Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Никея империясы (гр. Αυτοκρατορία της Νίκαιας), сондай-ақ Никея патшалығы (гр. Βασίλειον τῆς Νίκαιας) — 1204 жылы кейін солтүстік-батыс Анадолы аумағында қалыптасқан және 1261 жылға дейін болған тарихнамада жалпы қабылданған мемлекеттің атау. Никея империясы ортағасырлық грек мемлекеттерінің ішіндегі ең ірісі және өміршең болды; оның императорлары өздерін Византияның (Ромынияның) шынайы билеушілері деп санауды жалғастырды, ал мемлекеттің ресми атауы Рим (ромей) патшалығы ( ) болды.
| Никея империясы гр. Αυτοκρατορία της Νίκαιας гр. Βασίλειον τῆς Νίκαιας Тарихи мемлекет | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Астанасы | Никея | |||
| Тіл(дер)і | ||||
| Басқару формасы | монархия | |||
Никея империясы Византия империясынан қарағанда едәуір орталықтандырылмаған мемлекет болды. Атауына қарамастан, Никея ондағы ең маңызды әскери бекініс рөлін атқарды. Сонымен қатар билеушілер көп уақыттарын эгейлік резиденциясы Нимпейде өткізді, ал ақша сарайы мен қазына Магнезияда орналасқан. Бірнеше ондаған жылдар бойы империя екі майданда сәтті соғыстар жүргізді: батыста — , және ; шығыста оған түріктердің Рум сұлтандығынан Кіші Азияның батысына қоныс аударуын тоқтатуға тура келді. Ол үшін мұнда әскери қоныс аударушылардың арнайы табы қалыптасты, оны акриттер деп атады. Никея империясының негізгі мақсаты Византияны қалпына келтіру және Константинопольді қайтару болды. Мақсаттар орындалғанға дейін Никея империясы өте әскерилендірілген және өміршең грек мемлекеті болды. Бірақ олар қол жеткізгеннен кейін мемлекеттіліктің орталығы Фракияға көшті. Қалпына келтірілген Византия империяға қанқұйлы қауіп төндірмеген Сербиямен, Болгариямен, Венециямен, Генуямен және Епирмен ұзақ және негізінен пайдасыз күрес бастады. Константинополды қайтарғаннан кейін, Сангария мен Меандрдың құнарлы және тығыз қоныстанған аңғарларын қорғаудан бас тартылды және 1280-жылдардың аяғында оларды грек тұрғындарын жүйелі түрде тазалауды бастаған түріктер басып алды. Осылайша, небәрі бірнеше онжылдықтар өткен соң Никея империясының грек-православ өзегі түрік-мұсылман мемлекеті құрылуының өзегіне айналды.
Идеологиясы
Никея империясының идеологиясы, сонымен қатар оның италиян-француз (шын мәнінде роман) мемлекеттерімен үнемі бәсекелестігі гректердің ұлттық сана-сезімінің біртіндеп өзгеруінде маңызды рөл атқарды. Билеушілері ұзақ уақыт бойы өзін аморфты роман-грек мемлекеті ретінде көрсетуге тырысқан Византиядан қарағанда, Никея империясының идеологиясы нағыз грек бағытын иеленді. Романия мен ромей атаулар дәстүр бойынша қолданыла бергенімен, грек тілі этникалық өзіндік сәйкестендіру орталығына айналады, нәтижесінде эллиндер, ал батыс аудармаларында — гректер эндоэтнонимінің рөлі артады.
Негізі қалануы
— әулетіне жақын болған және қызына үйленген грек ақсүйегі, крестшілер Константинополді жаулап алғаннан кейін, шығысқа қарай қашып, тәуелсіз мемлекет құруға күш салды. Бұл мақсаттарды орындауға ең қолайлы жер қабырғалармен қоршалған және Вифинияның басты қаласы болған Никея болды.
Бастапқыда никея халқы Ласкариске сенбеді және оны қабырғаларының қорғауында қабылдағысы келмеді. Алайда, рұқсат берілген зорлық-зомбылық пен бопсалау көп ұзамай гректерге, егер олар шығыста Византия империясыда билікке ие болған көшбасшылардың бірінің билігінде бірігуге келмесе, тек саяси ғана емес, сонымен қатар діни құлдыққа айналу қауіпінің төнгенін көрсетті. Теодор Ласкарис ең көрнекті үміткер болды, себебі ол Ангелой әулетімен туыстас және құлағанға дейін Константинополде патша болып сайланған еді.
Византия империясының бөлінуі бойынша Вифиния кейбір жерлерді иемденіп, Ласкарис жасаған талқандаған граф Людовик Блуаға берілді. Осы жағдайларда, XII ғасырдың аяғында ағайынды мен бастаған Болгариядағы азаттық қозғалысы болмағанда және кезінде құрылмағанда Никеа империясының негізі қаланбас еді. мен мен Фессалиядағы жағдайын қауіпсіз деп есептеп, Ласкариске біріккен күштермен соққы беру үшін Азияға әскери күштерді көшірді, болгар патшасы сәтті шебер пайдаланып, 1205 жылы 14 сәуірде крестшілерге алапат соққы жасап, жеңді.
Латындардың әлсіреуі Теодор Ласкариске Никеяда бекінуге және мұнда грек мәдениеті мен православие діңгегін құруға мүмкіндік берді. Патриархияда сайланған Микаил Авториан 1206 жылы салтанатты түрде императорлық тәжбен Ласкаристі таққа отырғызды. Православиелік діни қызметкерлер, әскери қызметшілер мен жергілікті мүлік өкілдері Ласкаристің қол астынан қорғаныс іздеп, өз күштерін ұлттық іске арнау үшін бүкіл империядан Никеяға келе бастады.
Никеядағыдай империяны құрған Ласкаристің ең қауіпті жауы болды. Алайда Ласкарис өзіне қарсы жіберілген Трапезонд әскерін талқандап, Рум сұлтаны Маврозом мен Манкафаның кейпінде оған қарсы қойған қарсыластарын жойды.
1206 жылдың күзінде Латын императоры Кіші Азияны жаулап алуға және онда серілеріне лендерді бөлу үшін шығысқа үлкен экспедиция жүргізді. Ласкарис Адрианополге жақындап, Константинополді қорқыта бастаған Болгария патшасымен одақ құрды. Бұл латындарды әскери күштерін Азиядан Еуропаға лезде жеткізуге мәжбүр етті. 1207 жылы жасалған бітімге сәйкес, жағалаудағы маңызды қалалар пен Ласкаристің қолында қалды.
Никея империясы латындар мен селжүктерге бірдей қауіп төндіргендіктен, Никея императорына қарсы Рум мен Константинополь одағы құрылды. Рум сұлтаны Ласкаристен билікті заңды патша, бұрынғы император беруді талап етті. Бірақ Меандрдағы Антиохиа түбінде гректер селжүктерге , ал III Алексей тұтқындалып, монастырға қамалды. Осылайша, Ласкарис 1211 жылы Антиохианы өзінің билігіне қосты.
Император Генрих 1212 жылы Трапезонд императорының бауыры одақ құру арқылы мәселені жақсартуды ойлады. Соңғысы Пафлагония фемасының көп бөлігін иеленді, бірақ ақырында Ласкаристен жеңіліп, тек ғана сақтай алды.
1214 жылы Никея империясы мен Латын императоры арасында бейбіт келісім жасалды, оған сәйкес Никомедия шығанағынан Қара теңізге дейінгі тар жолақ Азияда латындарда қалды, ал Никея империясының шекаралары бір жағынан, Никомедия шығанағы, екінші жағынан - Кизикос пен Егей теңізімен белгіленді. Рум сұлтандығы жағынан Сангария мен жоғарғы ағысына дейінгі аймақтар (бұрынғы — Меандр) Никеяға өтті.
Бұл бейбітшілік Генрих 1216 жылы қайтыс болғаннан кейін де жалғасты және патшайымы, қызы мен Ласкарис арасындағы неке арқылы бекітілді.
Күшеюі
Дереккөздер
- Angelov, Dimiter. Imperial ideology and political thought in Byzantium (1204–1330). Cambridge: University Press, 2007. p. 95 Also Kaldellis, Anthony. Hellenism in Byzantium : the transformations of Greek identity and the reception of the classical tradition. Cambridge: University Press, 2007
- Angelov, pp. 96–97
- A. E. Vacalopoulos, The Origins of the Greek Nation:the Byzantine Period (1204-1461) (New Brunswick, 1970)
- Beaton, Roderick. "Antique Nation? 'Hellenes' on the Eve of Greek Independence and in Twelfth-Century Byzantium," Byzantine and Modern Greek Studies, 31 (2007), pp. 76–95
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nikeya imperiyasy gr Aytokratoria ths Nikaias sondaj ak Nikeya patshalygy gr Basileion tῆs Nikaias 1204 zhyly kejin soltүstik batys Anadoly aumagynda kalyptaskan zhәne 1261 zhylga dejin bolgan tarihnamada zhalpy kabyldangan memlekettin atau Nikeya imperiyasy ortagasyrlyk grek memleketterinin ishindegi en irisi zhәne omirshen boldy onyn imperatorlary ozderin Vizantiyanyn Romyniyanyn shynajy bileushileri dep sanaudy zhalgastyrdy al memlekettin resmi atauy Rim romej patshalygy boldy Nikeya imperiyasy gr Aytokratoria ths Nikaias gr Basileion tῆs Nikaias Tarihi memleket 1204 1261 Astanasy NikeyaTil der iBaskaru formasy monarhiya Nikeya imperiyasy Vizantiya imperiyasynan karaganda edәuir ortalyktandyrylmagan memleket boldy Atauyna karamastan Nikeya ondagy en manyzdy әskeri bekinis rolin atkardy Sonymen katar bileushiler kop uakyttaryn egejlik rezidenciyasy Nimpejde otkizdi al aksha sarajy men kazyna Magneziyada ornalaskan Birneshe ondagan zhyldar bojy imperiya eki majdanda sәtti sogystar zhүrgizdi batysta zhәne shygysta ogan tүrikterdin Rum sultandygynan Kishi Aziyanyn batysyna konys audaruyn toktatuga tura keldi Ol үshin munda әskeri konys audarushylardyn arnajy taby kalyptasty ony akritter dep atady Nikeya imperiyasynyn negizgi maksaty Vizantiyany kalpyna keltiru zhәne Konstantinopoldi kajtaru boldy Maksattar oryndalganga dejin Nikeya imperiyasy ote әskerilendirilgen zhәne omirshen grek memleketi boldy Birak olar kol zhetkizgennen kejin memlekettiliktin ortalygy Frakiyaga koshti Қalpyna keltirilgen Vizantiya imperiyaga kankujly kauip tondirmegen Serbiyamen Bolgariyamen Veneciyamen Genuyamen zhәne Epirmen uzak zhәne negizinen pajdasyz kүres bastady Konstantinopoldy kajtargannan kejin Sangariya men Meandrdyn kunarly zhәne tygyz konystangan angarlaryn korgaudan bas tartyldy zhәne 1280 zhyldardyn ayagynda olardy grek turgyndaryn zhүjeli tүrde tazalaudy bastagan tүrikter basyp aldy Osylajsha nebәri birneshe onzhyldyktar otken son Nikeya imperiyasynyn grek pravoslav ozegi tүrik musylman memleketi kuryluynyn ozegine ajnaldy IdeologiyasyNikeya imperiyasynyn ideologiyasy sonymen katar onyn italiyan francuz shyn mәninde roman memleketterimen үnemi bәsekelestigi grekterdin ulttyk sana seziminin birtindep ozgeruinde manyzdy rol atkardy Bileushileri uzak uakyt bojy ozin amorfty roman grek memleketi retinde korsetuge tyryskan Vizantiyadan karaganda Nikeya imperiyasynyn ideologiyasy nagyz grek bagytyn ielendi Romaniya men romej ataular dәstүr bojynsha koldanyla bergenimen grek tili etnikalyk ozindik sәjkestendiru ortalygyna ajnalady nәtizhesinde ellinder al batys audarmalarynda grekter endoetnoniminin roli artady Negizi kalanuy әuletine zhakyn bolgan zhәne kyzyna үjlengen grek aksүjegi krestshiler Konstantinopoldi zhaulap algannan kejin shygyska karaj kashyp tәuelsiz memleket kuruga kүsh saldy Bul maksattardy oryndauga en kolajly zher kabyrgalarmen korshalgan zhәne Vifiniyanyn basty kalasy bolgan Nikeya boldy Bastapkyda nikeya halky Laskariske senbedi zhәne ony kabyrgalarynyn korgauynda kabyldagysy kelmedi Alajda ruksat berilgen zorlyk zombylyk pen bopsalau kop uzamaj grekterge eger olar shygysta Vizantiya imperiyasyda bilikke ie bolgan koshbasshylardyn birinin biliginde biriguge kelmese tek sayasi gana emes sonymen katar dini kuldykka ajnalu kauipinin tongenin korsetti Teodor Laskaris en kornekti үmitker boldy sebebi ol Angeloj әuletimen tuystas zhәne kulaganga dejin Konstantinopolde patsha bolyp sajlangan edi Vizantiya imperiyasynyn bolinui bojynsha Vifiniya kejbir zherlerdi iemdenip Laskaris zhasagan talkandagan graf Lyudovik Bluaga berildi Osy zhagdajlarda XII gasyrdyn ayagynda agajyndy men bastagan Bolgariyadagy azattyk kozgalysy bolmaganda zhәne kezinde kurylmaganda Nikea imperiyasynyn negizi kalanbas edi men men Fessaliyadagy zhagdajyn kauipsiz dep eseptep Laskariske birikken kүshtermen sokky beru үshin Aziyaga әskeri kүshterdi koshirdi bolgar patshasy sәtti sheber pajdalanyp 1205 zhyly 14 sәuirde krestshilerge alapat sokky zhasap zhendi Latyndardyn әlsireui Teodor Laskariske Nikeyada bekinuge zhәne munda grek mәdenieti men pravoslavie dingegin kuruga mүmkindik berdi Patriarhiyada sajlangan Mikail Avtorian 1206 zhyly saltanatty tүrde imperatorlyk tәzhben Laskaristi takka otyrgyzdy Pravoslavielik dini kyzmetkerler әskeri kyzmetshiler men zhergilikti mүlik okilderi Laskaristin kol astynan korganys izdep oz kүshterin ulttyk iske arnau үshin bүkil imperiyadan Nikeyaga kele bastady Nikeyadagydaj imperiyany kurgan Laskaristin en kauipti zhauy boldy Alajda Laskaris ozine karsy zhiberilgen Trapezond әskerin talkandap Rum sultany Mavrozom men Mankafanyn kejpinde ogan karsy kojgan karsylastaryn zhojdy 1206 zhyldyn kүzinde Latyn imperatory Kishi Aziyany zhaulap aluga zhәne onda serilerine lenderdi bolu үshin shygyska үlken ekspediciya zhүrgizdi Laskaris Adrianopolge zhakyndap Konstantinopoldi korkyta bastagan Bolgariya patshasymen odak kurdy Bul latyndardy әskeri kүshterin Aziyadan Europaga lezde zhetkizuge mәzhbүr etti 1207 zhyly zhasalgan bitimge sәjkes zhagalaudagy manyzdy kalalar pen Laskaristin kolynda kaldy Nikeya imperiyasy latyndar men selzhүkterge birdej kauip tondirgendikten Nikeya imperatoryna karsy Rum men Konstantinopol odagy kuryldy Rum sultany Laskaristen bilikti zandy patsha buryngy imperator berudi talap etti Birak Meandrdagy Antiohia tүbinde grekter selzhүkterge al III Aleksej tutkyndalyp monastyrga kamaldy Osylajsha Laskaris 1211 zhyly Antiohiany ozinin biligine kosty Imperator Genrih 1212 zhyly Trapezond imperatorynyn bauyry odak kuru arkyly mәseleni zhaksartudy ojlady Songysy Paflagoniya femasynyn kop boligin ielendi birak akyrynda Laskaristen zhenilip tek gana saktaj aldy 1214 zhyly Nikeya imperiyasy men Latyn imperatory arasynda bejbit kelisim zhasaldy ogan sәjkes Nikomediya shyganagynan Қara tenizge dejingi tar zholak Aziyada latyndarda kaldy al Nikeya imperiyasynyn shekaralary bir zhagynan Nikomediya shyganagy ekinshi zhagynan Kizikos pen Egej tenizimen belgilendi Rum sultandygy zhagynan Sangariya men zhogargy agysyna dejingi ajmaktar buryngy Meandr Nikeyaga otti Bul bejbitshilik Genrih 1216 zhyly kajtys bolgannan kejin de zhalgasty zhәne patshajymy kyzy men Laskaris arasyndagy neke arkyly bekitildi KүsheyuiDerekkozderAngelov Dimiter Imperial ideology and political thought in Byzantium 1204 1330 Cambridge University Press 2007 p 95 Also Kaldellis Anthony Hellenism in Byzantium the transformations of Greek identity and the reception of the classical tradition Cambridge University Press 2007 Angelov pp 96 97 A E Vacalopoulos The Origins of the Greek Nation the Byzantine Period 1204 1461 New Brunswick 1970 Beaton Roderick Antique Nation Hellenes on the Eve of Greek Independence and in Twelfth Century Byzantium Byzantine and Modern Greek Studies 31 2007 pp 76 95