Галилей серіктері 1610 жылдың қаңтарында Галилео Галилей ашқан Юпитердің ең үлкен төрт серігі Ио Еуропа Ганимед және Юпи

Галилей серіктері — 1610 жылдың қаңтарында Галилео Галилей ашқан Юпитердің ең үлкен төрт серігі: Ио, Еуропа, Ганимед және (Юпитерден алыстау ретімен). Бұл серіктер Күн жүйесіндегі ең үлкен серіктер қатарына жатады және барлық ергежейлі ғаламшарлардан үлкен. Ганимед, Күн жүйесіндегі ең үлкен серік, мөлшері бойынша Меркурий ғаламшарынан 8%-ға үлкен, бірақ массасы бойынша одан екі есе аз. Кішкентай телескоп арқылы бақылауға болады.

Галилей серіктерін Юпитермен салыстыру. Жоғарыдан төменге қарай: Ио, Еуропа, Ганимед және Каллисто

Ашылуы

Серіктерді 1610 жылы 7 қаңтарда Галилео Галилей алғашқы әлемдік телескопының көмегімен байқаған. Сол күні ол тек үш серікті ашты. 8 қаңтар мен 2 наурыз аралығында бақылауларын жалғастырып, төртінші серікті анықтады. Сонымен қатар, бұл серіктерді 1609 жылы неміс астрономы та бақылағанын мәлімдеді, бірақ өз деректерін уақтылы жарияламады. Кейбір деректерге сәйкес, Юпитердің серіктері инктер астрономдарына да белгілі болған болуы мүмкін.

Галилей серіктерінің атауларын 1614 жылы Симон Мариус ұсынған, бірақ олар ұзақ уақыт бойы қолданылмаған. Галилей ашқан төрт серікті «Медичи ғаламшарлары» (Медичи әлетіндегі төрт бауырдың құрметіне) деп атап, реттік нөмірлер берген. Тек XX ғасырдың ортасынан бастап, бізге белгілі атаулар кең тарала бастады. Галилей серіктері ежелгі грек мифологиясындағы Зевс ғашықтарының құрметіне аталған. Марий бұл атауларды Юпитердің Зевстің баламасы болуына байланысты берген.

Серіктер сипаттамлары

Атауы	Диаметрі (км)	Массасы (кг)	Тығыздығы (г/см³)	(км)	(күндер)	(°)	Орбита эксцентриситеті
1 !Ио (Jupiter I)	3660,0 × 3637,4 × 3630,6	0893 !8,93 × 10²² 121 % m_☾	3,528	421 800	1,769 (1)	0,050	0,0041
2 !Еуропа (Jupiter II)	3121,6	0480 !4,8 × 10²² 64 % m_☾	3,014	671 100	3,551 (2)	0,471	0,0094
3 !Ганимед (Jupiter III)	5262,4	1480 !1,48 × 10²³ 205 % m_☾	1,942	1 070 400	7,155 (4)	0,204	0,0011
4 ! (Jupiter IV)	4820,6	1080 !1,08 × 10²³ 146 % m_☾	1,834	1 882 700	16,69 (9,4)	0,205	0,0074

Галилео серіктерінің көрінуі

Галилео серіктерінің жарықтығы әлі де көзбен көруге болатын ең әлсіз жұлдыздардың жарығынан асып түседі (олардың 4,5—5,5 аралығында), бірақ олардың Юпитерге жақындығы тікелей бақылауға кедергі жасайды. Алайда оларды кішігірім әуесқой телескоп пен тіпті дүрбіарқылы жақсы көруге болады. Серіктерді суретке түсіру үшін кең таралған цифрлық камералар мен телеобъективтерді қолдануға болады.

Дереккөздер

Internet Archive Peter Starrymessenger : a book depicting the life of a famous scientist, mathematician, astronomer, philosopher, physicist, Galileo Galilei — New York : Farrar Straus Giroux. — ISBN 978-0-374-37191-3.
Catalog Page for PIA01129.
Catalog Page for PIA01130.
Catalog Page for PIA00519.
Catalog Page for PIA01478.
Computed using the IAU-MPC Satellites Ephemeris Service Мұрағатталған 20 травня 2011. µ value
Source: JPL/NASA Мұрағатталған 17 вересня 2008.
Computed from IAG Travaux 2001 Мұрағатталған 31 қазанның 2018 жылы..

[1] Internet Archive Peter Starrymessenger : a book depicting the life of a famous scientist, mathematician, astronomer, philosopher, physicist, Galileo Galilei — New York : Farrar Straus Giroux. — ISBN 978-0-374-37191-3.

[2] Catalog Page for PIA01129.

[3] Catalog Page for PIA01130.

[4] Catalog Page for PIA00519.

[5] Catalog Page for PIA01478.

[6] Computed using the IAU-MPC Satellites Ephemeris Service Мұрағатталған 20 травня 2011. µ value

[7] Source: JPL/NASA Мұрағатталған 17 вересня 2008.

[8] Computed from IAG Travaux 2001 Мұрағатталған 31 қазанның 2018 жылы..