Самарий

Самарий (лат. Samarіum; Sm) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 62, ат. м. 150,40; лантаноидтар қатарына жатады. Табиғатта тұрақты 6 изотопы бар. С-ді 1879 ж. француз химигі П.Э. Лекок де Буабодран (1838 – 1912) самарскит минералынан тапқан. Монацит, бастнезит, лопарит, самарскит, гадолинит, ортит минералдарының кристалдық торына изоморфты қоспа ретінде кіреді.

62 Прометий ← Самарий → Европий Sm ↓ Pu Периодическая система элементов 62Sm
Жай заттың сыртқы бейнесі
күміс ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Самарий, 62
Топ типі	Лантаноидтар
Топ, период, блок	ІІІ, 6, f
Атомдық масса ()	150.36(2) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Xe] 6s^24f^6
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 24, 8, 2
Атом радиусы	180
Химиялық қасиеттері
	198±8
	(+3e) 96,4
	1,17 (Полинг шкаласы)
	Sm←Sm^3+ −2,30 В Sm←Sm^2+ −2,67 В
Тотығу дәрежелері	0, +2, + 3 (аз негізді оксид)
	1-ші: 544.5 кДж/моль (эВ) 2-ші: 1070 кДж/моль (эВ) 3-ші: 2260 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық ()	7,520 г/см³
Балқу температурасы	1350 K
Қайнау температурасы	2064 K
	8,9 кДж/моль
Булану жылуы	165 кДж/моль
	29,5 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	19,9 см³/моль
қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 1001 1106 1240 (1421) (1675) (2061)
Жай заттың кристаллдық торы
	Ромбоэдрлік
	aH=3,621 cH=26,25 Å
c/a қатынас	7,25
	166 K
Басқа да қасиеттері
	(300 K) (13,3) Вт/(м·К)
	α формасы: 49,7 ГПа
	α формасы: 19,5 ГПа
Пуассон коэффициенті	α формасы: 0,274
	410–440
	440–600
	7440-19-9

Самарий Sm

Күміс тәрізді жұмсақ металл; тығызд. 7,54 г/см³, балқу t 1072°С, қайнау t 1800°С. 917°С-тан төмен температурада кристалдық торы ромбоэдрлық (Sm), ал температура одан жоғарыласа кубтық (Sm). Хим. активті, тотығу дәрежелері +2, +3. Ауада тұрақты, бөлме температурасында сумен, галогендермен, HCl, HNO₃, H₂SO₄-пен әрекеттеседі. Самариді SmF₃ тұзынан тотықсыздандырып алады. Магнит мен кобальт құймаларының негізгі құраушысы Самарий люминесценттік шамдардағы стартерлардың электродтары ретінде қолданылады.

Химиялық қасиеті

Самарий типтік лантанид бола отырып, 4f65d06s2 электрондық конфигурациясымен сипатталады. Тиісінше, қосылыстар түзген кезде бұл элемент, әдетте, лантанидтерге тән тотығу күйлерін көрсететін, тотықсыздандырғыш ретінде әрекет етеді, яғни +2 және +3.

Самарий - жоғары реактивті металл. Ол ауада баяу тотығады, алдымен үш валентті Sm2O3 оксидінің күңгірт қабығымен жабылады, содан кейін толығымен сарғыш ұнтаққа айналады.

Самарий азотпен (нитрид түзетін), көміртекпен (карбидтер түзетін), халькогендермен (мон және екі үш валентті сульфидтер, селенидтер, теллуридтер түзетін), сутекпен (гидридтер түзетін), кремниймен (силицидтер түзетін), бормен (борид түзетін) әрекеттесуге қабілетті. , фосфор (фосфидтер), мышьяк (арсенидтер), сурьма (антимонидтер), висмут (висмутидтер) және барлық галогендермен үш валентті қосылыстар (фторидтер, хлоридтер, бромидтер, йодидтер) түзеді.

Самарий қышқылдарда ериді. Мысалы, күкірт қышқылымен әрекеттескенде самарий (III) сульфатының ашық сары кристалдарын түзеді; самарий тұз қышқылымен әрекеттескенде, самарий (III) хлоридінің ашық-сары кристалдары және белгілі бір жағдайларда самарий (II) хлоридінің түзілуі мүмкін.