Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Баяндауыш деп сөйлемде бастауыштың қимылын, ісін, жай-күйін, кім, не екенін білдіріп тұратын тұрлаулы сөйлем мүшесін атаймыз.
Баяндауыштар көбінесе сөйлемнің соңында тұрады да, не істейді? не болды? не етеді? қайтеді? қандай? қанша? кім? не? деген сұрауларға жауап береді.
Баяндауыш болатын сөз таптары
Баяндауыш болатын сөз таптары:
- Етістіктер мына тұлғаларда айтылып, баяндауыш болады:
- ашық райдағы етістіктер
- Мысалы: Мен бір аса маңызды жұмыспен келіп отырмын.
- бұйрық және қалау райларындағы етістіктер
- Мысалы: Ғылым таппай мақтанба. Кел балалар оқылық. Ол сағат жетіге шейін қайтса игі еді.
- тұйық етістіктің атау түрі мен жатыс жалғаулы түрі
- Мысалы: Дұрыс жазуға үйренудің бір жолы — кітапты көп оқу.
- есімшелер
- Мысалы: Аяңшыл ат арымас
- ашық райдағы етістіктер
- Есім сөздер (зат есім, сын есім, сан есім) және есімдіктер ешқандай жалғаусыз да, көптік, тәуелдік, жіктік жалғаулары және жатыс септік жалғауы қосылып та баяндауыш болып келе береді
- Мысалы: Ердің сыншысы — елі
- Мезгіл және мекен үстеулері (ілгері, кейін, жоғары, төмен, ертең, кеш, былтыр, күндіз т. б.) атау тұлғада, кейбіреулері жатыс септікте тұрып та баяндауыш болып келе береді
- Мысалы: Киноға баруға уақыт тым кеш
Дара және күрделі баяндауыш
Дара баяндауыш — жеке бір сөзден болған баяндауыш. Мысалы: Олар күтпеген жерден келді.
Күрделі баяндауыш деп екі я одан да көп сөздерден құралып, бір-ақ ұғымды білдіретін баяндауышты атайды. Мысалы: Ауыл мәдениетті өсіп келеді.
Күрделі баяндауыштар келесі жолдармен жасалады:
- Күрделі етістіктен
- Есім сөздер мен көмекші етістіктердің тізбегінен жасалады
- Ілік септіктегі есім сөздер мен көмекші есімдердің тіркесуі арқылы жасалады
- Күрделі сан есімнен болады
- Есім сөздер мен мөлшер, өлшемнің бірлігін білдіретін сөздердің тіркесінен болады
- Жоқ, бар, тиіс, жөн, керек, қажет сияқты сөздер мен көмекші етістіктер тіркесіп келіп те, күрделі баяндауыш жасайды
- Қалыптасқан тұрақты сөз тізбектерінен (идиомалардан) да жасалады.
Дереккөздер
- Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3
Әдебиет
- С. Аманжолов, Қазақ тілі грамматикасы, 1966 жыл
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Grammatika Morfologiya Tүbir Zhurnak Zhalgau Koptik zhalgau Tәueldik zhalgau Septik zhalgau Zhiktik zhalgau Soz taptary Zat esim Syn esim San esim Esimdik Etistik Үsteu Shylau Elikteu soz Odagaj Sintaksis Soz tirkesi Sojlem mүsheleri Bastauysh Bayandauysh Anyktauysh Pysyktauysh Tolyktauysh Bayandauysh dep sojlemde bastauyshtyn kimylyn isin zhaj kүjin kim ne ekenin bildirip turatyn turlauly sojlem mүshesin atajmyz Bayandauyshtar kobinese sojlemnin sonynda turady da ne istejdi ne boldy ne etedi kajtedi kandaj kansha kim ne degen suraularga zhauap beredi Bayandauysh bolatyn soz taptaryBayandauysh bolatyn soz taptary Etistikter myna tulgalarda ajtylyp bayandauysh bolady ashyk rajdagy etistikter Mysaly Men bir asa manyzdy zhumyspen kelip otyrmyn bujryk zhәne kalau rajlaryndagy etistikter Mysaly Ғylym tappaj maktanba Kel balalar okylyk Ol sagat zhetige shejin kajtsa igi edi tujyk etistiktin atau tүri men zhatys zhalgauly tүri Mysaly Durys zhazuga үjrenudin bir zholy kitapty kop oku esimsheler Mysaly Ayanshyl at arymas Esim sozder zat esim syn esim san esim zhәne esimdikter eshkandaj zhalgausyz da koptik tәueldik zhiktik zhalgaulary zhәne zhatys septik zhalgauy kosylyp ta bayandauysh bolyp kele beredi Mysaly Erdin synshysy eli Mezgil zhәne meken үsteuleri ilgeri kejin zhogary tomen erten kesh byltyr kүndiz t b atau tulgada kejbireuleri zhatys septikte turyp ta bayandauysh bolyp kele beredi Mysaly Kinoga baruga uakyt tym keshDara zhәne kүrdeli bayandauyshDara bayandauysh zheke bir sozden bolgan bayandauysh Mysaly Olar kүtpegen zherden keldi Kүrdeli bayandauysh dep eki ya odan da kop sozderden kuralyp bir ak ugymdy bildiretin bayandauyshty atajdy Mysaly Auyl mәdenietti osip keledi Kүrdeli bayandauyshtar kelesi zholdarmen zhasalady Kүrdeli etistikten Esim sozder men komekshi etistikterdin tizbeginen zhasalady Ilik septiktegi esim sozder men komekshi esimderdin tirkesui arkyly zhasalady Kүrdeli san esimnen bolady Esim sozder men molsher olshemnin birligin bildiretin sozderdin tirkesinen bolady Zhok bar tiis zhon kerek kazhet siyakty sozder men komekshi etistikter tirkesip kelip te kүrdeli bayandauysh zhasajdy Қalyptaskan turakty soz tizbekterinen idiomalardan da zhasalady DerekkozderҚazak tili Enciklopediya Almaty Қazakstan Respublikasy Bilim mәdeniet zhәne densaulyk saktau ministrligi Қazakstan damu instituty 1998 zhyl 509 bet ISBN 5 7667 2616 3ӘdebietS Amanzholov Қazak tili grammatikasy 1966 zhylBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz