Мешел. қазіргі түсінігімізде — сүйектердің дұрыс өспеуіне байланысты ауру; рахит.
«Күтімсіз болудың салдарынан ит аурумен ауырып, аяғы әлі шықпаған мешел» |
(Б. Соқпақбаев, Бастан кеш.).
Сөз төркінін іздестіре келгенде түркі тілдері ішінен тек чуваш тілінен ғана кездестіре аламыз. Мұның өзі де заңды. Өйткені С. Е. Маловтың топтастыруынша чуваш, якут тілдері түркі тілдері ішіндёгі ең көнелері болып саналады. Чуваш тілінде «мешел» тұлғасындағы сөз «қозғала алмау» немесе «баяу, жай қозғалу» мағыналарын береді. Шықында да, жоғарыда керсетілген ауруға ұшыраған адамның қозғалысы, қимылы аз болатындығын ескерсек, «мешел» сәзінің төркіні — чуваш тілі деу орынды болмақ.
Мешел рахит (rhachіtіs) – сәбилер мен жас балаларда кездесетін ауру. Оған бала 2 айлығынан 2 жасқа дейін, әсіресе анасының емшек сүтін ембеген жағдайда жиірек шалдығады. Бұл ауру негізінен кальций, фосфор, (), жетіспеуінен және организмде зат алмасудың бұзылуынан болады. Бұл заттар организмде сәбидің қаңқа сүйектерінің дұрыс қалыптаспауына және жүйке жүйесінің қызметіне әсер етеді. Д витаминінің негізгі көздері емшек сүті, сары түсті көкөністер және олардың шырыны, балық майы, т.б. Адам организмінде, терісінде Д витамині күннің ультракүлгін сәулесінің әсерінен түзіледі. Мешел сәби тершең келеді, басын жастыққа үйкелеп мазасызданып жылай береді. өйқысы қашады. Бұлшық еттері босап, бала дәрменсіз болады. Бас сүйектері жұмсарып, еңбегі үлкейеді. Мезгілінде аяғына тұрып, жүре бастаудан кешігеді. Көбіне екі қолымен жер тіреп отырып қалғандықтан, қол жіліктері қисаяды. Жүре бастаған кезде аяқтары да қисаяды. Қабырғалары жұмсарып, олардың шеміршектері жуандап, кеудесінде бұдыр-бұдыр болып білінеді. Ауру асқынған кезде төс сүйегі алға бүкірленіп шығып тұрады немесе керісінше ішке қарай майысады. Басы үлкейіп, шүйде шашы сыпырылып, іші “қабақтай” болып, омыртқа жотасы бүкірейіп, екі иығынан дем алып, тыныс алуы қиындайды. Аурудың алдын алуда ең қажетті шарт: баланы 1 – 2 жасқа жеткенше, әсіресе, 6 айға дейін міндетті түрде емізу қажет. Сары түсті көкөністердің, жемістердің (сәбіз, асқабақ, сары өрік, т.б.) шырынын беру. Осы өнімдерді емшектегі сәбиі бар аналар да кеңінен пайдаланғаны жөн. Баланы таза ауаға жиі шығару қажет. Д витамині кеңесімен беріледі. Қисайған сүйекке ортопедиялық ем қолданылады.
Дереккөздер
- Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Meshel kazirgi tүsinigimizde sүjekterdin durys ospeuine bajlanysty auru rahit Kүtimsiz boludyn saldarynan it aurumen auyryp ayagy әli shykpagan meshel B Sokpakbaev Bastan kesh Soz torkinin izdestire kelgende tүrki tilderi ishinen tek chuvash tilinen gana kezdestire alamyz Munyn ozi de zandy Өjtkeni S E Malovtyn toptastyruynsha chuvash yakut tilderi tүrki tilderi ishindyogi en koneleri bolyp sanalady Chuvash tilinde meshel tulgasyndagy soz kozgala almau nemese bayau zhaj kozgalu magynalaryn beredi Shykynda da zhogaryda kersetilgen auruga ushyragan adamnyn kozgalysy kimyly az bolatyndygyn eskersek meshel sәzinin torkini chuvash tili deu oryndy bolmak Meshel rahit rhachitis sәbiler men zhas balalarda kezdesetin auru Ogan bala 2 ajlygynan 2 zhaska dejin әsirese anasynyn emshek sүtin embegen zhagdajda zhiirek shaldygady Bul auru negizinen kalcij fosfor zhetispeuinen zhәne organizmde zat almasudyn buzyluynan bolady Bul zattar organizmde sәbidin kanka sүjekterinin durys kalyptaspauyna zhәne zhүjke zhүjesinin kyzmetine әser etedi D vitamininin negizgi kozderi emshek sүti sary tүsti kokonister zhәne olardyn shyryny balyk majy t b Adam organizminde terisinde D vitamini kүnnin ultrakүlgin sәulesinin әserinen tүziledi Meshel sәbi tershen keledi basyn zhastykka үjkelep mazasyzdanyp zhylaj beredi ojkysy kashady Bulshyk etteri bosap bala dәrmensiz bolady Bas sүjekteri zhumsaryp enbegi үlkejedi Mezgilinde ayagyna turyp zhүre bastaudan keshigedi Kobine eki kolymen zher tirep otyryp kalgandyktan kol zhilikteri kisayady Zhүre bastagan kezde ayaktary da kisayady Қabyrgalary zhumsaryp olardyn shemirshekteri zhuandap keudesinde budyr budyr bolyp bilinedi Auru askyngan kezde tos sүjegi alga bүkirlenip shygyp turady nemese kerisinshe ishke karaj majysady Basy үlkejip shүjde shashy sypyrylyp ishi kabaktaj bolyp omyrtka zhotasy bүkirejip eki iygynan dem alyp tynys aluy kiyndajdy Aurudyn aldyn aluda en kazhetti shart balany 1 2 zhaska zhetkenshe әsirese 6 ajga dejin mindetti tүrde emizu kazhet Sary tүsti kokonisterdin zhemisterdin sәbiz askabak sary orik t b shyrynyn beru Osy onimderdi emshektegi sәbii bar analar da keninen pajdalangany zhon Balany taza auaga zhii shygaru kazhet D vitamini kenesimen beriledi Қisajgan sүjekke ortopediyalyk em koldanylady DerekkozderBes zhүz bes soz Almaty Rauan 1994 zhyl ISBN 5 625 02459 6 Shanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet