Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Етіс (етіс категориясы) деп амалдың (істің) субъекті мен объектіге қатысын, сондай-ақ, керісінше субъекті мен объектінің амалға (іске) қатысын білдіретін формалардың жүйесін айтамыз. Етістер - етістіктен етістік тудыратын, өздерінше морфологиялық және синтаксистік сипаттары басқашалау болып келетін, бір алуан жұрнақтардың жүйесі.
Етістерді етістіктің өзге категорияларынан ерекшелендіріп тұратын сипаттары мынадай:
- ол онан жөн сұрады;
- олар бір-бірінен жөн сұрасты;
- ол одан жөн сұратты;
- онан жөн сұралды;
- ол өзі сұранды
деген сөйлемдердегі етістіктерін (сұра, сұрас, сұрат, сұрал, сұран) бір-бірімен салыстырғанда, олар бір түбірден өрбіген түбірлес негіздер екені айқындалады. Осы бес түрлі негіздің соңғы төртеуі сұра түбірінен тиісті жұрнақтар арқылы (-с, -т, -л, -н) туып, бір-бірінен ерекшеленіп тұр; осы формаларына қарай (түпкі лексикалық мағынасы бір бола тұрса да), олардың семантикалық мәндерінде де бір-бірінен айырмашылық бар.
| Сондай-ақ: | тасы, тасыс, тасыт, тасыл, тасын; |
| жу, жуыс, жудыр, жуыл, жуын | |
| айт, айтыс, айттыр, айтыл | |
| тәрізді түбірлес етістіктерден де осы жүйе аңғарылады. | |
Етістер жұрнақтарының түрлеріне, мағыналары мен қызметтеріне қарай, төмендегідей төрт түрге бөлінеді:
- Ортақ етіс -с /-ыс/ -іс;
- Өзгелік етіс -т/ -тыр/ -тір/ -дыр/ -дір / -ыр/ -ір/-сет;
- Ырықсыз етіс -ыл /-ын/-іл /-ін/-л/-н;
- Өздік етіс -ын /-ін/ -н
Әдебиет
- А. Ысқақов, "Қазіргі қазақ тілі", 1974 ж.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Grammatika Morfologiya Tүbir Zhurnak Zhalgau Koptik zhalgau Tәueldik zhalgau Septik zhalgau Zhiktik zhalgau Soz taptary Zat esim Syn esim San esim Esimdik Etistik Үsteu Shylau Elikteu soz Odagaj Sintaksis Soz tirkesi Sojlem mүsheleri Bastauysh Bayandauysh Anyktauysh Pysyktauysh Tolyktauysh Etis etis kategoriyasy dep amaldyn istin subekti men obektige katysyn sondaj ak kerisinshe subekti men obektinin amalga iske katysyn bildiretin formalardyn zhүjesin ajtamyz Etister etistikten etistik tudyratyn ozderinshe morfologiyalyk zhәne sintaksistik sipattary baskashalau bolyp keletin bir aluan zhurnaktardyn zhүjesi Etisterdi etistiktin ozge kategoriyalarynan erekshelendirip turatyn sipattary mynadaj ol onan zhon surady olar bir birinen zhon surasty ol odan zhon suratty onan zhon suraldy ol ozi surandy degen sojlemderdegi etistikterin sura suras surat sural suran bir birimen salystyrganda olar bir tүbirden orbigen tүbirles negizder ekeni ajkyndalady Osy bes tүrli negizdin songy torteui sura tүbirinen tiisti zhurnaktar arkyly s t l n tuyp bir birinen erekshelenip tur osy formalaryna karaj tүpki leksikalyk magynasy bir bola tursa da olardyn semantikalyk mәnderinde de bir birinen ajyrmashylyk bar Sondaj ak tasy tasys tasyt tasyl tasyn zhu zhuys zhudyr zhuyl zhuynajt ajtys ajttyr ajtyltәrizdi tүbirles etistikterden de osy zhүje angarylady Etister zhurnaktarynyn tүrlerine magynalary men kyzmetterine karaj tomendegidej tort tүrge bolinedi Ortak etis s ys is Өzgelik etis t tyr tir dyr dir yr ir set Yryksyz etis yl yn il in l n Өzdik etis yn in nӘdebietA Yskakov Қazirgi kazak tili 1974 zh