Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Протактиний (лат. Protactinium; Pa) — Менделеевтің Периодтық кестесінің ІІІ тобының 7 периодына жататын химиялық элемент; актиноидтарға жататын қатты радиоактивті металл. Рет нөмірі – 91, атомдық массасы - 231,03588.
| |||||
| Атом қасиеті | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Атауы, символ, нөмірі | Протактиний / Protactinium (Pa), 91 | ||||
| Топ типі | |||||
| Топ, период, блок | ІІІ, 7, f | ||||
| Атомдық масса () | |||||
| Электрондық конфигурация | [Rn] 5f2 6d1 7s2 | ||||
| Қабықшалар бойынша электрондар | 2, 8, 18, 32, 20, 9, 2 | ||||
| Атом радиусы | 163 | ||||
| Химиялық қасиеттері | |||||
| 200 | |||||
| 1,5 (Полинг шкаласы) | |||||
| (бірінші электрон) | |||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||
| Термодинамикалық фаза | |||||
| Тығыздық () | 15,37 г/см³ | ||||
| Балқу температурасы | 2113 K | ||||
| Қайнау температурасы | 4300 K | ||||
| Басқа да қасиеттері | |||||
| 7440-13-3 | |||||
Өте аз таралған элементтердің бірі. Жер қыртысында салмақ мөлшері 1*10−10% шамасында. АҚШ, Швеция, Конго, Испаниия, Чехия, ЮАР, Ресей, Канада,Мароккодағы уран кен орындарында табылады.
1917 ж. бір-біріне байланыссыз Ган мен Мейтнер және Содде мен Кренстон ашты. Актинийдің алдында тұрғаннан кейін оны Протактиний деп атады
Физикалық қасиеттері
Протактиний — жылтыр ашық сұр түсті металл, ауада тотығып күнгірттенеді.
Тығыздығы – 15,37 г/см3, балқу температурасы 2113 К, қайнау температурасы 4300 К.
Химикалық қасиеттері
Протактиний химиялық қасиеттері аз зерттелген элемент
Қосылыстарында айнымалы +2, +4, +5 валентті.
Қыздырғанда жәй жйне күрделі заттармен әрекеттеседі. Оның сітекті РаН3, оттекті Ра2О5, фторлы РаҒ4, РаҒ5, хлорлы РаСІ4, РаСІ5 бірнеше тұздары және гидрототықтары алынған.
Алынуы
Протактиний уран кендері қалдықтарынан алынады, оны жасанды жолмен де синтездейді.
Протактинийді радиометрлік әдіспен анықтайды.
Изотоптары
| Массалық саны | Жартылай ыдырау мерзімі | Ыдырау түрі |
|---|---|---|
| 224 | 0,6 с | α |
| 225 | 2,0 с | α |
| 226 | 1,8 с | α |
| 227 | 38,3 мин. | α (15%), электронды қармау (85%) |
| 228 | 22 сағ. | α (2%), электронды қармау (98%) |
| 229 | 1,4 күн | α (0,25%), электронды қармау (99%) |
| 230 | 17 күн | β− (10%), электронды қармау (90%), α (0,003%), β+ (0,03%) |
| 231 | 32480±260 жыл | α |
| 232 | 1,31 күн | β− |
| 233 | 27,4 күн | β− |
| 234М (UX2) | 1,18 мин. | β− |
| 234 (UZ) | 6,7 сағ. | β− |
| 235 | 23,7 мин. | β− |
| 236 | 12,5 мин. | β− |
| 237 | 10,5 мин (?)/39 мин. | β− |
Тағы қараңыз
Сыртқы сілтемелер
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Protactinium |
- Протактиний на Webelements
- Протактиний в Популярной библиотеке химических элементов
Дереккөздер
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Protaktinij lat Protactinium Pa Mendeleevtin Periodtyk kestesinin III tobynyn 7 periodyna zhatatyn himiyalyk element aktinoidtarga zhatatyn katty radioaktivti metall Ret nomiri 91 atomdyk massasy 231 03588 91 Torij Protaktinij UranPr Pa Periodicheskaya sistema elementov91 PaAtom kasietiAtauy simvol nomiriProtaktinij Protactinium Pa 91Top tipiAktinoidtarTop period blokIII 7 fAtomdyk massa 231 03588 m a b g mol Elektrondyk konfiguraciya Rn 5f2 6d1 7s2Қabykshalar bojynsha elektrondar2 8 18 32 20 9 2Atom radiusy163Himiyalyk kasietteri2001 5 Poling shkalasy birinshi elektron 568 kDzh mol eV Zhaj zattyn termodinamikalyk kasietteriTermodinamikalyk fazaҚatty deneTygyzdyk 15 37 g sm Balku temperaturasy2113 KҚajnau temperaturasy4300 KBaska da kasietteri7440 13 3Protaktinij Pa Өte az taralgan elementterdin biri Zher kyrtysynda salmak molsheri 1 10 10 shamasynda AҚSh Shveciya Kongo Ispaniiya Chehiya YuAR Resej Kanada Marokkodagy uran ken oryndarynda tabylady 1917 zh bir birine bajlanyssyz Gan men Mejtner zhәne Sodde men Krenston ashty Aktinijdin aldynda turgannan kejin ony Protaktinij dep atadyFizikalyk kasietteriProtaktinij zhyltyr ashyk sur tүsti metall auada totygyp kүngirttenedi Tygyzdygy 15 37 g sm3 balku temperaturasy 2113 K kajnau temperaturasy 4300 K Himikalyk kasietteriProtaktinij himiyalyk kasietteri az zerttelgen element Қosylystarynda ajnymaly 2 4 5 valentti Қyzdyrganda zhәj zhjne kүrdeli zattarmen әrekettesedi Onyn sitekti RaN3 ottekti Ra2O5 ftorly RaҒ4 RaҒ5 hlorly RaSI4 RaSI5 birneshe tuzdary zhәne gidrototyktary alyngan AlynuyProtaktinij uran kenderi kaldyktarynan alynady ony zhasandy zholmen de sintezdejdi Protaktinijdi radiometrlik әdispen anyktajdy IzotoptaryMassalyk sany Zhartylaj ydyrau merzimi Ydyrau tүri224 0 6 s a225 2 0 s a226 1 8 s a227 38 3 min a 15 elektrondy karmau 85 228 22 sag a 2 elektrondy karmau 98 229 1 4 kүn a 0 25 elektrondy karmau 99 230 17 kүn b 10 elektrondy karmau 90 a 0 003 b 0 03 231 32480 260 zhyl a232 1 31 kүn b 233 27 4 kүn b 234M UX2 1 18 min b 234 UZ 6 7 sag b 235 23 7 min b 236 12 5 min b 237 10 5 min 39 min b Tagy karanyzHimiyalyk elementter tizimi Himiyalyk elementter ShikizatSyrtky siltemelerOrtakkorda bugan katysty media fajldar bar ProtactiniumProtaktinij na Webelements Protaktinij v Populyarnoj biblioteke himicheskih elementovDerekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998