Дэн Сяопин Дың Шяупин қыт 鄧小平 Туғаннан Дэн Сяньшэн қыт 鄧先聖 1904 1997 Қытайдың мемлекет және қоғам қайраткері 1915 1918 ж

Дэн Сяопин (Дың Шяупин) қыт. 鄧小平; (Туғаннан Дэн Сяньшэн қыт. 鄧先聖 (1904-1997)) - Қытайдың мемлекет және қоғам қайраткері.

1915-1918 жылдары бастауыш мектепте білім алады.
1920 жылы Францияға оқуға кетіп, екі жылдан кейін осында құрылған мүше болады.
1926 жылы саяси қызметі үшін Франциядан қуылып, Мәскеуге келіп, Сунь Ятсен атындағы университетте оқыды.
1927 жылы есімін өзгертіп, Қытайға қайтадан оралып, саяси күреске араласады. Ол болған котеріліске жетекшілік етті, Қытайдың 7-қызыл армиясын құрды, жапон басқыншылығына қарсы 8 жылға созылған азаттық күрес басшыларының бірі болды. Қытай Халық Республикасы құрылғаннан кейін (1949) Дэн Сяопин елдің басқару жүйесіндегі әртүрлі қызметтерде болды.
1956 жылы ОК-нің Бас хатшылығына сайланып, 10 жыл бойы осы қызметті атқара жүріп, біріне айналды. "" жылдарында (1966-1976) орнынан алынып, саяси қуғынға ұшырады. Дэн Сяопин саяси әміріндегі өрлеулер мен құлдыраулар оның принциптілігіне, батылдығы мен жаңашылдығына тікелей байланысты. Ол аяқталганнан кейін Қытай халқын "екінші төңкеріс" жасауға шақырды.
1978 жылы желтоқсан айында өткен ОК-нің 3-пленумында Дэн Сяопиннің жаңа бағдарламасы қабылданды, онда социализм жайында ел экономикасын нарықтық қарым-қатынастарға көшіру идеясы негізделді. Бағдарламада ел экономикасын дамытудың үш кезеңдік тұжырымдамасы бекітілді. Реформа алдымен ауыл шаруашылығында басталып, шаруаларға үкімет тарапынан қызу қолдау көрсетілді. Кейін ауыл шаруашылығындағы реформаның тәжірибесі қорытындылана келе, қайта құрулар толқыны қалаға қарай ойысты. Нәтижесінде XX ғасырдың 80-жылдарынан бастап Қытайда экономика тез қарқынмен дами бастады. Д.Сяопин енді елдің шет елдермен қарым-қатынасын жан-жақты кеңейту мәселесін көтерді. Осы мақсатта арнайы ашық экономикалық аймақтар құрылды. "Ашық есік" саясаты ел экономикасының даму қарқынын одан әрі жеделдетті. Қытайдың тұтастығын қалпына келтіру үшін ол нақты жағдайды ескере отырып, "бір мемлекет - екі құрылым" деген тұжырымдама ұсынды. Бұл саясатта өз жемісін беріп, 1997 жылы жүз жылдан аса ағылшын отары болған (Гонконг) аралы Қытайға бейбіт түрде қайтарылды.
1989 жылы өз өтініші бойынша зейнеткерлікке шыққан Д.Сяопин XX ғасырдағы "Қытай реформасының атасы" болып қалды. Ол өмірінің соңына дейін бас ақылшы ретінде елдегі саяси және қоғамдық істерге араласып отырды.

басқарушысы
Дэн Сяопин 邓小平
Дэн Сяопин 1979 жылы
лауазымына ие болғаны 13 Қыркүйек 1982 – 2 Қараша 1987
Ізашары	New office
Ізабасары
әскери комиссиясының басқарушысы
лауазымына ие болғаны 28 Маусым 1981 – 9 Қараша 1989
Ізашары
Ізабасары
Ізашары	вакантты (1976–1978)
Ізабасары
Ұлттық адамдар конгрессінің мүшесі
лауазымына ие болғаны 18 Сәуір1959 – 21 Желтоқсан 1964 26 Ақпан 1978 – 19 Ақпан 1997
Қытай Халық Республикасының бірінші вице-президенті
лауазымына ие болғаны 17 Қнварь1975 – 18 Маусым 1983
Ізашары
Ізабасары

Дүниеге келгені	тамыздың 22 (1904—08—22) (120 жас) Гуанъань, Сычуань,
Қайтыс болғаны	1997 ж. ақпанның 19 (92 жаста) Пекин Қытай
Ұлты	Қытай
Саяси партиясы
Жұбайы	Zhang Xiyuan (张锡瑗) (1928–1929) Jin Weiying (金维映) (1931–1939) (卓琳) (1939–1997)
Балалары
Қолтаңбасы

Суреттері

Францияда оқып жүрген кезі
Дэн Сяопин 1941 жылы
Дэн Сяопиннің Джимми Картермен кездесуі

Дереккөздер

Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3