Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Христиан діні (гр. Χριστός, Khristos, cөзбе-сөз аудармасы мәсіхтелгендер) Ибраһимдік дін (грекше Χριστός (Khristós) ағылшын тілінде 'anointed' — орыс тілі 'помазанный' — қазақша 'басты уқалау, сулау немесе басқа мәсіһ шалу') — Христостың өмірі мен іліміне негізделген .
Әлем бойынша ең көп таралған дін. Шамамен 2.2. млрд христиан.Христиандардың басым бөлігі Исаның Құдайдың ұлы және айтылған құтқарушы екеніне сенеді. Сондықтан христиандар Исаны Христос немесе Мессия көреді.
Христиан теологиясы Христиандықты ұстанушылар мойындаған негізге алады.
Сенімдері
Христиандық пен Інжілді түсіндіруде ортақ бір пікірлер жоқ. Бірақ бүкіл христиандар діннің негізі болатын, келісілген ортақ ұстанымдар бар екенін айтады. Аса көп таралған тармақтары — католицизм, православтық және протестантизм.
Тарихы
Христиан діні әдебиеті негізгі төрт жанрдан тұрады:
- Інжілдер (Матфей, Марк, Лука, Иоанн);
- апостолдардың арнаулы хаттары;
- Христос шәкірттерінің істері туралы жазбалар;
- ақыр заман туралы өсиет.
Б. з-дың бас кезінде Рим империясының басқа бөліктеріндегідей Палестинада да әлеуметтік, қоғамдық қайшылықтар шиеленісіп тұрды. Сонымен қатар 1 ғасыр империяның жаңа саяси формасы қалыптасуының кезеңі болды. Антикалық тәртіптің дағдарысы, жаңа саяси шындықтың қалыптаса бастауы адамдардың өмірінде қиындық туғызып, қиыншылық пен зұлымдықтан құтылудың жолын іздеуге итермеледі. Сиқырға, Митраға, , Осириске, т.б. сенім күшейді. Осы кезде дүниеге келген Христиан діні жан біткеннің барлығының Құдай алдындағы тең екендігін айтып, адамдардың көкейінде әділетсіздік пен қанаушылықтан құтылудың үмітін оятты. Құдай алдында барлық адамдар тең деген идея жергілікті билеушілер тарапынан үлкен қарсылыққа тап болып, Христиан дінін қабылдаушылар жаппай қудаланды. Олар жергілікті билік өкілдерінен қашып жүруге мәжбүр болды. Жер асты шіркеулері салынды. Дегенмен, көп ұзамай Христиан дінін уағыздаушылар көбейіп, оның қатарына тұрғындардың көп бөлігі, соның ішінде билік иелері де тартыла бастады. Христиан діні догматикасы 4—6 ғасырларда қалыптасты. Оның қалыптасуында каппадокиялық діни ғұламалар Григорий Назианзин (330—390), Григорий Нисский (335—394), Василий Кессарийский (330—397) маңызды рөл атқарды. Христиан догматтары үлкен тартыс-таластар арқылы жүйеленді. Бірақ діни таластар догматтардың канондығын анықтағасын да тоқталмады. Ақырында бұл таластар христиан шіркеуінің әр түрлі ағымдарға бөлінуіне алып келді. 5 ғасырдың ортасында ортодоксалдық Христиан дінімен келіспейтін Армян, Копт, Малабар, Эфиоп, Иаковит, Абиссин шіркеулері жіктелді. Орта ғасырлардан бастап Рим шіркеуі христиандарды өзіне бағындыруға тырысты. Бұған шығыстағы Византия қарсы болды. Нәтижесінде 9—11 ғасырларда Христиан діні «Батыс шіркеуі» (католиктер) және « (православтар) болып екіге бөлінді. 16-ғасырда католик шіркеуінен протестант шіркеуі бөлініп шықты. Сөйтіп, даму барысында Христиан діні негізгі үш тармаққа (православие, католик, протестантизм) бөлінді және олардың әрқайсысының өз ішінде әр түрлі ағымдар мен бағыттар пайда болды. Бұдан басқа несториандық, монофизиттік сияқты шағын тармақтар да кездеседі. Бұл ағымдар догматтардың әр түрлі түсіндіріліп, киелі кітапқа, діни ғұрыптарға әр алуан көзқарастары негізінде қалыптасқан.
Христиандық — атауын өзінің шәкірттерімен бірге діннің негізін қалаган Иисус Христос есімінен алады. Христиандық дін ілімі Қасиетті Жазу — негізделген. Христиандық б.з.д. I ғ. Рим империясының қүрамында шиеленіскен экономикалық, саяси, қоғамдық-психологиялық, әлеуметтік және этникалық теңсіздік жағдайында, езгіде болған Палестинада пайда болды. Мұнымен радикалды-антиримдік көңіл-күйлер және империялық құдіреттілікке қарсы наразылықтар байланысты. ӀӀ-ӀӀӀ ғғ. христиандық қауымдастықтарда және әскери салт аттылар атағы пайда бола бастады. Қауымдастықта ақсүйек және білімді адамдардың болуы радикализмді жойып, римдік билікпен бітісуге әкелді. Бүл үрдістің дамуына орай рим билеушілері христиандарды қуғын-сүргінге үшыратудан енді бүл дінге қолдау көрсетуге көшті, тіпті IV ғ. христиандықты Рим империясының мемлекеттік дініне айналдыруға дейін барды. Идеялық, ғибадат, институңионалды түрғьща христиандық жоқ жерден пайда болған жоқ. Рим политеизмі, египеттік және ғибадаты, иран митраизмі, грекгік және ғибадаты және т.б., христиандар ой елегінен өткізбеуі мүмкін емес діни-мәдени орта қалыптастырды. Алайда, христиандықтың қалыптасуында иудаизм, өзінің монотеизм, , эсхатология және т.б. идеяларымен ерекше рөл атқарды. Ол иудеохристиандық секта ретінде пайда болды. Мүның бәрі христиандық осыған дейін бар діни-мәдени мәліметтерді тек пайдаланып қойды деген сөз емес, ол керісінше, жаңа діни кешен қалыптастырды.
Демография
Дереккөздер
- Christianity's status as monotheistic is affirmed in, amongst other sources, the (article «Monotheism»); , From the Stone Age to Christianity; ; About.com, Monotheistic Religion resources Мұрағатталған 21 мамырдың 2006 жылы.; Kirsch, God Against the Gods; Woodhead, An Introduction to Christianity; Monotheism; The New Dictionary of , monotheism; New Dictionary of Theology, Paul Мұрағатталған 4 шілденің 2018 жылы., pp. 496–99; Meconi. «Pagan Monotheism in Late Antiquity». p. 111f.
- Hinnells, The Routledge Companion to the Study of Religion, p. 441.
- Zoll, Rachel. Study: Christian population shifts from Europe (желтоқсан 19, 2011). Тексерілді 25 ақпанның 2012.
- 33.2% of 6.7 billion world population (under the section 'People') World. CIA world facts.
- The List: The World's Fastest-Growing Religions. foreignpolicy.com (наурыз 2007). Тексерілді, 4 қаңтар 2010.
- Major Religions Ranked by Size. Adherents.com. Тексерілді, 5 мамыр 2009.
- ANALYSIS желтоқсан 19, 2011 Global Christianity. Pewforum.org (19 желтоқсан 2011). Тексерілді, 17 тамыз 2012.
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Hristian dini gr Xristos Khristos cozbe soz audarmasy mәsihtelgender Ibraһimdik din grekshe Xristos Khristos agylshyn tilinde anointed orys tili pomazannyj kazaksha basty ukalau sulau nemese baska mәsiһ shalu Hristostyn omiri men ilimine negizdelgen Pravoslavielik monahtarAjya Sofiya meshitindegi Қutkarushymyz Isa pantokrattyn mozaikasy Konstantinopol XII g Әlem bojynsha en kop taralgan din Shamamen 2 2 mlrd hristian Hristiandardyn basym boligi Isanyn Қudajdyn uly zhәne ajtylgan kutkarushy ekenine senedi Sondyktan hristiandar Isany Hristos nemese Messiya koredi Hristian teologiyasy Hristiandykty ustanushylar mojyndagan negizge alady Әulieler Troica Andrej Rublyovtyn ikonasySenimderiHristiandyk pen Inzhildi tүsindirude ortak bir pikirler zhok Birak bүkil hristiandar dinnin negizi bolatyn kelisilgen ortak ustanymdar bar ekenin ajtady Asa kop taralgan tarmaktary katolicizm pravoslavtyk zhәne protestantizm TarihyHristian dini әdebieti negizgi tort zhanrdan turady Inzhilder Matfej Mark Luka Ioann apostoldardyn arnauly hattary Hristos shәkirtterinin isteri turaly zhazbalar akyr zaman turaly osiet B z dyn bas kezinde Rim imperiyasynyn baska bolikterindegidej Palestinada da әleumettik kogamdyk kajshylyktar shielenisip turdy Sonymen katar 1 gasyr imperiyanyn zhana sayasi formasy kalyptasuynyn kezeni boldy Antikalyk tәrtiptin dagdarysy zhana sayasi shyndyktyn kalyptasa bastauy adamdardyn omirinde kiyndyk tugyzyp kiynshylyk pen zulymdyktan kutyludyn zholyn izdeuge itermeledi Sikyrga Mitraga Osiriske t b senim kүshejdi Osy kezde dүniege kelgen Hristian dini zhan bitkennin barlygynyn Қudaj aldyndagy ten ekendigin ajtyp adamdardyn kokejinde әdiletsizdik pen kanaushylyktan kutyludyn үmitin oyatty Қudaj aldynda barlyk adamdar ten degen ideya zhergilikti bileushiler tarapynan үlken karsylykka tap bolyp Hristian dinin kabyldaushylar zhappaj kudalandy Olar zhergilikti bilik okilderinen kashyp zhүruge mәzhbүr boldy Zher asty shirkeuleri salyndy Degenmen kop uzamaj Hristian dinin uagyzdaushylar kobejip onyn kataryna turgyndardyn kop boligi sonyn ishinde bilik ieleri de tartyla bastady Hristian dini dogmatikasy 4 6 gasyrlarda kalyptasty Onyn kalyptasuynda kappadokiyalyk dini gulamalar Grigorij Nazianzin 330 390 Grigorij Nisskij 335 394 Vasilij Kessarijskij 330 397 manyzdy rol atkardy Hristian dogmattary үlken tartys talastar arkyly zhүjelendi Birak dini talastar dogmattardyn kanondygyn anyktagasyn da toktalmady Akyrynda bul talastar hristian shirkeuinin әr tүrli agymdarga bolinuine alyp keldi 5 gasyrdyn ortasynda ortodoksaldyk Hristian dinimen kelispejtin Armyan Kopt Malabar Efiop Iakovit Abissin shirkeuleri zhikteldi Orta gasyrlardan bastap Rim shirkeui hristiandardy ozine bagyndyruga tyrysty Bugan shygystagy Vizantiya karsy boldy Nәtizhesinde 9 11 gasyrlarda Hristian dini Batys shirkeui katolikter zhәne pravoslavtar bolyp ekige bolindi 16 gasyrda katolik shirkeuinen protestant shirkeui bolinip shykty Sojtip damu barysynda Hristian dini negizgi үsh tarmakka pravoslavie katolik protestantizm bolindi zhәne olardyn әrkajsysynyn oz ishinde әr tүrli agymdar men bagyttar pajda boldy Budan baska nestoriandyk monofizittik siyakty shagyn tarmaktar da kezdesedi Bul agymdar dogmattardyn әr tүrli tүsindirilip kieli kitapka dini guryptarga әr aluan kozkarastary negizinde kalyptaskan Hristiandyk atauyn ozinin shәkirtterimen birge dinnin negizin kalagan Iisus Hristos esiminen alady Hristiandyk din ilimi Қasietti Zhazu negizdelgen Hristiandyk b z d I g Rim imperiyasynyn kүramynda shielenisken ekonomikalyk sayasi kogamdyk psihologiyalyk әleumettik zhәne etnikalyk tensizdik zhagdajynda ezgide bolgan Palestinada pajda boldy Munymen radikaldy antirimdik konil kүjler zhәne imperiyalyk kudirettilikke karsy narazylyktar bajlanysty ӀӀ ӀӀӀ gg hristiandyk kauymdastyktarda zhәne әskeri salt attylar atagy pajda bola bastady Қauymdastykta aksүjek zhәne bilimdi adamdardyn boluy radikalizmdi zhojyp rimdik bilikpen bitisuge әkeldi Bүl үrdistin damuyna oraj rim bileushileri hristiandardy kugyn sүrginge үshyratudan endi bүl dinge koldau korsetuge koshti tipti IV g hristiandykty Rim imperiyasynyn memlekettik dinine ajnaldyruga dejin bardy Ideyalyk gibadat institunionaldy tүrgsha hristiandyk zhok zherden pajda bolgan zhok Rim politeizmi egipettik zhәne gibadaty iran mitraizmi grekgik zhәne gibadaty zhәne t b hristiandar oj eleginen otkizbeui mүmkin emes dini mәdeni orta kalyptastyrdy Alajda hristiandyktyn kalyptasuynda iudaizm ozinin monoteizm eshatologiya zhәne t b ideyalarymen erekshe rol atkardy Ol iudeohristiandyk sekta retinde pajda boldy Mүnyn bәri hristiandyk osygan dejin bar dini mәdeni mәlimetterdi tek pajdalanyp kojdy degen soz emes ol kerisinshe zhana dini keshen kalyptastyrdy DemografiyaHristiandyktyn әlemde taraluyDerekkozderChristianity s status as monotheistic is affirmed in amongst other sources the article Monotheism From the Stone Age to Christianity About com Monotheistic Religion resources Muragattalgan 21 mamyrdyn 2006 zhyly Kirsch God Against the Gods Woodhead An Introduction to Christianity Monotheism The New Dictionary of monotheism New Dictionary of Theology Paul Muragattalgan 4 shildenin 2018 zhyly pp 496 99 Meconi Pagan Monotheism in Late Antiquity p 111f Hinnells The Routledge Companion to the Study of Religion p 441 Zoll Rachel Study Christian population shifts from Europe zheltoksan 19 2011 Tekserildi 25 akpannyn 2012 33 2 of 6 7 billion world population under the section People World CIA world facts The List The World s Fastest Growing Religions foreignpolicy com nauryz 2007 Tekserildi 4 kantar 2010 Major Religions Ranked by Size Adherents com Tekserildi 5 mamyr 2009 ANALYSIS zheltoksan 19 2011 Global Christianity Pewforum org 19 zheltoksan 2011 Tekserildi 17 tamyz 2012 Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 II tom