Марфуға Ғалиқызы Айтхожа

Марфуға Ғалиқызы Айтхожина (25 тамыз 1936 жылы ҚХР, Шыңжаң өлкесі, Құлжа қаласында туған) – қазақтың жыр аққуы атанған ақын қызы. Қазақстанның мемлекеттік сыйлығының иегері. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2009).

Марфуға Айтхожина
Маруа Ғалиқызы Айтхожина
Лақап аты	«Жыр Аққуы», Аққу
Туған күні	25 тамыз 1936 (1936-08-25) (88 жас)
Туған жері	ҚХР, Құлжа
Азаматтығы	КСРО  Қазақ КСР  Қазақстан
Ұлты	Қазақ
Мансабы	ақын, журналист
Шығармашылық жылдары	1962 - осы уақыт
Жанры	Поэзия
Шығармалардың тілі	қазақ және орыс тілі
Марапаттары	Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
Сыйлықтары

Өмірбаяны

Марфуға Айтхожина 1936 жылы 25 тамызда Құлжа қаласында (ҚХР) дүниеге келген. Атасы Айтхожа топжарған шешен, суырыпсалма ақын, ел сыйлаған би кісі болған. Қазақ елінің басына қаралы күн туған кезде бұл кісі алғашқы қүрбандардың бірі болған екен. Ол кісіні "Итжеккенге" айдаған. Ал өз әкесі Ғали арабша, орысша сауаты бар білімді, жан-жақты зиялы адам болған. Ол кісіні де сол жылдары "Қарағаш" мектебінен (сол кездегі Қапал уезі) Алматыға сексен адаммен бірге айдап әкелген екен. Бес баласы аштан өліп, түрмеден қашып, зайыбы Бифатима "Иіруден" қашып, Қытай жерінде табысып, қыздары Марфуға дүниеге келеді. Ақынның балалық шағы қаймағы бұзылмаған, тұнығы шайқалмаған, халқымыздың салт-санасын қаз-қалпында сақтаған ортада өтеді. 1956 жылы Құлжадағы қыздар гимназиясын бітіреді. 1958 жылы атамекенге оралған. 1965 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін, 1971 жылы Мәскеудегі жоғары әдеби курсты бітірген. 1961-1969 жылдары "Қазақ әдебиеті", "Қазақстан мүғалімі" газеттерінде өдеби қызметкер болып істеген. Акынның поэзиясында ерекше бөлек әуен еседі. Көңіл-күй лирикасында адам жанын тебірентетін, ойын толқытатын ерекше бір күш бар. Әсіресе туған жер тақырыбына келгенде сөзден ғажайып суреттер бояуын төгеді.

Шығармашылығы

Марфуға Айтхожина "Аңсау", "Ақку жүрек", Алатаудың Ақ батасы" туындыларында Тәуелсіз Қазақстанның жетістіктерін эпикалық кең тыныспен жырлайды. 60-жылдардан бері бүгінгі күнге дейін жиырма бес жыр жинағы шыққан. Алғашқы өлеңдер жинағы "Балқұрақ" деген атпен 1962 жылы жарияланған. Кейіннен әр жылдары "Шыңдағы жазу", "Жастық шақ", "Аққуым менің", "Қаракөз айым", "Баянжүрек", "Көзімнің қарасы", "Ақ бесігім", "Жарқыра, менің жұлдызым", "Қыран жеткен", "Таңдамалы", "Сағыныш сазы", "Жапырақ сілкінген кеш", "Аңсау", "Аққу жүрек", орыс тілінде "Утверждение", "Голубые голуби", "Струна степей", "Горсть земли", "Украшение коня", "Летние росы" өлеңдер жинақтары жарық көрді. Бірқатар шығармалары болгар, поляк, венгр, чех, парсы т.б. тілдерге аударылған.

Марапаттары

• 1968 жылдан бастап Қазақстан жазушылар одағының мүшесі.
• КСРОның «Құрмет белгісі» орденінің иегері.
• 2002 жылы «Аңсау» атты жыр жинақтары үшін «Қазақстанның мемлекеттік сыйлығы» берілді.
• 2004 жылы ҚР Президенттік степендиясының иегері.
• президент жарлығымен «Парасат ордені» нің иегері атанды.
• 2009 жылы президент жарлығымен "Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері" құрметті атағы берілді.
• 2011 жылы «ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл» медалі;
• Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің құрметті профессоры.
• «Еңбек ардагері» мемлекеттік медалімен марапатталған.
• ҚР тұңғыш президенті – елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың жеке алғыс хатымен марапатталған.
• 2016 жылығы ҚР тұңғыш президенті – елбасының әдебиет пен өнер саласындағы мемлекеттік степендиясының иегері.
• Болгарияның «Достық» медалімен марапатталған.

Шығармалары

• Аңсау
• Аққу жүрек

Өлеңдер жинағы

• "Балқұрақ"
• "Шыңдағы жазу"
• "Жастық шақ"
• "Аққуым менің"
• "Қаракөз айым"
• "Баянжүрек"
• "Көзімнің қарасы"
• "Ақ бесігім"
• "Жарқыра, менің жұлдызым"
• "Қыран жеткен"
• "Таңдамалы"
• "Сағыныш сазы"
• "Жапырақ сілкінген кеш"
• "Аңсау"
• "Аққу жүрек"

Орыс тіліндегі шығармашылығы

• "Утверждение"
• "Голубые голуби"
• "Струна степей"
• "Горсть земли"
• "Украшение коня"
• "Летние росы"

Дереккөздер

1. Қазақстан жазушылары. Анықтамалық. Алматы, «Жазушы» баспасы, 1982, 15 бет
2. Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса — Алматы: «Аң арыс» баспасы, 2009 жыл
3. Энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004. — 712 бет. ISBN 9965-17-134-3