Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бизон (лат. Bison bison) — қуысмүйізділер тұқымдасының зубр туысына жататын жабайы сиыр.
| Американ бизоны | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 B. b. bison | ||||||||||||||||
 () | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Bison bison (Карл Линней, ) | ||||||||||||||||
| Subspecies | ||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||
| Bos americanus |
Бизон Солтүстік Америкада көп кездескенімен, 19 ғасырда көп аулануына байланысты сиреп кеткен (қазір 500-дей Бизон АҚШ-тың Йеллоустон ұлттық саябағы мен Канаданың ауданында кездеседі).
Бизон — өте ірі жануар, бұқасының дене тұрқы 3 м, биіктігі 2 м-дей (шоқтығынан алғанда), салмағы 720 — 750 кг-дай болады. Басы, кеудесі қара түсті, жүні жұмсақ, мойнының, кеудесінің, шоқтығының жүні қалың әрі ұзын келеді. Жауырынының үстінде көзге анық көрінетін “өркеші” бар. Бизон 2 — 3 жылда жыныстық жағынан жетіледі. Шілде — қыркүйекте күйлеп, 9 айдан соң аналығы жалқы бұзау табады. Бұзауын 7 айдай емізеді. Бизон табиғи жағдайда 20— 25 жыл тіршілік етеді. Бизон үйір-үйір болып жүреді. Алясканың орталық бөлігінде, Украинада , Беларусьте Беловеж нуында жерсіндірілген. Бизон ертеде терісі бағалы кәсіптік аңның бірі болған.
Мінез құлқы
Жазда бизон кең жазықтарда жайылып, қыста орманды жерлерге кіріп, оңтүстікке көшіп, жазда қайтадан солтүстікке оралды.
Дала негізінен шөппен, күніне 25 кг-ға дейін шөппен, қыста шөпті шүберекпен қоректенеді. Орман әлі де мүк, қыналар, бұтақтарды жейді. Олар 1 м тереңдікке дейін қармен қоректене алады. Қалың жүн бизонды жақсы қорғайды. 30 градус аязға оңай төзеді. Қыста олар аз қарлы жерлерді іздейді.
Бұл ебедейсіз көрінетін жануар өте оңай және жақын арада қозғалады, кез келген ат оны басып оза алмайтындай жылдамдықпен жүгіреді және жүгіреді. Бизон 60-70 км/сағ[13] 5 миль (8,0 км)[14] жылдамдықпен жүгіре алады, ал шабандозы бар ат тек бір шақырым жылдамдықпен жүгіре алады.
Бизондар өте жақсы жүзеді.
Бизон қоғамдарда өмір сүрді, көбінесе 20000 бас табындарда. Әр отарды өте мұқият және мұқият күзететін бірнеше кәрі еркектер басқарады. Бизон өте күшті және тітіркену кезінде аңшы үшін де, кез-келген басқа жау үшін де қауіпті, иіс пен есту қабілеті жақсы. Ол үлкен қашықтықта сезілетін мускус иісін шығарады.
Бизон полигамиялық Жануарлар. Доминантты еркектер кішкентай гаремдерді жинайды. Жарыс шілде-қыркүйек айларында өтеді. Жүктілік шамамен 9 айға созылады. Әйел әдетте бір бұзау туады, егіздер өте сирек кездеседі. Сүттің майлылығы 12 % дейін.
Жас бизондар өте көңілді және ойнақы; ескілері оларды қорғайды. Бизонның дауысы-саңырау.
Дереккөздер
- Gates, C. & Aune, K (2008). Bison bison. In: 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 10 қараша 2008.Database entry includes a brief justification of why this species is of Near threatened.
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Bison bison |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bizon lat Bison bison kuysmүjizdiler tukymdasynyn zubr tuysyna zhatatyn zhabajy siyr Amerikan bizonyB b bison Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby SүtkorektilerSaby ZhuptuyaktylarTukymdasy ҚuysmүjizdilerKishi tukymdasy Tegi Tүri B bisonBison bison Karl Linnej SubspeciesBos americanus Bos bison Bison bison montanae Bizon Soltүstik Amerikada kop kezdeskenimen 19 gasyrda kop aulanuyna bajlanysty sirep ketken kazir 500 dej Bizon AҚSh tyn Jellouston ulttyk sayabagy men Kanadanyn audanynda kezdesedi Bizon ote iri zhanuar bukasynyn dene turky 3 m biiktigi 2 m dej shoktygynan alganda salmagy 720 750 kg daj bolady Basy keudesi kara tүsti zhүni zhumsak mojnynyn keudesinin shoktygynyn zhүni kalyn әri uzyn keledi Zhauyrynynyn үstinde kozge anyk korinetin orkeshi bar Bizon 2 3 zhylda zhynystyk zhagynan zhetiledi Shilde kyrkүjekte kүjlep 9 ajdan son analygy zhalky buzau tabady Buzauyn 7 ajdaj emizedi Bizon tabigi zhagdajda 20 25 zhyl tirshilik etedi Bizon үjir үjir bolyp zhүredi Alyaskanyn ortalyk boliginde Ukrainada Belaruste Belovezh nuynda zhersindirilgen Bizon ertede terisi bagaly kәsiptik annyn biri bolgan Minez kulkyZhazda bizon ken zhazyktarda zhajylyp kysta ormandy zherlerge kirip ontүstikke koship zhazda kajtadan soltүstikke oraldy Dala negizinen shoppen kүnine 25 kg ga dejin shoppen kysta shopti shүberekpen korektenedi Orman әli de mүk kynalar butaktardy zhejdi Olar 1 m terendikke dejin karmen korektene alady Қalyn zhүn bizondy zhaksy korgajdy 30 gradus ayazga onaj tozedi Қysta olar az karly zherlerdi izdejdi Bul ebedejsiz korinetin zhanuar ote onaj zhәne zhakyn arada kozgalady kez kelgen at ony basyp oza almajtyndaj zhyldamdykpen zhүgiredi zhәne zhүgiredi Bizon 60 70 km sag 13 5 mil 8 0 km 14 zhyldamdykpen zhүgire alady al shabandozy bar at tek bir shakyrym zhyldamdykpen zhүgire alady Bizondar ote zhaksy zhүzedi Bizon kogamdarda omir sүrdi kobinese 20000 bas tabyndarda Әr otardy ote mukiyat zhәne mukiyat kүzetetin birneshe kәri erkekter baskarady Bizon ote kүshti zhәne titirkenu kezinde anshy үshin de kez kelgen baska zhau үshin de kauipti iis pen estu kabileti zhaksy Ol үlken kashyktykta seziletin muskus iisin shygarady Bizon poligamiyalyk Zhanuarlar Dominantty erkekter kishkentaj garemderdi zhinajdy Zharys shilde kyrkүjek ajlarynda otedi Zhүktilik shamamen 9 ajga sozylady Әjel әdette bir buzau tuady egizder ote sirek kezdesedi Sүttin majlylygy 12 dejin Zhas bizondar ote konildi zhәne ojnaky eskileri olardy korgajdy Bizonnyn dauysy sanyrau DerekkozderGates C amp Aune K 2008 Bison bison In 2008 IUCN Red List of Threatened Species Downloaded on 10 karasha 2008 Database entry includes a brief justification of why this species is of Near threatened Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 II tomOrtakkorda bugan katysty media fajldar bar Bison bison