Тасшөп

Тасшөп (лат. Thymus serpyllum) – ерінгүлділер тұқымдасы, жебір туысына жататын жартылай бұта. Қазақстанда Алтайдың аласа тау жоталарында, Сарыарқада кездеседі. Биіктігі 12 – 13 см, діңі сүректі, бұтақтары тік, жиегі тегіс жапырақтары қарама-қарсы орналасады. Гүл тостағаншасы қоңырау пішінді, күлтесінің ұзындығы 6 – 8 мм, алқызғылт түсті. Ұсақ гүлдері масақ гүлшоғырына топтанған. Маусым – тамыз айларында гүлдеп, жеміс салады. Жемісі – жаңғақша. Тасшөптің құрамында илік заттар және шайыр, флавоноидтар, әр түрлі қышқылдар, минералды тұздар және эфир майы бар.

Тасшөп
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Тұқымдасы: Lamiaceae Кіші тұқымдасы: Тегі: Thymus Түрі: T. serpyllum
Thymus serpyllum L.
List Cunila thymoides L. Hedeoma thymoides (L.) Pers. Origanum serpyllum (L.) Kuntze Serpyllum angustifolium (Pers.) Fourr. Serpyllum citriodora Pall. Serpyllum vulgare Fourr. Thymbra ciliata Ten. nom. illeg. Thymus acicularis Besser nom. illeg. Thymus adscendens Bernh. ex Link Thymus affinis Vis. Thymus albidus Opiz Thymus angulosus Dulac Thymus angustifolius Pers. nom. illeg. Thymus angustifolius var. empetroides Wimm. & Grab. Thymus angustifolius var. ericoides Wimm. & Grab. Thymus angustifolius var. inolens Dumort. Thymus angustifolius var. intermedius Becker Thymus angustifolius var. linearifolius Wimm. & Grab. Thymus angustifolius var. pycnotrichus Uechtr. Thymus angustifolius var. rigidus Wimm. & Grab. Thymus angustifolius var. silvicola Wimm. & Grab. Thymus angustus Opiz ex Déségl. Thymus apricus Opiz Thymus aureus auct. Thymus azoricus Lodd. nom. inval. Thymus barbatus Opiz Thymus beneschianus Opiz Thymus borbasii Borbás Thymus caespitosus var. castriferrei (Borbás) Soó Thymus calcicolus Schur Thymus campestris Salisb. nom. illeg. Thymus carstiensis (Velen.) Ronniger Thymus caucasicus Willd. ex Benth. Thymus chamaedrys var. rotundifolius Nyman Thymus ciliatus Lam. Thymus citratus Dumort. Thymus citriodorus Schreb. Thymus communis Kitt. Thymus concolor Opiz Thymus dalmaticus var. carstiensis Velen. Thymus decumbens Bernh. ex Rchb. Thymus deflexus Benth. Thymus elatus Schrad. ex Rchb. Thymus ellipticus Heinr.Braun nom. illeg. Thymus ellipticus Opiz Thymus elongatus Opiz Thymus erioclados Borbás Thymus exserens Ehrh. ex Link Thymus flogellicaulis A.Kern. Thymus gizellae Borbás Thymus glabrescens Benth. nom. illeg. Thymus gratissimus Dufour ex Willk. & Lange Thymus hackelianus Opiz Thymus hausmannii Heinr.Braun Thymus hornungianus Opiz Thymus incanus Grossh. nom. illeg. Thymus incanus Willd. ex Benth. nom. illeg. Thymus includens Ehrh. ex Rchb. Thymus inodorus Lej. nom. illeg. Thymus interruptus Opiz Thymus jaquetianus (Ronniger) M.Debray Thymus kollmunzerianus Opiz ex Benth. Thymus kratzmannianus Opiz Thymus laevigatus Vahl Thymus linearifolius Heinr.Braun Thymus longistylus Opiz Thymus lucidus Willd. Thymus macrophyllus Heinr.Braun Thymus majoranifolius Desf. Thymus micranthus Wierzb. ex Opiz Thymus minutus Opiz Thymus muscosus Zaver. Thymus oblongifolius Heinr.Braun nom. illeg. Thymus ovatus var. concolor (Opiz) Formánek Thymus ovatus var. subcitratus (Schreb.) Formánek Thymus procerus Opiz ex Benth. Thymus procumbens Benth. ex Opiz Thymus pseudoserpyllum Rchb. ex Benth. Thymus pulegioides var. jaquetianus Ronniger Thymus pumilus Gueldenst. ex Ledeb. Thymus pusillus Gueldenst. ex Ledeb. Thymus pusio Dichtl Thymus pycnotrichus (Uechtr.) Ronniger Thymus radoi Borbás Thymus raripilus Dichtl Thymus reflexus Lej. Thymus reichelianus Opiz Thymus repens Gilib. nom. inval. Thymus rigidulus Kerguélen Thymus rigidus Rchb. ex Besser Thymus rotundifolius Schur nom. illeg. Thymus sanioi Borbás Thymus serbicus Petrovic Thymus serratus Opiz Thymus simplex Kitt. Thymus spathulatus var. castriferrei Borbás Thymus subcitratus Schreb. Thymus subhirsutus Borbás & Heinr.Braun Thymus variabilis Hoffmanns. & Link Thymus villosus Pall. ex M.Bieb. nom. illeg. Thymus wierzbickianus Opiz Thymus wondracekianus Opiz Ziziphora thymoides (L.) Roem. & Schult.

Медицинада Тасшөп препаратын қақырық түсіруге, жүйкені тыныштандыруға, радикулит және неврит кездерінде құрысуға қарсы қолданады. Халық медицинасында Тасшөпті тыныс жолы, бүйрек пен қуық, іш ауырғанда, ұйқы қашқанда, бас ауырғанда, өкпе туберкулезіне шалдыққанда береді. Сондай-ақ косметикалық бұйымдар жасауда, тамақ өнеркәсібінде пайдаланылады.

Табиғатта таралуы.

Тас, шөп республикамыздың орманды және кейбір далалы аймақтарында, құмды өңірде өседі. Дәрілік шикізат ретінде өсімдіктің гүлдеп тұрған кезінде сабақтарын жапырақтармен қоса орақпен ептеп орып алып, кептіреді де, құрғақ орындарда сақтайды.

Химиялық құрамы.

Дәрілік шикізатының құрамында ащы және илік заттар, флавноидтар, шайыр, кейбір минералды тұздар, урсоль және олеаноль қышқылдары, майлар және басқа да заттар бар.

Қолданылуы.

Мал дәрігерлігі практикасында тас шөптітыныс алу органдары ауруы кезінде қақырық түсіру үшін, өңеш қуысын кеңейту үшін,сондай – ақ ішектің кебуін басу үшін және зәр, тер шығаруды үдету мақсатымен қолданады. Құрағақ дәрілік шикізат ірі қара мен жылқыға – 20 – 60 г, қой мен ешкіге – 10 – 15 г, бұзау мен құлынға – 20 – 30 г, қозыға – 5 – 10 г мөлшерінде беріледі. Тұүнба 1:10 қатынаста жасалады. Майдаланған тас шөп малдың іріңді жаралары мен сыздауығын емдеуге де қолданылады. Көзі ауырған малды емдеу үшін 50 – 60 грамм дәрілік шөп қайнап тұрған 1 литр суға салып, 15 – 20 минут тұндырылады да, екі қайтары сүзіліп, малдың көз алмасын шаяды.

Дереккөздер

1. Linnaeus. Sp. Pl. 590 1753.
2. Қазақ энциклопедиясы
3. Қазақстанныңдәрілікөсімдіктері. ІскендіровӘбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.
4. Пайдалыөсімдіктерді мал дәрігерлігіндеқолдану. - Алматы: Қайнар, 1988. - 248б.

Шәріпбаев Н. Малдыңтынысалумүшелерініңауруларынемдеуүшінқолданылатындәрілікөсімдіктер // Тас шөп — "Қайнар", 1988. — Б. 156. — (Пайдалыөсімдіктерді мал дәрігерлігіндеқолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.