Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Рихад Зорге (нем. Richard Sorge, агенттік лақап аты Рамза́й; қазанның 4, 1895 жыл, , Ресей империясы (бүгінгі Әзірбайжан) — қарашаның 7, 1944 жыл, Токио, Жапония) — КСРО-ның Жапониядағы «Рамзай» деген атпен жасырын қимыл жасаған , КСРО батыры (1964 жыл). Орыс немісі.
| Richard Sorge | |
|---|---|
 Soviet postage stamp honoring Richard Sorge | |
| Лақап аты | Ramsay |
| туған | 4 қазан 1895 , Баку, Әзірбайжан, Ресей империясы |
| Қайтыс болды | 1944 ж. қарашаның 7 (49 жаста) , |
| Allegiance | Germany |
| Years of service | Germany 1914–1916 USSR 1920–1941 |
Тыңшы Зорге
Рихард Зорге 1895 жылы 4 қазанда Ресей империясына қарасты Баку қаласында дүниеге келді. Әкесі Густав Вильгельм Рихард Зорге мұнай компаниясында жұмыс істейтін неміс инженері еді. Ол бірінші әйелі аяқасты қайтыс болған соң, орыс қызына үйленді. Рихард үйдегі бес баланың ең кішісі болды. Бірақ неміс тілінде сөйлейді. Ол үшке толғанда әкесі отбасын алып Германияға көшті. 18 жасқа толған кезде Зорге Бірінші Дүниежүзілік соғысқа қатысты. Жараланды. Сонда жүріп неміс коммунисі атанды. Газеттерде жұмыс істеді. Өте іскер, қайсар, талантты жан кімге де болсын ұнайтын. Бірден Кеңестік бас барлау мекемесі оны өзіне жұмысқа тартты. Мәскеуге келген ол, барлаушылардың арнайы курсын бітірді. Орыс тілін өзіне үйреткен Екатерина Максимоваға («Рамзай» тұтқындалған соң, әйелі Екатерина НКВД-ның қамауына алынып, 1943 жылы ГУЛАГ-та қаза болды) үйленді. Зорге алдымен Шанхайда қызмет етті. Сонда жүріп, Токиода резидентура ашуға мүмкіндік алды.
Зорге бай отбасынан шыққан жапон Хоцуми Озакиді өзіне тартты. Ол билікпен тығыз қарым-қатынаста жүрген адам еді һәм министрлер кабинетінің кеңесшісі қызметін де атқарды. Мұндай адам Зоргеге өте керек еді. Көптеген мәліметтерді барлаушы содан алып отырды. Сонымен қатар Зорге Жапон еліндегі неміс елшісі Оттомен де тығыз қатынас ұстады. Екі жақтан алған хабарларды, ол тиянақты түрде сараптан өткізіп, Мәскеуге жолдап отырды. Сол кезде оның қармағында Одзаки, инженер-радис Макс Клаузен, «Гавас» француз агенттігінің қызметкері хорват Бранко Вукелич және америкалық коммунист жапон Иотоку Мияги болды. Бұлар аса құнды хабарлармен Мәскеуді қамтамассыз етіп жатты. «Рамзай» 1941 жылы 21 мамырда Сталинге «Берлиннен келген өкіл, немістер КСРО-ға мамыр айының соңында шабуыл жасауға жоспар жасап жатыр. КСРО-ға қарсы 150 дивизиядан тұратын армия дайындауда. Сақтық шараларын жасаңыздар» деген хабар берді. Ал 1 маусым күні Сталинге тағы да « Соғыс маусымның екінші жартысында басталуы ықтимал» ден хабар жөнелтті.
1941 жылдың 20 маусым күні «Елші Оттоның айтуынша, КСРО мен Германия міндетті түрде соғысады. Бұл жерде немістер өздерінің бақайшығына дейінгі қаруланғанын, Қызыл армиядан күшті» екендерін дәріптеді» деп тағы хабар жіберген. Қарап отырсақ, Зорге жайлы айтылған аңыздарда «барлаушы соғыстың басталатын сағатына дейін дәл айтыпты» деген әсіре қызыл әңгіме көп. Ал мұрағатта сақталған мәліметтер соғыстың болатынын, бірақ дәл қай күні, қай айда екенін жобалап қана келтіргенін көрсетеді.
Шын мәнінде, соғыстың болатынын Сталин де өзге дерек көздерінен біліп отырған. Содан болар, Батыс шекараға ондаған дивизияны жақындатып, қорғаныс аудандарын күшейтуге күш салғаны. «Рамзай» 2 шілде күні Жапон императоры КСРО-мен соғысқа түсуден бас тартқанын хабарлаған. Мұның өзі Шығыста тұрған үлкен әскер шоғырын Мәскеуді қорғауға, сөйтіп, майдан тағдарын күрт өзгертуге мүмкіндік берген.
«Рамзай»
1941 жылдың 18 қазанында Токиода жапон құпия полициясы немістің белгілі «Бёрзен курьер» және «Франкфуртер цайтунг» газеттерінің тілшісі Рихард Зоргені тұтқындады. Сол кездегі Германияның Жапониядағы елшісі Эйген Отт берлиндегілерді «Зорге алыпқашпа әңгіменің құрбаны» болды» деп сендіруге тырысты. Бірақ кеш еді. 1943 жылы Зорге өлім жазасына кесілді. Үкім 1944 жылы 7 қарашада орындалды. Онда да арқан емес, рояльдың қылдай сымымен асты.
КСРО-ның Зоргені мойындауы
1964 жылы 5 қарашада оған «Кеңес елінің батыры» деген атақ берілді. Бұдан біраз жыл бұрын Францияда атақты агент жайлы «Сен кімсің, доктор Зорге?» деген көркем фильм шықты. Бірақ дәл киноға қойылған аттай, Зоргенің кім болғаны әлі күнге толықтай анықталған жоқ. Оның аты 1949 жылы жалпақ әлемге белгілі болды. Жапон елін тізе бүктірген америкалықтар жапон арнайы қызмет орындарының құжаттарына қол жеткізді. Олардың арасында «Рихард Зорге ісі» деген құжат та бар еді. Неміс журналисі «Рамзай» деген атпен кеңес елінің шпионы болып шығуы, дәл сол кезде ғажайып оқиға болатын. Америкалықтар «Рамзайдың» ешқандай тыңшылардың қол жеткізе алмайтын құпия құжаттарды жымқырып, оны біртіндеп Мәскеуге жеткізіп отырғанына таңғалды. Арнайы тексеріс біткен соң, америкалықтар істің қорытындысын жапон баспасөзіне жария етті. Жарық көрген мақала бірден әлемнің назарын өзіне аударып, қаншама пікірталасқа арқау болды. Бірақ КСРО Зорге жөнінде жақ ашпады. Тек арада 20 жыл өткен соң, Мәскеу аңызға айналған барлаушы жайлы өз көзқарасын білдірді.
Атақты агенттің аты-жөні Кеңес елінде жиырма жыл жасырын ұсталып келді. Мәскеу «бізде ондай тыңшы болған жоқ» деп Зоргеден ат-тонын ала қашты.
Тек 1964 жылы ғана «Правда» газеті Рихард Зорге жайлы мақала жариялады. Тыңшының кім екенін, қандай қызметте болғанын, не үшін қаза тапқанын кеңес еліне кеңінен танытты. Мұның өзі Никита Хрущевтің арқасында болған еді. Марқұмға Кеңес елінің батыры атағы берілді. Содан кейін-ақ Рихард Зорге кеңінен жарнамаланды. «Кеңес елінің сырттағы басты агенті еді, тіпті Ұлы Отан соғысы басталатынын сол хабарлады. Жылы, күні, сағатына дейін дәл айтты. Сол жолда қаза болды. Ол - батыр» деген сияқты небір ыстық ілтипат, лебіз білдірілді. Кинолар түсірілді, ондаған кітап жарық көрді, мектептердің, көшелердің, кемелердің аты Зоргемен аталды. Арнайы пошта маркалары шығарылды. Рихард Зорге сол кездегі Кеңес елімен кеңестік республика ГДР-дің бас батырларының біріне айналды.
Хрущевтың Зорге тұлғасына көзқарасы
1964 жылы сол кездегі Кеңес елінің басшысы Хрущев француз режиссері Ива Чампа түсірген «Сен кімсің, доктор Зорге?» деген фильмді тамашалады. Кино Кеңес елінің атақты тыңшысы жөнінде еді. Осыдан кейін-ақ, Хрущев барлау мекемесінің басшыларын жинап, Рихард Зорге жөніндегі барлық құжаттарды өзіне әкеліп, таныстыруын талап етті. Мәселе, кинодағы басты кейіпкер ешқандай ойдан шығарылған адам емес, шынайы өмірде болған, кеңестік шпион-тұғын. Осыдан кейін-ақ Зорге жөнінде көптеп айтылып, жазыла бастады. Әрине, сол кездегі елдің бас газеті «Правда» аңыз адам жөнінде үлкен мақала берді.
Жазушы М.Колесников «Рихард Зорге осындай болған» деген кітап жазды. Атақты агенттің аты аңызға айналып жүре берді. Кеңес елі оны «батыр» деп таныды. Бұл жерде Никита Хрущевтің де ішкі есебі бар еді. Оның сыбырлауымен арнайы мекемелер «Зорге немістердің қай жылы, қай айда, қай күні КСРО-ға шабуыл жасайтынын талай мәрте Сталинге хабар берді, бірақ жез мұрт көсем оған сенген жоқ. Содан кеңес елі соғыс басталғанын Сталиннің кесірінен білмей қалды» деген дақпырт таратты. Әрине, Хрущев Зоргені пайдалана отырып, жұрт алдында қалайда Сталинді жамандап қалуға ұмтылып еді. «Зорге соғыстың басталатынын дәл айтыпты, бірақ оған Сталин сенбепті - мыс» деген әңгіме осыдан шыққан.
Тарихшылар бағасы
Көптеген белді тарихшылар, Зоргенің өмірін зерттеушілер бір ауыздан «Зорге сатқындықтың құрбаны болды» дегенді айтады. Жауап алу кезінде, барлаушы Кеңес елінің мүддесі үшін жұмыс жасағанын жасырмаған. Кеңестік Бас барлау мекемесі оның осы мойындауы үшін, одан бас тартты. Тіпті ресми Токио қолға түскен Жапон қорғаныс министрінің орынбасары «Томинага Кедзимен айырбас жасайық» дегенде де бас тартты. Кеңес жағынан Зоргеге тағылған басты айыптардың бірі - жоғарыдағыдай болса, екіншісі - оның ұлты неміс. Ол кеңес офицері болған жоқ. Екі жаққа да жұмыс істеуі мүмкін» деген дәлелсіз көзқарас еді. Сонымен қатар «Зорге жүргіш еді. Бірінші әйелі - орыс, екіншісі - неміс, үшіншісі - жапон болды. Сондай-ақ ол Токиода 52 қыз-келіншекпен тамыр болған» деген де дерек бар. Ал ондай адам барлаушының қызметін дұрыс атқара алды ма?» деген де қисық пікір. Бірақ Рихард Зорге өзін дарға асып жатқанда, «Жасасын қызыл армия! Жасасын Кеңес елі!» деп айқайлаған. Бірақ мұны кеңес басшылығы құлағына ілмеді. Тек арада ширек ғасыр өткен соң, Хрущевтің француздар түсірген «Сен кімсің, доктор Зорге?» деген киносын кездейсоқ көріп қалып, оны жалпақ жұртқа кеңінен танытуға күш салмағанда, қызыл империя үшін қызмет етіп, сол жолда құрбан болған Рихард Зоргені әлі күнге дейін ешкім білмес пе еді.
Қазіргі күннің тарихшылары «Зорге Кеңес елінің батыры» деген атқа сөзсіз лайық, нағыз адам еді. Оны қанша марапаттасақ та артық емес. Жаны қыл үстінде тұрса да, Кеңес елі үшін қызмет етті» деседі.
Дереккөздер
- Hero of the Soviet Union Richard Sorge
- Khrono.ru. Richard Sorge
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Rihad Zorge nem Richard Sorge agenttik lakap aty Ramza j kazannyn 4 1895 zhyl Resej imperiyasy bүgingi Әzirbajzhan karashanyn 7 1944 zhyl Tokio Zhaponiya KSRO nyn Zhaponiyadagy Ram zaj degen atpen zhasyryn kimyl zhasagan KSRO batyry 1964 zhyl Orys nemisi Richard SorgeSoviet postage stamp honoring Richard SorgeLakap aty Ramsaytugan 4 kazan 1895 Baku Әzirbajzhan Resej imperiyasyҚajtys boldy 1944 zh karashanyn 7 49 zhasta Allegiance GermanyYears of service Germany 1914 1916 USSR 1920 1941Rihard Zorge 1940 zhyldary Tynshy ZorgeRihard Zorge 1895 zhyly 4 ka zanda Resej imperiyasyna karasty Baku kalasynda dүniege keldi Әkesi Gustav Vilgelm Rihard Zor ge munaj kompaniyasynda zhu mys istejtin nemis inzheneri edi Ol birinshi әjeli ayakasty kajtys bol gan son orys kyzyna үjlendi Ri hard үjdegi bes balanyn en ki shisi boldy Birak nemis tilinde soj lejdi Ol үshke tolganda әkesi otbasyn alyp Germaniyaga koshti 18 zhaska tolgan kezde Zorge Bi rinshi Dүniezhүzilik sogyska ka tys ty Zharalandy Sonda zhүrip ne mis kommunisi atandy Gazet ter de zhumys istedi Өte isker kajsar ta lantty zhan kimge de bolsyn unaj tyn Birden Kenestik bas bar lau mekemesi ony ozine zhumyska tartty Mәskeuge kelgen ol bar lau shylardyn arnajy kursyn bi tirdi Orys tilin ozine үjretken Eka terina Maksimovaga Ramzaj tut kyndalgan son әjeli Ekaterina NKVD nyn kamauyna alynyp 1943 zhyly GULAG ta kaza boldy үj lendi Zorge aldymen Shanhajda kyz met etti Sonda zhүrip Tokioda re zi dentura ashuga mүmkindik aldy Rihard Zorge men Erih Korrens 1915 Zorge baj otbasynan shykkan zha pon Hocumi Ozakidi ozine tart ty Ol bilikpen tygyz karym ka tynasta zhүrgen adam edi һәm mi nistrler kabinetinin kenesshisi kyzmetin de atkardy Mundaj adam Zorgege ote kerek edi Koptegen mә limetterdi barlaushy sodan alyp otyrdy Sonymen katar Zor ge Zhapon elindegi nemis elshisi Ot tomen de tygyz katynas usta dy Eki zhaktan algan habarlardy ol tiyanakty tүrde saraptan otkizip Mәskeuge zholdap otyrdy Sol kez de onyn karmagynda Odzaki in zhener radis Maks Klauzen Gavas francuz agenttiginin kyz metkeri horvat Branko Vukelich zhәne amerikalyk kommunist zha pon Iotoku Miyagi boldy Bular asa kundy habarlarmen Mәskeudi kamtamassyz etip zhatty Ramzaj 1941 zhyly 21 mamyrda Stalinge Berlinnen kelgen okil nemister KSRO ga mamyr ajynyn sonynda shabuyl zhasauga zhospar zhasap zhatyr KSRO ga karsy 150 divi ziya dan turatyn armiya dajyndauda Saktyk sharalaryn zhasanyzdar degen habar berdi Al 1 mausym kүni Stalinge tagy da Sogys mausym nyn ekinshi zhartysynda bastaluy yktimal den habar zhoneltti 1941 zhyldyn 20 mausym kүni El shi Ottonyn ajtuynsha KSRO men Germaniya mindetti tүrde so gy sady Bul zherde nemister ozderinin bakajshygyna dejingi karulan ga nyn Қyzyl armiyadan kүshti eken derin dәriptedi dep tagy ha bar zhibergen Қarap otyrsak Zorge zhajly ajtylgan anyzdarda bar laushy sogystyn bastalatyn sagatyna dejin dәl ajtypty degen әsire kyzyl әngime kop Al mura gat ta saktalgan mәlimetter sogys tyn bolatynyn birak dәl kaj kүni kaj ajda ekenin zhobalap kana keltirgenin korsetedi Shyn mәninde sogystyn bola ty nyn Stalin de ozge derek kozde rinen bilip otyrgan Sodan bolar Batys shekaraga ondagan diviziya ny zhakyndatyp korganys audan daryn kүshejtuge kүsh salgany Ramzaj 2 shilde kүni Zhapon im peratory KSRO men sogyska tү su den bas tartkanyn habarlagan Mu nyn ozi Shygysta turgan үlken әsker shogyryn Mәskeudi korgauga sojtip majdan tagdaryn kүrt oz ger tuge mүmkindik bergen Ramzaj 1941 zhyldyn 18 kazanynda Tokioda zhapon kupiya policiyasy nemistin belgili Byorzen kurer zhәne Frankfurter cajtung ga zetterinin tilshisi Rihard Zorgeni tut kyndady Sol kezdegi Germa niya nyn Zhaponiyadagy elshisi Ej gen Ott berlindegilerdi Zorge alypkashpa әngimenin kurbany bol dy dep sendiruge tyrysty Bi rak kesh edi 1943 zhyly Zorge olim zhazasyna kesildi Үkim 1944 zhyly 7 karashada oryndaldy On da da arkan emes royaldyn kyldaj symymen asty KSRO nyn Zorgeni mojyndauy1964 zhyly 5 karashada ogan Kenes elinin batyry degen atak berildi Budan biraz zhyl buryn Fran ciyada atakty agent zhajly Sen kimsin doktor Zorge degen korkem film shykty Birak dәl kinoga kojylgan attaj Zorgenin kim bolgany әli kүnge tolyktaj anyktalgan zhok Onyn aty 1949 zhyly zhalpak әlemge belgili boldy Zhapon elin tize bүktirgen amerikalyktar zhapon arnajy kyzmet oryndarynyn kuzhatta ry na kol zhetkizdi Olardyn arasynda Ri hard Zorge isi degen kuzhat ta bar edi Nemis zhurnalisi Ramzaj degen atpen kenes elinin shpiony bolyp shyguy dәl sol kezde ga zhajyp okiga bolatyn Amerika lyk tar Ramzajdyn eshkandaj tyn shylardyn kol zhetkize al majtyn kupiya kuzhattardy zhym ky ryp ony birtindep Mәskeuge zhet kizip otyrganyna tangaldy Arnajy tekseris bitken son ame rikalyktar istin korytyndysyn zha pon baspasozine zhariya etti Zha ryk korgen makala birden әlemnin nazaryn ozine audaryp kanshama pikirtalaska arkau boldy Birak KSRO Zorge zhoninde zhak ashpady Tek arada 20 zhyl otken son Mәs keu anyzga ajnalgan barlaushy zhaj ly oz kozkarasyn bildirdi Atakty agenttin aty zhoni Ke nes elinde zhiyrma zhyl zhasy ryn ustalyp keldi Mәskeu bizde ondaj tynshy bolgan zhok dep Zor geden at tonyn ala kashty Tek 1964 zhyly gana Pravda gazeti Rihard Zorge zhajly makala zha riyalady Tynshynyn kim eke nin kandaj kyzmette bolganyn ne үshin kaza tapkanyn kenes eline ke ninen tanytty Munyn ozi Ni kita Hrushevtin arkasynda bolgan edi Markumga Kenes elinin batyry atagy berildi Sodan kejin ak Ri hard Zorge keninen zharnama lan dy Kenes elinin syrttagy bas ty agenti edi tipti Ұly Otan so gysy bas talatynyn sol habar lady Zhy ly kүni sagatyna dejin dәl ajt ty Sol zholda kaza boldy Ol batyr degen siyakty nebir ystyk iltipat lebiz bildirildi Kinolar tүsirildi ondagan kitap zharyk kordi mek tepterdin koshelerdin kemelerdin aty Zorgemen ataldy Arnajy poshta markalary shy garyldy Rihard Zorge sol kezdegi Kenes elimen kenestik respublika GDR din bas batyrlarynyn birine ajnaldy Hrushevtyn Zorge tulgasyna kozkarasy1964 zhyly sol kezdegi Kenes elinin basshysy Hrushev francuz rezhisseri Iva Champa tүsirgen Sen kimsin doktor Zorge degen filmdi tamashalady Kino Kenes elinin atakty tynshysy zhoninde edi Osydan kejin ak Hrushev bar lau mekemesinin basshylaryn zhi nap Rihard Zorge zhonindegi bar lyk kuzhattardy ozine әkelip ta nystyruyn talap etti Mәsele ki nodagy basty kejipker eshkan daj ojdan shygarylgan adam emes shynajy omirde bolgan kenestik shpion tugyn Osydan kejin ak Zorge zhoninde koptep ajtylyp zha zyla bastady Әrine sol kezdegi el din bas gazeti Pravda anyz adam zhoninde үlken makala berdi Zhazushy M Kolesnikov Ri hard Zorge osyndaj bolgan degen kitap zhazdy Atakty agenttin aty anyzga ajnalyp zhүre berdi Kenes eli ony batyr dep tanydy Bul zher de Nikita Hrushevtin de ishki ese bi bar edi Onyn sybyrlauymen ar najy mekemeler Zorge nemis ter din kaj zhyly kaj ajda kaj kүni KSRO ga shabuyl zhasajtynyn talaj mәrte Stalinge habar berdi birak zhez murt kosem ogan sen gen zhok Sodan kenes eli sogys bas tal ganyn Stalinnin kesirinen bil mej kaldy degen dakpyrt taratty Әrine Hrushev Zorgeni pajdalana otyryp zhurt aldynda kalajda Stalindi zhamandap kaluga um tylyp edi Zorge sogystyn bas ta latynyn dәl ajtypty birak ogan Stalin senbepti mys degen әn gime osydan shykkan Tarihshylar bagasyKoptegen beldi tarihshylar Zorgenin omirin zertteushiler bir auyzdan Zorge satkyndyktyn kur bany boldy degendi ajtady Zhauap alu kezinde barlaushy Ke nes elinin mүddesi үshin zhumys zha sa ganyn zhasyrmagan Kenestik Bas barlau me kemesi onyn osy mojyndauy үshin odan bas tartty Tipti resmi To kio kolga tүsken Zhapon korga nys mi nistrinin orynbasary To minaga Kedzimen ajyrbas zha sa jyk de gende de bas tartty Kenes zhagynan Zorgege tagylgan basty ajyp tar dyn biri zhogarydagydaj bolsa ekinshisi onyn ulty ne mis Ol kenes oficeri bolgan zhok Eki zhak ka da zhumys isteui mүm kin degen dәlelsiz kozkaras edi So nymen katar Zorge zhүrgish edi Bi rinshi әjeli orys ekinshisi nemis үshinshisi zhapon boldy Son daj ak ol Tokioda 52 kyz kelinshekpen tamyr bolgan degen de derek bar Al ondaj adam bar laushynyn kyz metin durys atkara aldy ma degen de kisyk pikir Birak Rihard Zor ge ozin darga asyp zhatkanda Zha sasyn kyzyl armiya Zhasasyn Ke nes eli dep ajkaj lagan Birak muny kenes bas shylygy kulagyna il medi Tek ara da shirek gasyr otken son Hru shevtin francuzdar tү sirgen Sen kimsin doktor Zor ge degen kinosyn kezdejsok ko rip kalyp ony zhalpak zhurtka ke ninen ta ny tuga kүsh salmaganda ky zyl im periya үshin kyzmet etip sol zholda kurban bolgan Rihard Zorgeni әli kүnge dejin eshkim bilmes pe edi Қazirgi kүnnin tarihshylary Zorge Kenes elinin batyry degen atka sozsiz lajyk nagyz adam edi Ony kansha marapattasak ta artyk emes Zhany kyl үstinde tursa da Kenes eli үshin kyzmet etti desedi DerekkozderHero of the Soviet Union Richard Sorge Khrono ru Richard Sorge