Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Зая Пандита ( Зая Пандит Оһтрһун Дала; моңғ. Зая Бандида Огторгуйн Далай (Намхайжамц); шамамен 1599 — 1662 жылдың қыркүйегі) - ойрат (қалмақ) аудармашысы, ақыны, ұстазы, “тодо бичиг” жазуының құрастырушы. XVII ғасырдағы Орталық Азияның көрнекті саяси қайраткері, буддизмнің гелугпа мектебінің өкілі.
Өмірбаяны
Зая Пандита хошоуыт тайпасының билеушісі Байбағастың асыранды баласы болды. 17 жасында банди рухани антын қабылдап (жаңа есімі Намхайжамц болды), Кукунор арқылы Тибетке жетті. Келесі 22 жыл ішінде буддизмнің теориясы және практикасымен танысты.
"Тодо бичигті" құрастыруы мен аудармашылық қызметі
1648 жылы Абылай тайшы мен Эрдени батурдың ынтасымен ескі моңғол жазуының негізінде ойрат жазуын (тодо бичиг) құрастырды. Тибет тілінен ойрат тіліне, шамамен, 170 туындыны аударған (буддалық каноникалық кітаптар, философиялық және медициналық трактаттар, аңыздар жинақтары). Ерекше жетістіктері үшін “пандита” лауазымына ие болды.
1639 жылы Панчен-ламаның, Далай-ламаның және Ганденнің нұсқауымен Жоңғарияға оралды. Ел аралап, буддизмнің таралуына өз үлесін қосты. Нойондардың иеліктерінде туындаған дау-дамайларда төреші ретінде қызмет атқарды.
1640 жылы Эрдени батур ұйымдастырған ойрат тайпаларының съезіне қатысты. Съезд барысында Дала заңдарының жинағы қабылданды.
1646 жылы Эрдэни батур, Очирт тайшы, Хундлэн убаши арасындағы дау-дамайларда төреші болды.
1647 жылы Еділдің төменгі ағысы мен мен Жайықтың арасындағы Шукур-Дайчиннің торғауыт ұлыстарына барып қайтты. 1650 жылы Тибетке оралды.
1656 жылы Лувсан, Огжодов, Тугал, Мэргэн тайшыларының арсындағы алауыздықтарды тоқтатып, соғыстың алдын алды.
1655 жылы Еділдің бойына екінші рет барып қайтты.
1662 жылы Тибетке қайтар жолда сал ауруынан қайтыс болды.
Естелік
- Элиста қаласындағы ҚалмМУ оқу корпусының қасында Зая Пандитаның ескерткіші орнатылған.
- Зая Пандита есімімен Улан-Хол орталық мектеп және қалмақ этномәдени гимназия аталған.
Әдебиет
- Раднабхадра. Лунный свет: История рабджам Зая-пандиты. Серия: Памятники культуры Востока. Издательство: Санкт-Петербург, 1999 г. 176 стр. ISBN 5-85803-095-5. Тираж: 500 экз.
- Бадмаев А. В. Зая-Пандита. — Элиста, 1968.
- [Биография Зая-Пандиты] // Монголо-ойратские законы 1640 г. — СПб, 1880. С. 121—130.
- Ринчэн. Ойратские переводы с кит[айского] // Rocznik Orientalistyczny. — Warszawa, 1966. V. 30. Z. I. P. 59—73.
- Ш. Норбо. Зая-Пандита. Элиста 1999 г.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makala әli tekseristen otpedi Tekserilmegen makalalardagy mәlimetter senimsiz boluy mүmkin Tekserushilerge nuskaulykty oku үshin on zhaktagy korset degendi basynyz Makala tekserushilerge makalany tekserildi dep belgileu үshin bul үlgini alyp tastanyz Makalany tirkelgenine 6 aj bolgan 500 ondeme zhasagan barlyk katysushylar zhәne osy eki sharttyn bireuin bolsada kanagattandyratyn katysushylar tekserildi dep belgilej alady 2015 zhyldyn shildesinen bergi tekserilmegen makalalar myna sanatta tizimdeledi Sanat Uikipediya Tekserilmegen makalalar Osy ajdagy tekserilmegen makalalar sanatyn bastau Osy ajdagy tekserildi dep belgilengen makalalar https kk wikipedia org w index php title Arnajy Zhuyktagy ozgerister amp tagfilter Tekserildi dep belgiledi Bul makalany 2024 03 04 11 36 kezinde 7 aj buryn zhurnaly үlesi songy ret ondedi Tekserilmegender 2170 5 mamyr 2020 Zaya Pandita Zaya Pandit Oһtrһun Dala mong Zaya Bandida Ogtorgujn Dalaj Namhajzhamc shamamen 1599 1662 zhyldyn kyrkүjegi ojrat kalmak audarmashysy akyny ustazy todo bichig zhazuynyn kurastyrushy XVII gasyrdagy Ortalyk Aziyanyn kornekti sayasi kajratkeri buddizmnin gelugpa mektebinin okili ӨmirbayanyZaya Pandita hoshouyt tajpasynyn bileushisi Bajbagastyn asyrandy balasy boldy 17 zhasynda bandi ruhani antyn kabyldap zhana esimi Namhajzhamc boldy Kukunor arkyly Tibetke zhetti Kelesi 22 zhyl ishinde buddizmnin teoriyasy zhәne praktikasymen tanysty Todo bichigti kurastyruy men audarmashylyk kyzmetiZaya Panditanyn Elista kalasynda ornatylgan eskertkishi 1648 zhyly Abylaj tajshy men Erdeni baturdyn yntasymen eski mongol zhazuynyn negizinde ojrat zhazuyn todo bichig kurastyrdy Tibet tilinen ojrat tiline shamamen 170 tuyndyny audargan buddalyk kanonikalyk kitaptar filosofiyalyk zhәne medicinalyk traktattar anyzdar zhinaktary Erekshe zhetistikteri үshin pandita lauazymyna ie boldy 1639 zhyly Panchen lamanyn Dalaj lamanyn zhәne Gandennin nuskauymen Zhongariyaga oraldy El aralap buddizmnin taraluyna oz үlesin kosty Nojondardyn ielikterinde tuyndagan dau damajlarda toreshi retinde kyzmet atkardy 1640 zhyly Erdeni batur ujymdastyrgan ojrat tajpalarynyn sezine katysty Sezd barysynda Dala zandarynyn zhinagy kabyldandy 1646 zhyly Erdeni batur Ochirt tajshy Hundlen ubashi arasyndagy dau damajlarda toreshi boldy 1647 zhyly Edildin tomengi agysy men men Zhajyktyn arasyndagy Shukur Dajchinnin torgauyt ulystaryna baryp kajtty 1650 zhyly Tibetke oraldy 1656 zhyly Luvsan Ogzhodov Tugal Mergen tajshylarynyn arsyndagy alauyzdyktardy toktatyp sogystyn aldyn aldy 1655 zhyly Edildin bojyna ekinshi ret baryp kajtty 1662 zhyly Tibetke kajtar zholda sal auruynan kajtys boldy EstelikElista kalasyndagy ҚalmMU oku korpusynyn kasynda Zaya Panditanyn eskertkishi ornatylgan Zaya Pandita esimimen Ulan Hol ortalyk mektep zhәne kalmak etnomәdeni gimnaziya atalgan ӘdebietRadnabhadra Lunnyj svet Istoriya rabdzham Zaya pandity Seriya Pamyatniki kultury Vostoka Izdatelstvo Sankt Peterburg 1999 g 176 str ISBN 5 85803 095 5 Tirazh 500 ekz Badmaev A V Zaya Pandita Elista 1968 Biografiya Zaya Pandity Mongolo ojratskie zakony 1640 g SPb 1880 S 121 130 Rinchen Ojratskie perevody s kit ajskogo Rocznik Orientalistyczny Warszawa 1966 V 30 Z I P 59 73 Sh Norbo Zaya Pandita Elista 1999 g