Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Пьер Корнель (фр. Pierre Corneille; 6 маусым 1606, Руан — 1 қазан 1684, Париж) – әлемнің ұлы драматургтерінің бірі. Оны орыс ақыны А.С.Пушкин «трагедияның гениі» деп атаған. Корнельді Шекспирмен жиі салыстырады. Олардың шығармашылықтарында ұқсастықтар да, дәл сондай айырмашылықтар да өте көп. Өз дәуірінің өзекті мәселелеріне ерекше көңіл бөлген екеуінің шығармашылығы екі түрлі жүйені алға тартты.
| Pierre Corneille | |
|---|---|
 Pierre Corneille | |
| Дүниеге келгені: | 6 маусым 1606 |
| Қайтыс болғаны: | 1 қазан 1684 (aged 78) |
| Мансабы: | |
| Ұлты: | |
| Жанры: | , |
| Елеулі шығармасы(лары): | |
| Жұбайы(лары): | Marie de Lampérière |
| Туысқаны(дар): | |
Пьер Корнель Руан қаласында 1606 жылы 6 шілдеде дүниеге келген. Әкесі сот шенеунігі болғандықтан, баласының да өз жолын қуғанын қалады. Корнель иезуиттік коллежді аяқтаған соң, Руандағы парламентте адвокат қызметін атқарады. Алайда Корнель бұл жұмысты ықылассыз, құлықсыз орындаған.
Корнель шығармашылығы кардинал Ришелье билігі тұсында, яғни 1620-1640 жылдардағы саяси күрестің ушығып тұрған кезінде қалыптасты. 30-жылдардың басында Корнельдің өмірлік тәжірибесі кеңейе түседі. Астанада жүріп Париж театрымен, әдеби өмірмен, ақсүйектік ортамен танысып, өзіне досты да қасты да табады. Әрине сол кезеңдегі әдеби айтыстан да шет қалмайды. Драма заңдылықтары жайлы өз таныстарын пьесаларының алғысөзіне жазып, кейде көркем мәтіннің өзі әдеби дебатқа қатысып кетіп отырады. Пьер Корнельдің «Медея», «Мелита», «Клитандр», «Жесір», «Сот галереясы», «Патша алаңы», «Комикалық иллюзия», «Сид» секілді драмалары бар.
«Клитандр» (1632) шығармасының алғысөзінде автор Клитандрдың іс-әрекетін әдейі бір күнге сыйғызғандығын, алайда бұл ережені келесі шығармаларында ұстануға уәде бере алмайтындығын жариялайды. Осылайша классицизмнің қалыптасқан доктринасына қайшы шығады. Корнельдің 1634 жылы жарияланған «Жесір» драмасының алғысөзін әдеби манифест деп есептеуге болады. Мұнда жазушының доктринаға деген нақты көзқарасы берілген. Ол: «Мен қатаң ережеге бағынғым келмейді, ережелерді ысырып тастағым да келмейді» дейді. Және де әр актыға бір күннен беріп, сахналық уақытты бес күнге дейін ұзартуды, орын бірлігін бір қаланың ауқымынан асырмауды ұсынады. Ал іс-әрекет бірлігіне келер болсақ, оны «өзінше» болса да ылғи сақтап жазып жүргендігін айтады.
1636 жылы «Марэ» тетрында актерлік өнердің құдіретін паш ететін, оның қызығы мен шыжығын барынша көркем көрсете білген, «Елес» пьесасы қойылды. Алғашында ол «Комедиялық елес» деп аталған. Көрерменге пьесаның ішіндегі пьеса көрсетіледі. Онда негізгі сахна – сиқыршының үңгірі де, екіншісі – сиқырмен алға тартылған негізгі кейіпкер Клиндор өмірінен алынған эпизодтар. Придаман шал бір кездері үйінен қашып кеткен ұлы Клиндорды іздеп, баласын табуға көмектесуін өтініп осы сиқыршы Алькандраға келеді. Алькандра Клиндордың өмірін, махаббатын, өлімін көрсетеді. Мұны көріп тұрған байғұс әкесі сиқыршыдан баласына араша түсуін, құтқаруды өтінеді. Көргенінің барлығы шындық деп есептейді, көрермен де осылай ойлары хақ. Осы жерден драматург позициясы айқын көрінеді, ол әдейі театрдың шындық өмірден еш айырмасы жоқ екенін дәлелдей түсу үшін шығарма композициясын осылайша құрады. Корнель елесті тек Придаман шалдың қателігін мойындату үшін ғана емес, көпшілікті мойындату үшін де қолданады.
1636 жылы Корнель өзінің шедеврлік шығармасы – «Сид» трагедиясын жазады. Бұл пьеса француз ұлттық театрының шымылдығын ашады. Осы жолы Корнель нағыз классицист ретінде тарихи тақырыпқа қалам тартады. Сид аталып кеткен испан батыры Реконкисто Родриго Диас де Бивара (ХІ ғ.) туралы аңыздарды, шығармаларды әбден зерттеп, батыр өмірінің ең мәнді эпизодтарын іріктеп алады. «Сид» араб тілінен аударғанда «қожайын» деген мағынаны білдіреді. Корнель негізгі мәліметті испан жазушысы Гильен де Кастроның «Сидтің жастық шағы» деген пьесасынан алса, негізгі сюжет етіп испан батырының ұрыста өзі өлтірген граф Гормастың қызы Хименаға үйлену оқиғасын алады. Қойылымнан өз өмірін көрген халық пьесаның даңқын шарықтатқаны сонша, әуелі «Сид секілді керемет» деген теңеулер пайда болады. Аталмыш шығарма бірден неміс, испан, ағылшын тілдеріне аударылып, басылып шығады.
Корнель – француз трагедиясының ғана емес, француздық мінез-құлық комедиясының негізін қалаушы болды. Оның «Сид» шығармасы ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырдағы трагедиялар галереясын ашса, «Өтірікшісі» Мольер дарынына дұрыс бағыт берген шығармашылық түрткі болды.
Дереккөздер
- История зарубежной литературы ХУІІ века. Под ред. М.В.Разумовской. Москва, Высшая школа, 1999. ISBN 5-7695-0383-1
- История зарубежной литературы ХУІІ-ХУІІІ в.в. С.Д.Артамонов, З.Т.Гражданская, Р.М.Самарин. Москва, Просвещение, 1973.
- История зарубежной литературы ХУІІ-ХУІІІ в.в. С.Д.Артамонов. Москва, Просвещение, 1988. ISBN 5-09-000307-6
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Per Kornel fr Pierre Corneille 6 mausym 1606 Ruan 1 kazan 1684 Parizh әlemnin uly dramaturgterinin biri Ony orys akyny A S Pushkin tragediyanyn genii dep atagan Korneldi Shekspirmen zhii salystyrady Olardyn shygarmashylyktarynda uksastyktar da dәl sondaj ajyrmashylyktar da ote kop Өz dәuirinin ozekti mәselelerine erekshe konil bolgen ekeuinin shygarmashylygy eki tүrli zhүjeni alga tartty Pierre CorneillePierre CorneilleDүniege kelgeni 6 mausym 1606Қajtys bolgany 1 kazan 1684 aged 78 Mansaby Ұlty Zhanry Eleuli shygarmasy lary Zhubajy lary Marie de LamperiereTuyskany dar Per Kornel Ruan kalasynda 1606 zhyly 6 shildede dүniege kelgen Әkesi sot sheneunigi bolgandyktan balasynyn da oz zholyn kuganyn kalady Kornel iezuittik kollezhdi ayaktagan son Ruandagy parlamentte advokat kyzmetin atkarady Alajda Kornel bul zhumysty ykylassyz kulyksyz oryndagan Kornel shygarmashylygy kardinal Rishele biligi tusynda yagni 1620 1640 zhyldardagy sayasi kүrestin ushygyp turgan kezinde kalyptasty 30 zhyldardyn basynda Korneldin omirlik tәzhiribesi keneje tүsedi Astanada zhүrip Parizh teatrymen әdebi omirmen aksүjektik ortamen tanysyp ozine dosty da kasty da tabady Әrine sol kezendegi әdebi ajtystan da shet kalmajdy Drama zandylyktary zhajly oz tanystaryn pesalarynyn algysozine zhazyp kejde korkem mәtinnin ozi әdebi debatka katysyp ketip otyrady Per Korneldin Medeya Melita Klitandr Zhesir Sot galereyasy Patsha alany Komikalyk illyuziya Sid sekildi dramalary bar Luvrdagy Kornel Klitandr 1632 shygarmasynyn algysozinde avtor Klitandrdyn is әreketin әdeji bir kүnge syjgyzgandygyn alajda bul erezheni kelesi shygarmalarynda ustanuga uәde bere almajtyndygyn zhariyalajdy Osylajsha klassicizmnin kalyptaskan doktrinasyna kajshy shygady Korneldin 1634 zhyly zhariyalangan Zhesir dramasynyn algysozin әdebi manifest dep esepteuge bolady Munda zhazushynyn doktrinaga degen nakty kozkarasy berilgen Ol Men katan erezhege bagyngym kelmejdi erezhelerdi ysyryp tastagym da kelmejdi dejdi Zhәne de әr aktyga bir kүnnen berip sahnalyk uakytty bes kүnge dejin uzartudy oryn birligin bir kalanyn aukymynan asyrmaudy usynady Al is әreket birligine keler bolsak ony ozinshe bolsa da ylgi saktap zhazyp zhүrgendigin ajtady 1636 zhyly Mare tetrynda akterlik onerdin kudiretin pash etetin onyn kyzygy men shyzhygyn barynsha korkem korsete bilgen Eles pesasy kojyldy Algashynda ol Komediyalyk eles dep atalgan Korermenge pesanyn ishindegi pesa korsetiledi Onda negizgi sahna sikyrshynyn үngiri de ekinshisi sikyrmen alga tartylgan negizgi kejipker Klindor omirinen alyngan epizodtar Pridaman shal bir kezderi үjinen kashyp ketken uly Klindordy izdep balasyn tabuga komektesuin otinip osy sikyrshy Alkandraga keledi Alkandra Klindordyn omirin mahabbatyn olimin korsetedi Muny korip turgan bajgus әkesi sikyrshydan balasyna arasha tүsuin kutkarudy otinedi Korgeninin barlygy shyndyk dep eseptejdi korermen de osylaj ojlary hak Osy zherden dramaturg poziciyasy ajkyn korinedi ol әdeji teatrdyn shyndyk omirden esh ajyrmasy zhok ekenin dәleldej tүsu үshin shygarma kompoziciyasyn osylajsha kurady Kornel elesti tek Pridaman shaldyn kateligin mojyndatu үshin gana emes kopshilikti mojyndatu үshin de koldanady 1636 zhyly Kornel ozinin shedevrlik shygarmasy Sid tragediyasyn zhazady Bul pesa francuz ulttyk teatrynyn shymyldygyn ashady Osy zholy Kornel nagyz klassicist retinde tarihi takyrypka kalam tartady Sid atalyp ketken ispan batyry Rekonkisto Rodrigo Dias de Bivara HI g turaly anyzdardy shygarmalardy әbden zerttep batyr omirinin en mәndi epizodtaryn iriktep alady Sid arab tilinen audarganda kozhajyn degen magynany bildiredi Kornel negizgi mәlimetti ispan zhazushysy Gilen de Kastronyn Sidtin zhastyk shagy degen pesasynan alsa negizgi syuzhet etip ispan batyrynyn urysta ozi oltirgen graf Gormastyn kyzy Himenaga үjlenu okigasyn alady Қojylymnan oz omirin korgen halyk pesanyn dankyn sharyktatkany sonsha әueli Sid sekildi keremet degen teneuler pajda bolady Atalmysh shygarma birden nemis ispan agylshyn tilderine audarylyp basylyp shygady Kornel francuz tragediyasynyn gana emes francuzdyk minez kulyk komediyasynyn negizin kalaushy boldy Onyn Sid shygarmasy HҮII HҮIII gasyrdagy tragediyalar galereyasyn ashsa Өtirikshisi Moler darynyna durys bagyt bergen shygarmashylyk tүrtki boldy DerekkozderIstoriya zarubezhnoj literatury HUII veka Pod red M V Razumovskoj Moskva Vysshaya shkola 1999 ISBN 5 7695 0383 1 Istoriya zarubezhnoj literatury HUII HUIII v v S D Artamonov Z T Grazhdanskaya R M Samarin Moskva Prosveshenie 1973 Istoriya zarubezhnoj literatury HUII HUIII v v S D Artamonov Moskva Prosveshenie 1988 ISBN 5 09 000307 6