Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бәйге — ұлттық спорт ойындарының бір түрі. Ат спортының бұл түрі түркі тектес басқа халықтарда да бар. Мысалы, Бәйге өзбектерде “пайга”, қырғыздарда “чабыш” деп аталады. Кейбір деректер бойынша, 15 ғ-дың 70-жылдарында Керей мен Жәнібек сұлтандар Қазақ хандығын құрғанда, Шу өзенінің жағасында, деген жерде бәйге ұйымдастырған. Осы кезден бастап Бәйге қазақ халқының алқалы жиындарының (тойлардың, астардың, т.б.) ажырамас құрамдас бөлігіне айналған (қ. Сауын айту).
Бұрын бәйгеге қосылған аттар түстік, күндік жерге, ұзақ қашықтықтарға шабатын (қ. Аламан бәйге). 1957 жылы Қазақстанда қабылданған ереже бойынша құнан бәйге 1200, 1500, 1600, 1800, 2000 м, 2400, 3000, 3200, 4000, 4800 м, 5000, 8000, 10000 м қашықтықтарда өткізіледі. Көбінесе, қашықтық төрешілер алқасының шешімі бойынша бәйгеалаң (ипподром) айналымының ұзындығына байланысты белгіленеді. Бәйгеге мал дәрігерінің қарауынан өткен аттар жіберіледі. Жарысқа қатысушылардың кеудесіне және арқасына нөмірлер тағылады; шабандоз жеңіл, ыңғайлы, белгісі бар ұлттық киім киеді. Аттың ер-тұрманында, шабандоздың киімінде адам жарақаттанатындай заттар болмауы тиіс. Бәйгеге қатысушы атын оздыру үшін өзі білетін, ережеде рұқсат етілген тәсілдердің бәрін қолдануына болады. Ал қатарласып келе жатқан атқа қамшысын тигізуге немесе қамшысын үйіріп басқа аттарды жасқауға, айқайлауға, ысқыруға, жарыс жолынан шығып кетуге, оның айналмаларынан төтелеп өтуге болмайды. 1-ші орын мәреге атының тұмсығы бірінші іліккен шабандозға, қалған орын аттардың келу ретіне қарай беріледі. Қазақ халқы Бәйге аттарын ерекше күтімге алған. Құлагер, Ақбақай, сияқты сәйгүліктерді ән-жырға қосқан.
Бәйгеде жеңімпаздарды анықтау үшін қатысушылардың алған орындарына сәйкес, яғни бірінші орын дағы – бір, екінші орындағы екі, үшінші орындағы үш, т.с.с. ұпай алады. Егер жарыс аттары көп болып, бірнеше топқа бөлініп жіберілсе, онда орындар әрбір бәйгеге қатысушы шабандоздың көрсеткен уақыты бойынша анықталады. Егер сөреден бірдей уақытта өтсе, қай сәйгүліктің басы сәл ғана алда болса сол спортшының жеңіске жеткені бо-лып есептеледі. Топтан озған тұлпарлар туралы халқымыздың ауыз әдебиетінде, эпостық жырларында, мақал-мәтелдерінде көп айтылады.
Дереккөздер
- Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bәjge ulttyk sport ojyndarynyn bir tүri At sportynyn bul tүri tүrki tektes baska halyktarda da bar Mysaly Bәjge ozbekterde pajga kyrgyzdarda chabysh dep atalady Kejbir derekter bojynsha 15 g dyn 70 zhyldarynda Kerej men Zhәnibek sultandar Қazak handygyn kurganda Shu ozeninin zhagasynda degen zherde bәjge ujymdastyrgan Osy kezden bastap Bәjge kazak halkynyn alkaly zhiyndarynyn tojlardyn astardyn t b azhyramas kuramdas boligine ajnalgan k Sauyn ajtu Buryn bәjgege kosylgan attar tүstik kүndik zherge uzak kashyktyktarga shabatyn k Alaman bәjge 1957 zhyly Қazakstanda kabyldangan erezhe bojynsha kunan bәjge 1200 1500 1600 1800 2000 m 2400 3000 3200 4000 4800 m 5000 8000 10000 m kashyktyktarda otkiziledi Kobinese kashyktyk toreshiler alkasynyn sheshimi bojynsha bәjgealan ippodrom ajnalymynyn uzyndygyna bajlanysty belgilenedi Bәjgege mal dәrigerinin karauynan otken attar zhiberiledi Zharyska katysushylardyn keudesine zhәne arkasyna nomirler tagylady shabandoz zhenil yngajly belgisi bar ulttyk kiim kiedi Attyn er turmanynda shabandozdyn kiiminde adam zharakattanatyndaj zattar bolmauy tiis Bәjgege katysushy atyn ozdyru үshin ozi biletin erezhede ruksat etilgen tәsilderdin bәrin koldanuyna bolady Al katarlasyp kele zhatkan atka kamshysyn tigizuge nemese kamshysyn үjirip baska attardy zhaskauga ajkajlauga yskyruga zharys zholynan shygyp ketuge onyn ajnalmalarynan totelep otuge bolmajdy 1 shi oryn mәrege atynyn tumsygy birinshi ilikken shabandozga kalgan oryn attardyn kelu retine karaj beriledi Қazak halky Bәjge attaryn erekshe kүtimge algan Қulager Akbakaj siyakty sәjgүlikterdi әn zhyrga koskan Bәjgede zhenimpazdardy anyktau үshin katysushylardyn algan oryndaryna sәjkes yagni birinshi oryn dagy bir ekinshi oryndagy eki үshinshi oryndagy үsh t s s upaj alady Eger zharys attary kop bolyp birneshe topka bolinip zhiberilse onda oryndar әrbir bәjgege katysushy shabandozdyn korsetken uakyty bojynsha anyktalady Eger soreden birdej uakytta otse kaj sәjgүliktin basy sәl gana alda bolsa sol sportshynyn zheniske zhetkeni bo lyp esepteledi Toptan ozgan tulparlar turaly halkymyzdyn auyz әdebietinde epostyk zhyrlarynda makal mәtelderinde kop ajtylady DerekkozderҚazakstan sportshylar eli Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Sozdik Slovar ISBN 9965 822 57 3 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet