Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Мына мақаланы не бөлімін Күшлік Хан дегенмен біріктіруге ұсынылған. () |
Күшілік хан (1180 - 1218) - найман Таян ханның үлкен баласы әрі мұрагері, найман ханы.
Жаугершілік өмірі
1204 жылы 15 шілдеде Шыңғыс хан әскерлері мен наймандар арасында болған "Наху Қон" шайқасы кезінде Күшілік жиырмадан жаңа асқан жігіт болатын. Рашид әд-Дин ел арасында "Күшілік хан жын - шайтандарды қосақтап саудырып, сүтінен қымыз ашытқан" деген аңыз тарағанын айтады. Осы шайқаста Таян хан бастаған 55 мың сарбазы бар найман қолы әскерт дайындығы күшті Шыңғыс хан әскеріне қарсы аттанады. Қадырғали Жалайырдың жазуына қарағанда, ұрыс кезінде Таян хан қайтыс болып, наймандар жағы жеңіліске ұшырайды. Найман жұртының ендігі тағдыры өзіне байланысты болған Күшілік хан Тамир өзені бойына бекініс салып, Шыңғыс хан қолына қарсылық көрсеткенімен, төтеп бере алмай кері шегінеді де, Кемчугтегі ағасы Бұйрық ханға барып қосылады. 1204 жылы Бұйрық хан Урунгу өзені бойында Шыңғыс хан әскерімен шайқаста қаза табады. 1205 жылы (сиыр жылы) Шыңғыс хан Кем асуын асып, Бұқтырма өзенінің бойында Күшілік хан мен меркіт Тоқта бектің біріккен әскерімен шайқасады. Тоқта бек қаза табады, ал Күшілік хан Бесбалық арқылы шегініп, Шу бойындағы Лиау (Ляо) патшалығының билеушісі Жилугуға келіп бас сауғалайды. Олардың одақтасуына "ағайыншылық" байланыс емес, екі елдің басына түскен тағдыр тауқіметі себепші болса керек. Күшілік хан атамекенінен айырылып, Жетісу асса, бұл кезде Лиау патшалығы да өзіне сенімді серіктес іздеп, қолдау күтіп отыр еді. Күшілік хан Жилугудің сеніміне еніп, Лиау патшалығының билігін өз қолына алды. Күшілік хан 1212 жылы Алтай жорығына аттанып, Алмалықты шапты, Қашқарды бағындырды. Шыңғыс хан сол жылы Тоғышар мерген бастаған үш мың атты жасақты қарақытай шекара шебіне орналастырып, Жебе бастаған 20 мың сарбазды Күшілік ханға қарсы аттандырған ("Моңғолдың құпия шежіресі"). 1218 жылы Жебе қолымен болған шайқаста Күшілік хан қаза табады.
Дереккөздер
- Алтын Орда: Қазақ хандығы (I бөлім). Қазақстан балалар энциклопедиясы / Т. Жұмаханов, Б. Жұматаев, Т. Шаңбай. - Алматы: "Аруна" баспасы, 2007. - 224 бет, илл. ISBN 9965-26-042-7
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Myna makalany ne bolimin Kүshlik Han degenmen biriktiruge usynylgan Kүshilik han 1180 1218 najman Tayan hannyn үlken balasy әri murageri najman hany Zhaugershilik omiri1204 zhyly 15 shildede Shyngys han әskerleri men najmandar arasynda bolgan Nahu Қon shajkasy kezinde Kүshilik zhiyrmadan zhana askan zhigit bolatyn Rashid әd Din el arasynda Kүshilik han zhyn shajtandardy kosaktap saudyryp sүtinen kymyz ashytkan degen anyz taraganyn ajtady Osy shajkasta Tayan han bastagan 55 myn sarbazy bar najman koly әskert dajyndygy kүshti Shyngys han әskerine karsy attanady Қadyrgali Zhalajyrdyn zhazuyna karaganda urys kezinde Tayan han kajtys bolyp najmandar zhagy zheniliske ushyrajdy Najman zhurtynyn endigi tagdyry ozine bajlanysty bolgan Kүshilik han Tamir ozeni bojyna bekinis salyp Shyngys han kolyna karsylyk korsetkenimen totep bere almaj keri sheginedi de Kemchugtegi agasy Bujryk hanga baryp kosylady 1204 zhyly Bujryk han Urungu ozeni bojynda Shyngys han әskerimen shajkasta kaza tabady 1205 zhyly siyr zhyly Shyngys han Kem asuyn asyp Buktyrma ozeninin bojynda Kүshilik han men merkit Tokta bektin birikken әskerimen shajkasady Tokta bek kaza tabady al Kүshilik han Besbalyk arkyly sheginip Shu bojyndagy Liau Lyao patshalygynyn bileushisi Zhiluguga kelip bas saugalajdy Olardyn odaktasuyna agajynshylyk bajlanys emes eki eldin basyna tүsken tagdyr taukimeti sebepshi bolsa kerek Kүshilik han atamekeninen ajyrylyp Zhetisu assa bul kezde Liau patshalygy da ozine senimdi seriktes izdep koldau kүtip otyr edi Kүshilik han Zhilugudin senimine enip Liau patshalygynyn biligin oz kolyna aldy Kүshilik han 1212 zhyly Altaj zhorygyna attanyp Almalykty shapty Қashkardy bagyndyrdy Shyngys han sol zhyly Togyshar mergen bastagan үsh myn atty zhasakty karakytaj shekara shebine ornalastyryp Zhebe bastagan 20 myn sarbazdy Kүshilik hanga karsy attandyrgan Mongoldyn kupiya shezhiresi 1218 zhyly Zhebe kolymen bolgan shajkasta Kүshilik han kaza tabady DerekkozderAltyn Orda Қazak handygy I bolim Қazakstan balalar enciklopediyasy T Zhumahanov B Zhumataev T Shanbaj Almaty Aruna baspasy 2007 224 bet ill ISBN 9965 26 042 7