Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Көкгүл, генциана (лат. Gentiana) – көкгүлдер тұқымдасына жататын көбіне көпжылдық, кейде бір жылдық шалабұталар немесе шөптесін өсімдіктер туысы. Дүние жүзінде кең тараған. Барлық құрлықтың (тек Африка мен Антарктидада кездеспейді) қоңыржай және тропиктік аймақтарында 400-ге жуық түрі белгілі. Қазақстанда 31 түрі бар. Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Қостанай облыстарында, Жетісу (Жоңғар), Iле, Күнгей, Теріскей Алатауларында, Алтайда, Тарбағатайда өседі.
| Көкгүл | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||
| 400 түрі белгілі |
Ботаникалық сипаттамасы
Биіктігі 2–12 см, кейде 40–70 см. Жапырағы қарама-қарсы орналасқан, сопақша қандауыр пішіндес. Гүлі көк, ақшылкөк, кейде сары түсті келеді. Гүлшоғыры – жартылай шатырша. Шілде – тамыз айларында гүлдеп, тамыз – қыркүйекте жеміс береді. Жемісі – қорапша, сопақша келген, қосжақтаулы, көп дәнекті болып біткен. Көкгүлдердің ішінде дәрілік түрлерінің (, , т.б.) ерекше мәні бар. Олардың тамырында алкалоид, , жапырағында аскорбин қышқылы бар. Әсем және шірнелі өсімдік. Ал жоңғар көкгүлі (G. dshungarіca) – өте сирек кездесетін эндемик түр. Оның жылдан-жылға таралу аймағының азаюына байланысты, қорғауға алынып, Қазақстанныңенгізілген.
Синонимдері
|
|
Көкгүлдің негізгі түрлері
Көкгүл тегіне 359-дай түр кіреді. Негізгі түрлері:
- (G. lutea) — шөптесін есімдік. Мұның тамыры мен тамырсабағын ұнтақтап немесе кайнатып дәрі жасауға пайдалана-ды, ол адамның асқа тәбетін шап-тырып, оның жақсы сіңуіне мүм-кіндік туғызады;
- (G. pneumonanthe) — шабындыкта, орман шетінде, бұталардың арасында өсетін шөптесін есімдік;
- (G. сruciata) — шөптесін есімдік.
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдер сөздігі I том
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kokgүl genciana lat Gentiana kokgүlder tukymdasyna zhatatyn kobine kopzhyldyk kejde bir zhyldyk shalabutalar nemese shoptesin osimdikter tuysy Dүnie zhүzinde ken taragan Barlyk kurlyktyn tek Afrika men Antarktidada kezdespejdi konyrzhaj zhәne tropiktik ajmaktarynda 400 ge zhuyk tүri belgili Қazakstanda 31 tүri bar Aktobe Shygys Қazakstan Қostanaj oblystarynda Zhetisu Zhongar Ile Kүngej Teriskej Alataularynda Altajda Tarbagatajda osedi KokgүlDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy GentianaceaeTegi Gentianatүrleri400 tүri belgiliBotanikalyk sipattamasyBiiktigi 2 12 sm kejde 40 70 sm Zhapyragy karama karsy ornalaskan sopaksha kandauyr pishindes Gүli kok akshylkok kejde sary tүsti keledi Gүlshogyry zhartylaj shatyrsha Shilde tamyz ajlarynda gүldep tamyz kyrkүjekte zhemis beredi Zhemisi korapsha sopaksha kelgen koszhaktauly kop dәnekti bolyp bitken Kokgүlderdin ishinde dәrilik tүrlerinin t b erekshe mәni bar Olardyn tamyrynda alkaloid zhapyragynda askorbin kyshkyly bar Әsem zhәne shirneli osimdik Al zhongar kokgүli G dshungarica ote sirek kezdesetin endemik tүr Onyn zhyldan zhylga taralu ajmagynyn azayuyna bajlanysty korgauga alynyp Қazakstannynengizilgen SinonimderiCalathiana Chondrophylla Ciminalis Dasystephana Ericala Eurythalia Favargera amp Gentianodes amp Holubogentia amp Kuepferella Kurramiana amp Mehraea amp Pneumonanthe Qaisera Tretorhiza UlostomaKokgүldin negizgi tүrleriKokgүl tegine 359 daj tүr kiredi Negizgi tүrleri G lutea shoptesin esimdik Munyn tamyry men tamyrsabagyn untaktap nemese kajnatyp dәri zhasauga pajdalana dy ol adamnyn aska tәbetin shap tyryp onyn zhaksy sinuine mүm kindik tugyzady G pneumonanthe shabyndykta orman shetinde butalardyn arasynda osetin shoptesin esimdik G sruciata shoptesin esimdik DerekkozderҚazak tili terminder sozdigi I tom T Musakulov ORYSShA ҚAZAҚShA TҮSINDIRMELI BIOLOGIYaLYҚ SӨZDIK I tom ҚAZAҚMEMLEKETBASPASY Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T Darkanbaev Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet