Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жоғары сатыдағы өсімдіктер – өсімдіктер әлемінің негізгі екі тобының бірі. Екінші тобы – төменгі сатыдағы өсімдіктер. Жоғары сатыдағы өсімдіктерді ұрықты өсімдіктер (Embryobіonta, Emlryophyta), өркенді, жапырақ сабақты өсімдіктер (Cormophyta, Cormobіonta), түтікті (теломды) өсімдіктер (Telomophyta, Telomobіonta) деп те атайды.
| Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 (Psilotum) | ||||||
|
Жер шарында Жоғары сатыдағы өсімдіктердің 300 мыңдай түрі белгілі. Жоғары сатыдағы өсімдіктерге: риниофиттер, мүктәрізділер, , , қырықжапырақтәріздестер, ашық және жабық тұқымды (гүлді) өсімдіктер жатады.
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің төменгі сатыдағы өсімдіктерден айырмашылығы – құрылысы күрделі, көп клеткалы, қоршаған орта жағдайына бейімделген организмдер. Жынысты (гаметофит) да, жыныссыз () да көбейе алады. Спорофиттерінде қозғалмайтын спора түзілетін көп клеткалы спорангийлер дамиды, гаметофиттерінде көп клеткалы жыныс мүшелері дамиды, бірақ кейбір ашық тұқымдыларда (, вельвичия туыстары) және барлық гүлді өсімдіктерде эволюциялық даму жолында гаметангийлері жойылып кеткен. Аналық гамета (жұмыртқа) біреу және ол қозғалмайды, зиготадан көп клеткалы ұрық дамиды. Оның алғашқы даму кезеңі гаметофит ішінде өтеді. Жоғары сатыдағы өсімдіктер дің спорофиті негізінен жапырақ, сабақ, тамырға бөлінеді. Кейбір түрлерінде арнайы ксилема (әр түрлі клеткалардан құралған өткізгіш ұлпа) және флоэма (органик. заттарды өткізетін түтікше-талшықты күрделі ұлпа) дамиды, бірақ бұлар өсімдіктердің кейбір тобында жойылып кеткен. Кутикулалы (сірқабық) эпидермисі (жабын ұлпасы), лептесіктері болады, көбінің стелалары (өткізгіш жүйесіндегі арқау цилиндр) бар.
Жоғары сатыдағы өсімдіктердің арғы тегі теңіз балдырлары деп есептелінеді. Олардың құрлыққа бейімделуінің нәтижесінде, өздерін сумен қамтамасыз ететін, гаметангийларын кебуден сақтайтын, жынысты жолмен көбейе алатын бейімді мүшелері пайда болған. Сондықтан құрлықта өсіп-өнетін тұқымды өсімдіктердің жынысты көбеюінің сумен байланысы болмайды. Ал Жоғары сатыдағы өсімдіктердің қарапайым тобы қырықбуын, мүк және қырықжапырақтәрізділердің даму кезеңдері тек суда өтетін болғандықтан, олардың сперматозоидтері, гаметофиттері сусыз қозғала алмайды. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің ең ертедегі қазба қалдықтары силур кезеңінен сақталған. Бұлардың көптеген түрлерінің медицинада, өндірісте маңызы зор.
Дереккөздер:
Қазақ ұлттық энциклопедиясы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhogary satydagy osimdikter osimdikter әleminin negizgi eki tobynyn biri Ekinshi toby tomengi satydagy osimdikter Zhogary satydagy osimdikterdi urykty osimdikter Embryobionta Emlryophyta orkendi zhapyrak sabakty osimdikter Cormophyta Cormobionta tүtikti telomdy osimdikter Telomophyta Telomobionta dep te atajdy Zhogargy satydagy osimdikter Psilotum Ұly dүniesi EukariottarDүniesi ӨsimdikterZhamagaty Zhogargy satydagy osimdikter Zher sharynda Zhogary satydagy osimdikterdin 300 myndaj tүri belgili Zhogary satydagy osimdikterge riniofitter mүktәrizdiler kyrykzhapyraktәrizdester ashyk zhәne zhabyk tukymdy gүldi osimdikter zhatady Zhogary satydagy osimdikterdin tomengi satydagy osimdikterden ajyrmashylygy kurylysy kүrdeli kop kletkaly korshagan orta zhagdajyna bejimdelgen organizmder Zhynysty gametofit da zhynyssyz da kobeje alady Sporofitterinde kozgalmajtyn spora tүziletin kop kletkaly sporangijler damidy gametofitterinde kop kletkaly zhynys mүsheleri damidy birak kejbir ashyk tukymdylarda velvichiya tuystary zhәne barlyk gүldi osimdikterde evolyuciyalyk damu zholynda gametangijleri zhojylyp ketken Analyk gameta zhumyrtka bireu zhәne ol kozgalmajdy zigotadan kop kletkaly uryk damidy Onyn algashky damu kezeni gametofit ishinde otedi Zhogary satydagy osimdikter din sporofiti negizinen zhapyrak sabak tamyrga bolinedi Kejbir tүrlerinde arnajy ksilema әr tүrli kletkalardan kuralgan otkizgish ulpa zhәne floema organik zattardy otkizetin tүtikshe talshykty kүrdeli ulpa damidy birak bular osimdikterdin kejbir tobynda zhojylyp ketken Kutikulaly sirkabyk epidermisi zhabyn ulpasy leptesikteri bolady kobinin stelalary otkizgish zhүjesindegi arkau cilindr bar Zhogary satydagy osimdikterdin argy tegi teniz baldyrlary dep eseptelinedi Olardyn kurlykka bejimdeluinin nәtizhesinde ozderin sumen kamtamasyz etetin gametangijlaryn kebuden saktajtyn zhynysty zholmen kobeje alatyn bejimdi mүsheleri pajda bolgan Sondyktan kurlykta osip onetin tukymdy osimdikterdin zhynysty kobeyuinin sumen bajlanysy bolmajdy Al Zhogary satydagy osimdikterdin karapajym toby kyrykbuyn mүk zhәne kyrykzhapyraktәrizdilerdin damu kezenderi tek suda otetin bolgandyktan olardyn spermatozoidteri gametofitteri susyz kozgala almajdy Zhogary satydagy osimdikterdin en ertedegi kazba kaldyktary silur kezeninen saktalgan Bulardyn koptegen tүrlerinin medicinada ondiriste manyzy zor Derekkozder Қazak ulttyk enciklopediyasy Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet