Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Басқа мағыналар үшін деген бетті қараңыз.Геккондар (Gekkonidae) — кесірткелер отрядының бір тұқымдасы.
| Геккондар | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Phelsuma laticauda (Мадагаскар күндік гекконы) | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Subfamilies | ||||||||||||
| |
Геккондардың 80-ге жуық туысы (650-ден астам түрі) бар. Олардың көпшілігі тропикалық және субтропикалық жақтарда, аздап жер шарының қоңырүйек бөлімдерінде де тіршілік етеді. Геккондардың Орта Азия мен Қазақстанның жерлерінде тіршілік ететін 4 туысы (8 түрі) кездеседі; олар: , , . Геккондардың көздері үлкен, басы алға қарай сүйірленген; денесі қабысыңқы; аяқтары жақсы жетілген, тырнақтары үшкір келеді, күндізінде жатып, қорек заттарын (омыртқасыз жәндіктерді, насекомдарды, ермекші тәрізділерді, қырықаяқтарды және т. б.) түнде аулайды; кепшілігі 1—2 жұмыртқа табады.
Қазба қалдықтары эоцен дәуірінен бастап тіршілік еткенін айғақтайды. , (аздап қоңыржай белдемдерде) және шөлді жерлерде тараған. Жармасқының 70-тей туысқа бірігетін 700-ден аса түрі белгілі. Қазақстанда Каспий, Арал теңіздері, Балқаш көлінің маңында, Іле өзені бойында мекендейтін 4 туысқа бірігетін 6 түрі: жылтырауық Жармасқы (Teratoscіncus scіncus); тарақсаусақты Жармасқы (Grossobamon eversmannі); шиқылдақ Жармасқы (Alsophylax pіpіens); сұр Жармасқы (Tenuіdactylus russowі); Түркістан Жармасқысы (Tenuіdactylus fedtschenkoі); Каспий Жармасқысы (Tenuіdactylus caspіus) кездеседі. Жармасқының танау тесігі тұмсығына жақын орналасқан. Тілінің ұшы дөңгелектеу, көздері үлкен, көзінің қарашығы тік, қозғалмалы қабағы болмайды. Дене тұрқы 3,5 см-ден 30 см-ге жетеді. Түсі сұр немесе қоңыр, тропиктегі ағаш Жармасқысы айқын түсті, құйрығы үзілгіш, бірақ қайтадан тез өседі. Бармақтарының астыңғы бетіндегі мүйізді тақташалары, ұсақ ілгек тәрізді өсінділері арқылы тік жартастарға, ағаш діңіне, т.б. жақсы өрмелейді. Бұлардың арасында дыбыс шығаратын түрлері де бар. Жармасқылар күндіз жасырынып, қорегін ымыртта не түнде аулайды. Шөл, шөлейтті жерлерде тіршілік ететіндері ін қазады. Жәндіктермен, өрмекші тәрізділермен қоректенеді. Жаз бойы бірнеше рет жұмыртқалайды, әдетте 1 — 2 жұмыртқа табады. Кейбір түрі тірідей туады. Жармасқының 12 түрі Халықар. табиғат қорғау одағының “Қызыл кітабына” енгізілген.
Дереккөздер
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Baska magynalar үshin degen betti karanyz Gekkondar Gekkonidae kesirtkeler otryadynyn bir tukymdasy GekkondarPhelsuma laticauda Madagaskar kүndik gekkony Dүniesi AnimaliaZhamagaty ChordataTaby ReptiliaSaby SquamataKishi saby kesirtkelerTukymdasy Gekkonidae 1825Subfamilies Gekkondardyn 80 ge zhuyk tuysy 650 den astam tүri bar Olardyn kopshiligi tropikalyk zhәne subtropikalyk zhaktarda azdap zher sharynyn konyrүjek bolimderinde de tirshilik etedi Gekkondardyn Orta Aziya men Қazakstannyn zherlerinde tirshilik etetin 4 tuysy 8 tүri kezdesedi olar Gekkondardyn kozderi үlken basy alga karaj sүjirlengen denesi kabysynky ayaktary zhaksy zhetilgen tyrnaktary үshkir keledi kүndizinde zhatyp korek zattaryn omyrtkasyz zhәndikterdi nasekomdardy ermekshi tәrizdilerdi kyrykayaktardy zhәne t b tүnde aulajdy kepshiligi 1 2 zhumyrtka tabady Қazba kaldyktary eocen dәuirinen bastap tirshilik etkenin ajgaktajdy azdap konyrzhaj beldemderde zhәne sholdi zherlerde taragan Zharmaskynyn 70 tej tuyska birigetin 700 den asa tүri belgili Қazakstanda Kaspij Aral tenizderi Balkash kolinin manynda Ile ozeni bojynda mekendejtin 4 tuyska birigetin 6 tүri zhyltyrauyk Zharmasky Teratoscincus scincus taraksausakty Zharmasky Grossobamon eversmanni shikyldak Zharmasky Alsophylax pipiens sur Zharmasky Tenuidactylus russowi Tүrkistan Zharmaskysy Tenuidactylus fedtschenkoi Kaspij Zharmaskysy Tenuidactylus caspius kezdesedi Zharmaskynyn tanau tesigi tumsygyna zhakyn ornalaskan Tilinin ushy dongelekteu kozderi үlken kozinin karashygy tik kozgalmaly kabagy bolmajdy Dene turky 3 5 sm den 30 sm ge zhetedi Tүsi sur nemese konyr tropiktegi agash Zharmaskysy ajkyn tүsti kujrygy үzilgish birak kajtadan tez osedi Barmaktarynyn astyngy betindegi mүjizdi taktashalary usak ilgek tәrizdi osindileri arkyly tik zhartastarga agash dinine t b zhaksy ormelejdi Bulardyn arasynda dybys shygaratyn tүrleri de bar Zharmaskylar kүndiz zhasyrynyp koregin ymyrtta ne tүnde aulajdy Shol sholejtti zherlerde tirshilik etetinderi in kazady Zhәndiktermen ormekshi tәrizdilermen korektenedi Zhaz bojy birneshe ret zhumyrtkalajdy әdette 1 2 zhumyrtka tabady Kejbir tүri tiridej tuady Zharmaskynyn 12 tүri Halykar tabigat korgau odagynyn Қyzyl kitabyna engizilgen DerekkozderT Musakulov ORYSShA ҚAZAҚShA TҮSINDIRMELI BIOLOGIYaLYҚ SӨZDIK I tom ҚAZAҚMEMLEKETBASPASY Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T Darkanbaev Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet