Инактивті вакцина немесе өлтірілген вакцина негізінде жасанды ортада өсіріліп кейін химиялық термиялық немесе радиациялы

Инактивті вакцина (немесе өлтірілген вакцина) — негізінде жасанды ортада өсіріліп, кейін химиялық, термиялық, немесе радиациялық жолмен өлтірілген микробтық бөлшектер жататын вакцина түрі. Бұл вирустар антигенділікті төмендету үшін бақыланатын зертханалық жағдайда өсіріледі және ауру тудыруға қабілетсіз болып табылады. Иммунитетті қалыптастыру үшін үлкен дозаларды енгізу, адъюванттарды және вакцинопрофилактиканың бірнеше турларын қолдану қажет. Инактивті вакциналар "тірі" әлсіретілген вакциналардан ерекшеленеді.

Әдіс принципі

Вакцинаны жасау барысында вирустық бөлшектер ыдырайды және кейіннен өзін-өзі қалпына келтіре алмайды, алайда вирустық капсидті ақуыздар реципиенттің иммундық жүйесімен танысып, реакция тудыруы үшін жеткілікті сақталады. Егер өндіріс технологиясы қатаң сақталса, онда мұндай вакцина жұқпалы ауруды тудыруы мүмкін емес. Алайда, дұрыс емес инактивация инфекциялық бөлшектердің тұтастығын сақтауға әкелуі мүмкін. Вакцинаның құрамындағы инфекция бөлшектері өлтірілген болғандықтан, ол иммунитеттің дұрыс түзілуін қамтамасыз ете алмайды, сондықтан иммундық реакцияны күшейту үшін вакцинацияны бірнеше рет қайталап енгізу қажет.

Қасиеттері

Вакциналардың қасиеттерін сипаттасақ, белсенділігі жойылған (өлтірілген) вакциналардың эпидемиологиялық тиімділігін тірі вакциналармен салыстыруға болатындығын көрсету қажет. Солай болса да, вакцина түрлері арасындағы бірқатар ерекшеліктер олардың иммунологиялық сипаттамалары, тұрақтығы және иммунитеттің қалыптасуы ұзақтығына маңызды әсері бар.

Инактивті вакциналардың тірі вакциналарға қарағандағы артықшылықтары:

Вакцинамен байланыстырылатын ауруларды тудырмайды;
Гуморальді және жасушалық иммунитет (мүмкін) тудырады;
Иммунитет тірі вакциналардан туындаған иммунитетке қарағанда кернеулігі аз.

Ықтимал мәселелер:

Вирустың инактивациясының жеткіліксіз болуы;
Мұздату кезіндегі вакцинаның бұзылуы;
Бустерлік вакцинация жүргізу қажеттілігі;
Вакцинаның құрамында адъюванттар мен тұрақтандырғыштардың болуы;
Аллергияның туу қаупі.

Инактивті вакцина мысалдары

SARS-CoV-2 инфекциясына қарсы QazVac вакцинасы;
Вирустық: гепатит А, полиомиелит, құтыру сияқты вирустық ауруларға қарсы вакциналар;
Бактериялық: сүзек, тырысқақ, оба сияқты қарсы вакциналар.

Сілтемелер

Yingzhu Li, Rumiana Tenchov, Jeffrey Smoot, Cynthia Liu, Steven Watkins, Qiongqiong Zhou. 2021, March 29. A Comprehensive Review of the Global Efforts on COVID-19 Vaccine Development. American Chemical Society.