Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Таңқурай (лат. Rubus idaeus)- раушангүлділер тұқымдасының бір түрі. Биіктігі 1—3м, сабағы тікенді, жапырағы қалың, атпа тамырлы, көп жылдық шала бұта. Жемісі сүйекті, түсі қызыл, сары. Жемісінің құрамында қант, пентон, органикалық қышқылдар, С, А, В витаминдері, хош иісті заттар бар. Жемісін жеуге және тосап, шырынсу, шырын, шарап, т.б. дайындауға пайдаланады.
| Таңқурай | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Таңқурай | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Rubus idaeus L. 1753 not Blanco 1837 nor Vell. 1829 nor Pursh 1814 nor Thunb. 1784 |
Өсімдік туралы
Таңқурай – раушангүлдер тұқымдасына жататын, жартылай бұталы көпжылдық өсімдік. Таңқурайдың бұталары алғашында шөптесін болып, кейіннен бұтаққа айналады. Жапырағы күрделі пішінді, жиегі аратісті, үстіңгі беті қою жасыл, ішкі жағы ақ түсті. Гүлдері ақ немесе ашық қызғылт болады. Гүлі 5 күлтелі, аздаған гүлшоқтар болып жеке-жеке өседі. Гүлдеуі маусымнан күзге дейін жалғасады. Сондықтан пісу мерзіміне қарай, өнімін жинау бірнеше айға созылады. Жидегі өте нәзік, күлгін- қызғылт түсті. Дәмі тәтті, аздаған қышқылдығы бар. Таңқурай ұсақ сүйекшелерден құралған бірнеше дәндердің бірігуінен тұрады. Жабайы түрінде бұл дәндер бір-бірінен оңай ажыратылып алынады. Ал, екпе түрлерінде сүйекшелері бірігіп кеткен тәрізді болып көрінеді. Жалпы пісу кезеңі шілде, тамыз айлары. Нәзік хош иісті. Табиғатта таңқурай аралас ормандарда, қылқанжапырақты ағаштар арасында жақсы өседі. Өзен аңғарларында, бұталардың арасында, көлеңкелі, ылғалды жерлерде кездеседі.
Қолданылуы
Таңқурай құрамында адам ағзасы үшін пайдалы заттар өте көп, атап айтқанда: аскорбин қышқылы, глюкоза, органикалық қышқылдар, спирттер, кетондар, , , , ,, А, топ дәрумендері. Таңқурайдан жасалған қайнатпаны дене қызуын түсіруге, несеп жүргізуге, бүйрек тасын шығаруға, іш ауруына, қант диабетіне, өт айдауға пайдаланады. Гемоглобин мөлшерін арттыру, қан тоқтату, суық тигенде дене қызуын басуға, іш тоқтатуға, қан аздыққа, жүйке ауруларына, бронхитке, жөтелге қарсы қолданады. Таңқурай жемісін табиғи қалпында немесе кептірілген күйінде қайнатып, сусын жасап, қыста тұмау кезінде пайдаланады. Әсіресе, тибет медицинасында таңқурайдың жапырағы, жемісі және сабағы қолданылады. Жапырақтарын бұқтырып шайдың орнына ішеді. Сонымен қатар таңқурайдан тосап, сусын, шырын, джем жасайды. Кондитерлік тағамдарға қосады.
Химияда
Егер суға финолфталеинды қосса таңкурай түсі шығады.
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: К54 Қоғамдық тамақтандыру.— Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 232 бет.ISBN 9965-36-414-1
Әдебиет
- Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жидектер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tankuraj lat Rubus idaeus raushangүldiler tukymdasynyn bir tүri Biiktigi 1 3m sabagy tikendi zhapyragy kalyn atpa tamyrly kop zhyldyk shala buta Zhemisi sүjekti tүsi kyzyl sary Zhemisinin kuramynda kant penton organikalyk kyshkyldar S A V vitaminderi hosh iisti zattar bar Zhemisin zheuge zhәne tosap shyrynsu shyryn sharap t b dajyndauga pajdalanady TankurajTankurajDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby Tukymdasy RosaceaeTegi Kishi tegi Tүri R idaeusRubus idaeus L 1753 not Blanco 1837 nor Vell 1829 nor Pursh 1814 nor Thunb 1784Өsimdik turalyTankuraj raushangүlder tukymdasyna zhatatyn zhartylaj butaly kopzhyldyk osimdik Tankurajdyn butalary algashynda shoptesin bolyp kejinnen butakka ajnalady Zhapyragy kүrdeli pishindi zhiegi aratisti үstingi beti koyu zhasyl ishki zhagy ak tүsti Gүlderi ak nemese ashyk kyzgylt bolady Gүli 5 kүlteli azdagan gүlshoktar bolyp zheke zheke osedi Gүldeui mausymnan kүzge dejin zhalgasady Sondyktan pisu merzimine karaj onimin zhinau birneshe ajga sozylady Zhidegi ote nәzik kүlgin kyzgylt tүsti Dәmi tәtti azdagan kyshkyldygy bar Tankuraj usak sүjekshelerden kuralgan birneshe dәnderdin biriguinen turady Zhabajy tүrinde bul dәnder bir birinen onaj azhyratylyp alynady Al ekpe tүrlerinde sүjeksheleri birigip ketken tәrizdi bolyp korinedi Zhalpy pisu kezeni shilde tamyz ajlary Nәzik hosh iisti Tabigatta tankuraj aralas ormandarda kylkanzhapyrakty agashtar arasynda zhaksy osedi Өzen angarlarynda butalardyn arasynda kolenkeli ylgaldy zherlerde kezdesedi ҚoldanyluyTankuraj kuramynda adam agzasy үshin pajdaly zattar ote kop atap ajtkanda askorbin kyshkyly glyukoza organikalyk kyshkyldar spirtter ketondar A top dәrumenderi Tankurajdan zhasalgan kajnatpany dene kyzuyn tүsiruge nesep zhүrgizuge bүjrek tasyn shygaruga ish auruyna kant diabetine ot ajdauga pajdalanady Gemoglobin molsherin arttyru kan toktatu suyk tigende dene kyzuyn basuga ish toktatuga kan azdykka zhүjke aurularyna bronhitke zhotelge karsy koldanady Tankuraj zhemisin tabigi kalpynda nemese keptirilgen kүjinde kajnatyp susyn zhasap kysta tumau kezinde pajdalanady Әsirese tibet medicinasynda tankurajdyn zhapyragy zhemisi zhәne sabagy koldanylady Zhapyraktaryn buktyryp shajdyn ornyna ishedi Sonymen katar tankurajdan tosap susyn shyryn dzhem zhasajdy Konditerlik tagamdarga kosady HimiyadaEger suga finolftaleindy kossa tankuraj tүsi shygady DerekkozderҚazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi K54 Қogamdyk tamaktandyru Almaty Mektep baspasy 2007 232 bet ISBN 9965 36 414 1ӘdebietҚulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Zhidekter Didaktikalyk material Almaty 2011 16 b ISBN 978 601 7237 31 8SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly