Жамал Омарова

Жамал Омарова (8 наурыз 1912 жыл, Түркістан облысы, Жаңажол ауданы, Қауыншы жер – 15 қыркүйек 1976 жыл, Алматы) — Қазақстан халық әртісі. Өмір жолын көркеменерпаздар үйірмесінен бастады. Мектеп қабырғасында-ақ тамылжыта ән салып, көзге түсе бастаған жас Жамал 1925 жылы Ташкентте өткен Орта Азиялық балалар олимпиадасында әншілік өнерімен көзге түсіп, бірінші жүлдеге ие болған. Шанышқылы тайпасы руынан.

Жамал Омарова
Жалпы мағлұмат
Туған күні	1912 (1912)
Туған жері	Қауыншы, Жаңажол ауданы, Түркістан облысы, Ресей империясы
Қайтыс болған күні	1976 (1976)
Қайтыс болған жері	Алматы
Азаматтығы	КСРО
Мамандығы	әнші
Марапаттары

Өнер жолы

1925-27 жылы Ташкенттегі қазақ, қырғыз, өзбек жастарына арналған педагогикалық училищеде оқыды. Жамал Алматыға Мәскеуде өткен қазақ өнері онкүндігінің аз-ақ алдында келген. Келген бетте Қазақ музыка драма театрының (қазіргі Қазақ опера және балет театры) құрамына қабылданды. Ол Мақпал ("Шұғада"), Қамқа ("Қыз Жібекте"), Айман ("Айман-Шолпанда") образдарын жасады. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ өнерінің тұңғыш онкүндігі біздің халқымыздың болашақ өнеріне ашылған алтын қақпа іспеттес болды. Сонда көзге түсіп, көп көңілінен шыққандардың ішінде атақты әншіміз Жамал Омарова да бар еді. Мұнда Жамал Омарова үш ән шырқаған: "Ертіс","Қараторғай", "Ләтипа". Бұрын мұндай әдемі дауысты қазақ әнін тыңдамаған, талап-талғамы жоғары Мәскеу жұртшылығының риза болғаны соншалық, әр әнді әдеттен тыс екі реттен орындатып, үсті-үстіне қол соғып отырғанда, ложаға келген екен.

Осыдан бір жыл бұрын ғана Қазақстанның 15 жылдық тойында Алматыға келіп, мерекелік концертте болып, әнші өнерін тыңдаған Михаил Иванович: "Ән салған қараторғай ма? Олай болса, қайта тыңдайық" деген. Сөйтіп "Қараторғай" әнін мәскеуліктер үш дүркін тыңдаған екен. Осы кезде Жамал Омарова 24 жаста ғана еді. Ол кісі сахнаға келерде ешқандай да музыка мектебінде немесе арнаулы оқу орнында оқып, даярлықтан өтпеген. Тумысында табиғаттың өзі қазақтың кең даласындай кең тынысты үн сыйлаған. Құлаққа жағымдылығы, жүрекке қонымды, жұмсақтығына қарай, халық ондай дауысты "мақпал дауыс" деп атайды. 1937 жылы қазақ филармониясының әнші-солисі болды. 1939 жылы Мәскеуде өткен Бүкілодақтық эстрада әртістерінің конкурсына қатысқан. Осы жылдары жоғарыда аталған атақты үш әнді және "Екі жирен", "Ой-гөк", "Ақ дариға", "Жалғыз арша", "Қорлан", "Кәмила" сияқты әндерді орындап жүрген. Қилы замандардан халық жадында ұмытылмай сақталып келе жатқан бұл әндер әншінің орындауында қайта жанданып, ауылдан ауылға, ауыздан ауызға тарайды. Әнші халық әндерін орындағанда дауысын әдейі құбылтып, боямалап, кейбір әншілерде кездесетін жасандылыққа салынып әуреленбейтін.

Әндерді халықтың өзі білетін мәнерінен шығармай-ақ, үнінің назды, сазды, қоңыржайлығымен жүректерге жеткізе орындаған. Осы қасиеті Жамал Омарованы қазақ халқының сүйікті әншісі еткен. Тағы бір ерекшелігі, әндерін көп тілде шырқауында болатын. Репертуарын орыс, украин, беларус, тәжік, өзбек, татар, қырғыз, грузин, армян, басқа да халықтар әндерімен байытқан.

Кейінгі жылдардағы репертуарында казақтың халық әндері: "Ақ дариға", "Бипыл", "Ләтипа", қазақ кеңес композиторларының шығармалары: "Менің елім", "Алтай", "Оңтүстікте ақ алтын", "Гүлденген Қазақстан", "Ұстазым" т.б. әндері болған.

Ұлы Отан соғысы жылдары

1941-1945 ж. Ұлы Отан соғысы жылдары майдандағы жауынгерлерге концерт беріп, патриоттық сезімдегі әндерді орындады. Солтүстік Батыстағы майдан шептеріне дейін барып, жауған оқ пен жанған оттың арасында жүрген жауынгерлерге ойын-сауық көрсеткен, оларды жауды жеңуге жігерлендірген.

Марапаттары

Әнші еңбегі жоғары бағаланып, 1942 жылы деген құрметті атақ берілген. Ленин орденімен, Еңбек Қызыл Ту орденімен және ондаған медальдармен марапатталған. КСРО Мәдениет министрлігінің "Мәдениеттің озық қызметкері" значогымен үш дүркін наградталуының өзі оның өнер өрінде ерекше орын алғанын сипаттайды.

Жамал Омарова атына берілген Шымкент қаласында музыка мектебі, Алматы қаласында көше бар.

Дереккөздер

1. “Шанышқылы – көне тайпа”, Керімбай Боранбаев, Өнер баспасы. 2004
2. Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2