Назым Хикмет Ран

Назым Хикмет Ран (20. 1.1902, Салоники – 3.6. 1963, Мәскеу) – түрік жазушысы, қоғам қайраткері.

Назым Хикмет Ран.

Мәскеудегі Шығыс университетінде оқыған (1921 – 24).

Алғашқы жинағы "Күн жұтқандар жыры]]” Бакуде жарық көрді (1928). Ол бұл кезеңдердегі өлеңдерінде көбіне ерлік пен батырлықты дәріптеді.“835 жол өлең” (1929), “Варан – 3” (1930), "1+1=1" (1930), “Дауысын жоғалтқан қала” (1931) атты өлеңдер жинағында түрік халқының ауыр тұрмысын суреттеді. Ал “Джиоконда және Си-Я-у” (1929) поэмасы мен “Бенерджи өзін-өзі неге өлтірді?” (1932) атты өлеңмен жазылған романында Азия мен Африкадағы отаршылдықты сынады. “Қу бас” (1932), “Өліктің үйі” (1932), “Ұмытылған адам” (1935) пьесаларында адамдардың қоғамдағы рөлі туралы жазды. “Түнде келген телеграмма” (1932) өлеңдер жинағында түрік халқын демократия жолындағы күресте табандылыққа шақырды. “Портреттер” (1935) жинағы мен “Таранта Бабуға хаттар” (1935) поэмасында, “Неміс фашизмі және нәсілшілдік” (1936) атты еңбегінде фашизмді және оны қолдаушы түрік ұлтшылдарын сынға алды. 1938 жылы ол 28 жылға сотталып, 17 жыл түрмеде отырды. Абақтыда “Адам панорамасы” тарихи дастанын, “Түрмеден жазылған хаттар” атты өлеңдер топтамасын, “Махаббат туралы аңыз”, “Жүсіп – Зылиха]” пьесаларын жазды. 1950 жылы түрік үкіметі оны түрмеден босатуға мәжбүр болды. 1951 жылы Мәскеуге келіп, мұнда “Түркия туралы әңгіме” (1952), “Ғажайып жан” (1955), “Иван Иванович бар ма еді, жоқ па еді?” (1956), т.б. еңбектер жазды. Назым Хикмет Ран түрік өлеңіне соны ырғақ, екпін, ұйқас түрлері мен “еркін өлең” аталатын жаңа үлгіні енгізді. Алғашқы өлеңдері асқақ ой мен сырлы сөздерге құрылса, кейінгі жылдары терең лиризмге бой ұрды. Назым Хикмет Ран өлеңдері түрік поэзиясына зор ықпал етті, оның есіміне байланысты әдеби ағымдар пайда болды. Оның сценарийі бойынша “Бір кварталдан шыққан екеу” (1957), “Іңкәр бұлттар” (1959), “Шаңырағың шайқалмасын” (1963) атты кинофильмдер түсірілді. “Махаббат туралы аңыз” атты балет қойылды. Назым Хикмет Ран өлеңдері көптеген тілдерге аударылды. Оның пьесалары Еуропа, Америка, Азия елдерінің театрларында сахналанды. Қазақ тілінде “Өлеңдер” (1952), “Өлеңдер мен дастандар” (1958), “Махаббат туралы аңыз” (1974) атты кітаптары жарық көрді. “Фархад – Шырын” пьесасы қазақ театрлары сахнасында қойылды.

Назым Хикмет Ран Халықар. Бейбітшілік сыйл-ның иегері (1950).

Дереккөздер

1. "Қазақ Энциклопедиясы", 6 том
2. Горбаткина Г.А., Пьесы-легенды Назыма Хикмета, М., 1967
3. Всемирная литература ХІХ и XX века. Энциклопедия, М., 2002.
4. Бабаев А.А]., "Назым Хикмет", М., 1957
5. Фиш Р.Г., "Назым Хикмет", М., 1968
6. "Новый иллюстрированный энциклопедический словарь", М., 2001