Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қырықбуын (лат. Equisétum) — қырықбуындар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл, көп жылдық шөптесін өсімдіктердің тұқымдас тармағы.
| Қырықбуын | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Дала қырықбуыны | ||||||||
|
Таралуы
Қырықбуындар жер шарының Австралиядан басқа жерлерінің барлығында кездеседі. Класс бір ғана қырықбуын (Equіsetum) туысынан тұрады. Тұқымдас тармағында әр түрлі мәлімет бойынша 15-тен 32-ге дейін өсімдіктердің түрі бар. Оңтүстік Америка мен Оңтүстік Африкада кең таралған. Еуразияда 11 түрі өседі.
Олар өзен жағалауларында, орманда, қалың бұта арасында, ылғалы мол жерлерде өседі. Қазақстанның аса құнды жем-шөптік (Бұтақты қырықбуын — лат. Е. zamosіssіmum; Теңбіл қырықбуын — лат. Е. varіegatum; Қыстық қырықбуын — лат. Е. hіemale) және жайылымдар мен егіс алқаптарында өсетін арам шөп ретінде (Далалық қырықбуын лат. Е. аrvense) кездесетін түрлері де бар. Ал олардың арасында улы түрлерінің бірі - Батпақ қырықбуыны (лат. Е. рalustre).
Биологиялық сипаттамасы
Тамырлары бұтақталып, өте жақсы дамыған. Сабақтары бунақты, көбіне топтасып бұтақтанады, буындарында түтікке біріккен қара түсті жапырақтың қынапшалары орналасқан. Олардың ирек ұштарында ақ түсті жолақтары болады. Олар жоғары сатыдағы өсімдіктерге жатады. Сабақтың сыртын бір қабат эпидермис жауып тұрады. Спора түзетін сабақтары біршама жуан, түсі қоңырлау, хлорофилсіз, бұтақталмаған. Биікт. 15 — 30 см. Олардың буындарында 8 — 9 иректелген тістері бар, түтік тәрізді қынапшалармен жабылып тұрады. Спора түзетін масақтары сабақтың ұштарында жетіледі. Шар тәрізді споралары пісіп жетілгеннен кейін сабағы солып қалады. Қазақстанда 8 түрі кездеседі.
Сыртқы құрылысы жағынан қырықбуындар өзінің ағаш тәрізді тегі каламиттерге жақын, бірақ мөлшері жағынан көп кіші. Қырықбуындардың жер беті сабағы бір жылдық тек аздаған түрлерінде ғана ол көпжылдық, мәңгі жасыл болып келеді.
Пайдалануы
- Қырықбуындар дәрілік өсімдіктер ретінде медицинада кеңінен қолданылады.
- Сабақтарын егеу қағаз ретінде де пайдалануға болады.
Сыртқы сілтемелер
![image]()
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Қырықбуындар
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қyrykbuyn lat Equisetum kyrykbuyndar tukymdasyna zhatatyn mәngi zhasyl kop zhyldyk shoptesin osimdikterdin tukymdas tarmagy ҚyrykbuynDala kyrykbuynyDүniesi Өsimdikter unranked Қos zharnaktyTukymdasy ҚyrykbuyndyKishi tukymdasy ҚyrykbuynTaraluyҚyrykbuyndar zher sharynyn Avstraliyadan baska zherlerinin barlygynda kezdesedi Klass bir gana kyrykbuyn Equisetum tuysynan turady Tukymdas tarmagynda әr tүrli mәlimet bojynsha 15 ten 32 ge dejin osimdikterdin tүri bar Ontүstik Amerika men Ontүstik Afrikada ken taralgan Euraziyada 11 tүri osedi Olar ozen zhagalaularynda ormanda kalyn buta arasynda ylgaly mol zherlerde osedi Қazakstannyn asa kundy zhem shoptik Butakty kyrykbuyn lat E zamosissimum Tenbil kyrykbuyn lat E variegatum Қystyk kyrykbuyn lat E hiemale zhәne zhajylymdar men egis alkaptarynda osetin aram shop retinde Dalalyk kyrykbuyn lat E arvense kezdesetin tүrleri de bar Al olardyn arasynda uly tүrlerinin biri Batpak kyrykbuyny lat E ralustre Biologiyalyk sipattamasyTamyrlary butaktalyp ote zhaksy damygan Sabaktary bunakty kobine toptasyp butaktanady buyndarynda tүtikke birikken kara tүsti zhapyraktyn kynapshalary ornalaskan Olardyn irek ushtarynda ak tүsti zholaktary bolady Olar zhogary satydagy osimdikterge zhatady Sabaktyn syrtyn bir kabat epidermis zhauyp turady Spora tүzetin sabaktary birshama zhuan tүsi konyrlau hlorofilsiz butaktalmagan Biikt 15 30 sm Olardyn buyndarynda 8 9 irektelgen tisteri bar tүtik tәrizdi kynapshalarmen zhabylyp turady Spora tүzetin masaktary sabaktyn ushtarynda zhetiledi Shar tәrizdi sporalary pisip zhetilgennen kejin sabagy solyp kalady Қazakstanda 8 tүri kezdesedi Syrtky kurylysy zhagynan kyrykbuyndar ozinin agash tәrizdi tegi kalamitterge zhakyn birak molsheri zhagynan kop kishi Қyrykbuyndardyn zher beti sabagy bir zhyldyk tek azdagan tүrlerinde gana ol kopzhyldyk mәngi zhasyl bolyp keledi PajdalanuyҚyrykbuyndar dәrilik osimdikter retinde medicinada keninen koldanylady Sabaktaryn egeu kagaz retinde de pajdalanuga bolady Syrtky siltemelerOrtakkorda bugan katysty mediafajldar bar ҚyrykbuyndarBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet