Геосинклиналь (гео... және syn — бірге, klіno — еңістену) — 1) Жер қыртысының бойындағы ұзындығы ондаған, жүздеген, мыңдаған км, көлденеңі біршама қысқа, терең ойыс. Геосинклиналь түбінде пайда болады; ойыстың екі жақ ернеуі арқылы терең жарылымдар өтеді, ортасын шөгінді және жанартаулық тау жыныстарының қалың қат-қабаттары толтырады. Ұзаққа созылған күшті тектоник. деформация әсерінен кейін ол үлкен таулардың бөлігіне — күрделі қатпарланған құрылымдарға айналады; 2) Жер қыртысының тектоникалық қозғалыстары жиі байқалатын бөлігі. “Геосинклиналь ” терминін ғылымға енгізіп (1873), бұл ұғымды толықтырған американ геологы геологы Э. Ог (1900) Г-ді платформаның сыңары ретінде қарады және оның ішкі құрылысы күрделі екенін, даму барысында ойыстар мен көтерілімдерге бөлінетінін көрсетті.
Геосинклиналь дамуының негізгі сатыларын неміс геологы белгіледі. Геосинклинальдарды алғаш Америка геологы жіктеді, ал олардың көшуі (миграциясы) жөніндегі пікірді айтты. Неміс геологы Геосинклинальдардың дамуы мен магмалық процестер арасындағы байланыс заңдылығын ашты; ол Г-дерді эвгеосинклинальдер мен миогеосинклинальдерге ажыратуды ұсынды. ғылымға геосинклинальдік облыс деген ұғымды енгізді (1933). Геосинклиналь дамуындағы басты жалпы ерекшеліктерді ашты (1938 — 40). Г-дердің пайда болуы мен оның келешек эволюциясында басты орын алатын терең жарылымдар жөніндегі түсінікті енгізді (1945).
Г-дерді геосинклинальдік жүйелерге топтауға болатынын көрсетті (1947). пен геосинклинальдік қатардағы құрылымдардың жіктелімін ұсынып, олардың даму сатыларын белгіледі. Белгілі бір бағытта созылып жататын жер қыртысының бөлігінде пайда болатын геосинклинальдік ойыстар біртіндеп даму нәтижесінде аса күрделі қатпарлы тау жүйесіне айналады. Ол дамудың екі сатысынан өтеді. Бастапқы кезде теңіздегі ойыстың түбі күрт төмендегенде, шөгінді жыныстардың қалың қат-қабаты өте мол жиылады. Осы кезде пайда болған жарылымдардан жанартау лавасы төгіледі. Келесі сатыда жер қыртысының көтерілуіне байланысты теңіз шегінеді де, геосинклинальдік ойыс біртіндеп тау жүйесіне айналады. Геосинклинальды құрайтын жыныстар қатпарланып жиырылғанда ірі гранит интрузиялары енеді, ал қатпарлану процестері күшейгенде терең жарылымдар пайда болады, олар арқылы жоғары көтерілген магма жер бетіне төгіледі. Жоғары көтерілген магманың жылуы іргесіндегі жыныстарға әсер етуінен және күшті тектоник. қозғалыстардың әсерінен тау жыныстары метаморфтануға шалынады. Тектоник. күшті қозғалыстармен қатар жүретін магматизм әрекеттері геохим. күшті процестердің жүруіне себепші болады да, металл, бейметалл кен байлықтарының түзілуіне жағдай туғызады.Жер қыртысының тік бағыттағы тербелу қозғалыстары, қатпарлану, түзілуі магматизм секілді құбылыстар геосинклинальдың бір тұтас даму процесінің түрлі формаларына жатады, оның ішінде пәрменді көтерілетін (геоантиклиналь) және төмендейтін (ішкі Геосинклинальдар) белдемдер болады. Төмендеулер мен көтерілулер бір-бірімен шектесіп жатады. Көтерілген жыныстардың мүжілуінен көшкен жыныс формациялары ойпаңдарды толтырады. Көтерілу мен төмендеудің ерекшелігіне қарай шөгінді жыныс формацияларында белгілі бір тетелестіктер болады. Қатпарлар жиырылу, көтерілу белдемдерінен басталып, ойыстарға қарай ауысады. Геосинклинальдардың көтерілу белдемдерінде белгілі бір бағытқа созылған, біршама тар жарылымдар арқылы бірнеше бөлшекке бөлінген өте қалың қатпарлар, ойыстарда жайпақ брахиқатпарлар (брахиантиклиналь, брахисинклиналь), күмбездер, бәктерлік ойыстарда диапир қатпарлар пайда болады. Жарылымдар Геосинклиналь даму циклінің соңында байқалады, ал терең жарылымдар оның бүкіл даму барысында ешбір толассыз онымен қатар дамиды.Геосинклинальдар геосинклинальдік белдеулерден, геосинклинальдік облыс және геосинклинальдік жүйелерге жіктеледі. Геосинклинальдік белдеулер — ұзындығы ондаған мың км өлшенетін платформалар арасында немесе оның шетін жағалай дамып өзіндік тектоник. режимімен сипатталатын енсіз аймақ. Жердің жаңа тарихында (неогенде), яғни кейінгі 1,6 млрд. жылда 5 Геосинклинальдік белдеу құрылған:
- Тынық мұхиттық белдеу, ол шеңбермен тынық мұхитын қоршай орналасқан;
- теңіздік белдеу, ол Малай топаралдарымен қосылып, Еуразияның оңт. арқылы Африканың солт. батысынан Гибралтарға дейін созылып жатыр;
- Орал — Моңғол — Охота белдеуі, ол батысы мен оңтүстікті айналып өтіп, батыс Еуропа мен Қытай —Корей платформаларын бөліп жатыр;
- Атланттық белдеу, ол Атлант мұхитының солтүстік құрлық жағалауларын қамтиды;
- Арктикалық белдеу, ол Солтүстік мұзды мұхитты айнала орналасқан. Геосинклинальдік облыстар — Геосинклинальдың белдеулердегі созылмалы бағытта бөлінетін өзіндік құрылысы мен дамуы бар бөлігі. Геосинклинальдік жүйелер — аса қозғалмалы ұзынынан созылған, дамуының басында пәрменді төмендеген, ал соңғы сатысында күшті қатпарлану мен тау көтерілуіне шалынған жер қыртысы. Геосинклинальдар аймағында көптеген кен байлықтар шоғырланатындықтан оны зерттеудің мәні зор.
Геосинклиналдар - Жер қыртысының қозғалмалы белдеулері.
Дереккөздер
- Мұнай және газ геологиясы терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Жалпы редакциясын басқарған Қазақстанға еңбегі сіңген мұнайшы - геологтар Т.Н. Жұмағалиев, Б.М. Қуандықов. — А.: АРНGroup, 2000 жыл. — 328 бет.
- Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме сөздігі. Анықтамалық басылым.- Алматы: 2003 жыл. ISBN 9965-472-27-0
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Geosinklinal geo zhәne syn birge klino enistenu 1 Zher kyrtysynyn bojyndagy uzyndygy ondagan zhүzdegen myndagan km koldeneni birshama kyska teren ojys Geosinklinal tүbinde pajda bolady ojystyn eki zhak erneui arkyly teren zharylymdar otedi ortasyn shogindi zhәne zhanartaulyk tau zhynystarynyn kalyn kat kabattary toltyrady Ұzakka sozylgan kүshti tektonik deformaciya әserinen kejin ol үlken taulardyn boligine kүrdeli katparlangan kurylymdarga ajnalady 2 Zher kyrtysynyn tektonikalyk kozgalystary zhii bajkalatyn boligi Geosinklinal terminin gylymga engizip 1873 bul ugymdy tolyktyrgan amerikan geology geology E Og 1900 G di platformanyn synary retinde karady zhәne onyn ishki kurylysy kүrdeli ekenin damu barysynda ojystar men koterilimderge bolinetinin korsetti Geosinklinal damuynyn negizgi satylaryn nemis geology belgiledi Geosinklinaldardy algash Amerika geology zhiktedi al olardyn koshui migraciyasy zhonindegi pikirdi ajtty Nemis geology Geosinklinaldardyn damuy men magmalyk procester arasyndagy bajlanys zandylygyn ashty ol G derdi evgeosinklinalder men miogeosinklinalderge azhyratudy usyndy gylymga geosinklinaldik oblys degen ugymdy engizdi 1933 Geosinklinal damuyndagy basty zhalpy erekshelikterdi ashty 1938 40 G derdin pajda boluy men onyn keleshek evolyuciyasynda basty oryn alatyn teren zharylymdar zhonindegi tүsinikti engizdi 1945 G derdi geosinklinaldik zhүjelerge toptauga bolatynyn korsetti 1947 pen geosinklinaldik katardagy kurylymdardyn zhiktelimin usynyp olardyn damu satylaryn belgiledi Belgili bir bagytta sozylyp zhatatyn zher kyrtysynyn boliginde pajda bolatyn geosinklinaldik ojystar birtindep damu nәtizhesinde asa kүrdeli katparly tau zhүjesine ajnalady Ol damudyn eki satysynan otedi Bastapky kezde tenizdegi ojystyn tүbi kүrt tomendegende shogindi zhynystardyn kalyn kat kabaty ote mol zhiylady Osy kezde pajda bolgan zharylymdardan zhanartau lavasy togiledi Kelesi satyda zher kyrtysynyn koteriluine bajlanysty teniz sheginedi de geosinklinaldik ojys birtindep tau zhүjesine ajnalady Geosinklinaldy kurajtyn zhynystar katparlanyp zhiyrylganda iri granit intruziyalary enedi al katparlanu procesteri kүshejgende teren zharylymdar pajda bolady olar arkyly zhogary koterilgen magma zher betine togiledi Zhogary koterilgen magmanyn zhyluy irgesindegi zhynystarga әser etuinen zhәne kүshti tektonik kozgalystardyn әserinen tau zhynystary metamorftanuga shalynady Tektonik kүshti kozgalystarmen katar zhүretin magmatizm әreketteri geohim kүshti procesterdin zhүruine sebepshi bolady da metall bejmetall ken bajlyktarynyn tүziluine zhagdaj tugyzady Zher kyrtysynyn tik bagyttagy terbelu kozgalystary katparlanu tүzilui magmatizm sekildi kubylystar geosinklinaldyn bir tutas damu procesinin tүrli formalaryna zhatady onyn ishinde pәrmendi koteriletin geoantiklinal zhәne tomendejtin ishki Geosinklinaldar beldemder bolady Tomendeuler men koteriluler bir birimen shektesip zhatady Koterilgen zhynystardyn mүzhiluinen koshken zhynys formaciyalary ojpandardy toltyrady Koterilu men tomendeudin ereksheligine karaj shogindi zhynys formaciyalarynda belgili bir tetelestikter bolady Қatparlar zhiyrylu koterilu beldemderinen bastalyp ojystarga karaj auysady Geosinklinaldardyn koterilu beldemderinde belgili bir bagytka sozylgan birshama tar zharylymdar arkyly birneshe bolshekke bolingen ote kalyn katparlar ojystarda zhajpak brahikatparlar brahiantiklinal brahisinklinal kүmbezder bәkterlik ojystarda diapir katparlar pajda bolady Zharylymdar Geosinklinal damu ciklinin sonynda bajkalady al teren zharylymdar onyn bүkil damu barysynda eshbir tolassyz onymen katar damidy Geosinklinaldar geosinklinaldik beldeulerden geosinklinaldik oblys zhәne geosinklinaldik zhүjelerge zhikteledi Geosinklinaldik beldeuler uzyndygy ondagan myn km olshenetin platformalar arasynda nemese onyn shetin zhagalaj damyp ozindik tektonik rezhimimen sipattalatyn ensiz ajmak Zherdin zhana tarihynda neogende yagni kejingi 1 6 mlrd zhylda 5 Geosinklinaldik beldeu kurylgan Tynyk muhittyk beldeu ol shenbermen tynyk muhityn korshaj ornalaskan tenizdik beldeu ol Malaj toparaldarymen kosylyp Euraziyanyn ont arkyly Afrikanyn solt batysynan Gibraltarga dejin sozylyp zhatyr Oral Mongol Ohota beldeui ol batysy men ontүstikti ajnalyp otip batys Europa men Қytaj Korej platformalaryn bolip zhatyr Atlanttyk beldeu ol Atlant muhitynyn soltүstik kurlyk zhagalaularyn kamtidy Arktikalyk beldeu ol Soltүstik muzdy muhitty ajnala ornalaskan Geosinklinaldik oblystar Geosinklinaldyn beldeulerdegi sozylmaly bagytta bolinetin ozindik kurylysy men damuy bar boligi Geosinklinaldik zhүjeler asa kozgalmaly uzynynan sozylgan damuynyn basynda pәrmendi tomendegen al songy satysynda kүshti katparlanu men tau koteriluine shalyngan zher kyrtysy Geosinklinaldar ajmagynda koptegen ken bajlyktar shogyrlanatyndyktan ony zertteudin mәni zor Geosinklinaldar Zher kyrtysynyn kozgalmaly beldeuleri DerekkozderMunaj zhәne gaz geologiyasy terminderinin oryssha kazaksha tүsindirme sozdigi Zhalpy redakciyasyn baskargan Қazakstanga enbegi singen munajshy geologtar T N Zhumagaliev B M Қuandykov A ARNGroup 2000 zhyl 328 bet Munaj zhәne gaz geologiyasy tanymdyk zhәne kәsiptik tehnologiyalyk terminderinin tүsindirme sozdigi Anyktamalyk basylym Almaty 2003 zhyl ISBN 9965 472 27 0Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet