұлғаға қатысты шежіре бар: Тұрғақ

Шығу тегі

Әбілқазы ханның Түрік шежіресінде былай деп жазылған: Сүйегі моңғол емес, қайсы бір түркі нәсілінен. Тұрғақтың мағынасы – сақшы дегенге келеді. Патшалар өздерін қарауылдау үшін бірнеше адамды сақшы етіп тағайындар еді, олар есікті күзеткенде кезекпен есік алдында тұрып, кезекпен ұйықтар еді. Бөтен адам келгенін байқаса, қолындағы екі ағашты бір біріне соғып не басқа дыбыс берер еді, соған қарай олардың ояу екенін, не ұйықтап отырғанын білер еді. Ұйықтамай отырғаны ұйықтап жатқанды «енді сенің кезегің келді, сен тұрғақ» деп оятар еді. Сол себепті патшаны күзететін адамдарды «тұрғақтар» дер еді

Мұхтар Мағауин Шыңғыс хан кітабында Торғауыт пен Керей туралы: Торғауыт жасағы, кейінгі торғауыт руының әуелгі ұйытқысы – керей Оң ханның торғауыт әскері екен. Бастапқы жасақтың, кейінгі рудың тізгіні барлық уақытта да керей әмірінде болған. Торғауыт руы – керей, бұлар ежелгі түрік деп атап көрсетеді ескілікті қытай деректері. Бұл керейдің нояндары түп атасы Оң ханның тіке өзіне апарып тірейді., деп жазған.

Сібір жылнамаларында Есенбақтыны патша және Мұхаммед Тайбұғаның ұлы деп жазған:

''При Маметеве сыне царе Сенбахте, и видешася в летное время воды и земля и трава окрововлены и черны; на градском же месте по горе и долу искры златы и сребрены блещашеся. Место же то, идеж ныне град, мыс той зовом Алтын Яргинак.

Астана, Ақсу, Степногорск, Ақкөл, Бұланды, Бурабай, Біржан сал елді-мекендерінде тұрып жатқан Есенбақты Керейлер өздерін осы адамнан таратады.

Мұхаммед Тайбұға Ақ Орда ханы Ибақ ханды өлтірді. Сібір хандығындағы билікті өз әулетіне қайтарды. Ол туралы Сібір жылнамаларында былай делінеді:

''.... Князь же Мар женат был на сестре ка[за]нского царя Упака. [Сей же казанский царь] Упак зятя своего Мара уби и градом облада, и владе много лет. Маровы же дети Ядер и Ябалак умре своею смертью. По сем Ядеров сын Мамет казанского царя уби Упака и град свой Чингиден разруши, и отиде оттуду внутрь Сибирския земли, и постави себе град на реке Иртише, и назва его град Сибирь, сий рече началний. И живяше в нем царь лета многа и умре. И оттоле [пресечеся] царство на реце [Ишиме]»"

Тұлғалары

Ұраны - Тайбұға, таңбасы - Қас таңба. Батырлары: Бек Берді батыр, Жәпек батыр.

Қазіргі заманғы

Асылхан Жұмабайұлы Игібаев
Тұрсынбек Кәкішев
Жайық Бектұров

Территориясы

ХІХ ғасырдың басында Есенбақты-Керей болысында, ал ХІХ ғасырдың аяғында Көкшетау уезінің Қотыркөл болысында қоныстанды.

Қазір Ақмола облысының Бурабай, Біржан сал, Бұланды аудандарында, Степногорск қаласында, Ақсу кентінде тұрады.

Дереккөздер

Шамшиденова Ф.М. XIII-XVII ғғ. Тайбұға Ұлысы және Батыс Сібір: саяси-әлеуметтік мәселелері. – Алматы: «Palitra Press» баспасы, 2021. – 432
1.Әбілқазы. Түрік шежіресі. – Алматы: «Ана тіл» баспасы, 2006 ж, 200 бет.
Мағауин М. Шыңғыс хан. Төрт томдық. – Алматы: «Дәуір» баспасы 2011 ж, 608 бет.
Краткая Сибирская летопись (Кунгурская). 154 рисунка. Собрал и сдал в издательство корреспондент Археографической комиссии А.Зость. Санкт- Петербург. 1880 г.
ПСРЛ. Том 36. Сибирские летописи. Часть 1. Группа Есиповской летописи. Есиповская летопись. – М. : Наука, 1987. – 387 с. С. 46
ТҰРҒАҚ КЕРЕЙДІҢ БІР БҰТАҒЫ.
Шалқарбек Кәрібаев 4 // Сібір жұрты немесе Тайбұға мемлекеті хақында = Тұғырыл хан. Тарихи деректер жинағы — 1. — Алматы: Palitra Press, 2019. — Т. 1. — Б. 460. — 544 б. — 1000 таралым. — ISBN 978-601-06-6031-1.
Жәди Шәкенұлы = Тұрғақ шежіресі / Ғ.Табулдин, Ж.Сәбитов — 1. — Нұр-Сұлтан: Өрнек, 2020. — Т. 1. — 200 б. — 2000 таралым. — ISBN 978-601-06-6031-1.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Шамшиденова Ф.М. XIII-XVII ғғ. Тайбұға Ұлысы және Батыс Сібір: саяси-әлеуметтік мәселелері. – Алматы: «Palitra Press» баспасы, 2021. – 432

[2] 1.Әбілқазы. Түрік шежіресі. – Алматы: «Ана тіл» баспасы, 2006 ж, 200 бет.

[3] Мағауин М. Шыңғыс хан. Төрт томдық. – Алматы: «Дәуір» баспасы 2011 ж, 608 бет.

[4] Краткая Сибирская летопись (Кунгурская). 154 рисунка. Собрал и сдал в издательство корреспондент Археографической комиссии А.Зость. Санкт- Петербург. 1880 г.

[5] ПСРЛ. Том 36. Сибирские летописи. Часть 1. Группа Есиповской летописи. Есиповская летопись. – М. : Наука, 1987. – 387 с. С. 46

[6] ТҰРҒАҚ КЕРЕЙДІҢ БІР БҰТАҒЫ.

[7] Шалқарбек Кәрібаев 4 // Сібір жұрты немесе Тайбұға мемлекеті хақында = Тұғырыл хан. Тарихи деректер жинағы — 1. — Алматы: Palitra Press, 2019. — Т. 1. — Б. 460. — 544 б. — 1000 таралым. — ISBN 978-601-06-6031-1.

[8] Жәди Шәкенұлы = Тұрғақ шежіресі / Ғ.Табулдин, Ж.Сәбитов — 1. — Нұр-Сұлтан: Өрнек, 2020. — Т. 1. — 200 б. — 2000 таралым. — ISBN 978-601-06-6031-1.