Клоакалылар

Алғашқы аңдар (лат. Prototheria) — қазіргі сүтқоректілердің ең қарапайым және алғашқы класы.

Үйректұмсық

Оларды кейде жұмыртқа салушы сүтқоректілер деп те атайды. Бұдан 1,8 млн.-10 000 жыл бұрын тіршілік еткен. Алғашқы жануарлардың қаңқа қалдықтары Аустралиядағы тау жыныстарының арасынан табылған. Алғашқы жануарлардың көптеген белгілері (бас сүйегінің шеміршекті болуы, жүрегінің, миының құрылысы т.б.) бауырымен жорғалаушыларға ұқсас болған. Дене тұрқының ұзындығы 30-80 см. Ересектерінің тістері, қарнында ас қорыту безі болмаған. Ішегі, зәр және жыныстық мүшелері тікелей клоакаға ашылады. Дене температурасы басқа сүтқоректілермен салыстырғанда біршама төмен болады (250-360 ⁰С). 1 не 2 жұмыртқа салып көбейеді, ұрпағын сүтпен асырайды. Сүт бездері түтік пішінді келеді. Оның өзектері жеке-жеке құрсақ жағына қарай ашылып, ұрпағы ондағы сүтті жалап қоректенеді.

Алғашқы жануарлар 3 жіктеледі. Оның 2 отрядының (, ) өкілдері жойылып кеткен. Қазіргі кезде жұмыртқа салушылар отрядына жататын ехидна, (лат. Zaglossus) , үйректұмсық тәрізді түрлері Аустралияда, Тасмания және Жаңа Гвинея аралдарында тіршілік етеді. Олар терісі бағалы болғандықтан ауланады.

Ерекшеліктері

Оларға келесі ерекшеліктер тән:

1. жұмыртқа салу арқылы көбею
2. клоаканың болуы
3. иық белдеуінің құрылысы бауырымен жорғалаушылардікіне ұқсас
4. етті еріндерінің болмауы, оның орнына құстардікіне ұқсас мүйізді тұмсықтарының болуы
5. арнаулы емшегінің болмауы, сүт тамшыларының, шұрықтардың шығуы

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы