Бегония

Бегония (лат. Begonia) - Бегония тұқымдасының біржылдық және көпжылдық өсімдіктөрі мен бұта не шала бұта түрінде өсетін өсімдіктердің бір туысы. Бегонияның 1000-нан астам түрлері бар. Бөлме гүлдерінің арасында кез келген жағдайға икемделе алатын кең таралған гүл. «Begonia» деген атауы Гаитидің губернаторы М.Бегонның құрметіне қойылған.

Бегония
Бегония
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Сабы: Тұқымдасы: Тегі: Begonia L.
түрлері
1,795 түрі белгілі

Ботаникалық сипаттамасы

Сабағы түкті, жапырағы түрлі түсті көпжылдық шөптесін өсімдік. Бегонияның биіктігі түріне қарай әртүрлі, тіпті 3-4 см болатын өте аласа түрлері де бар. Жапырағы әдемі түрлерінің жапырағы: жасыл, қызыл, сары, күміс түстес, ою-өрнекті, көркем, аралас түсті, жиектері аратісті болып келеді. Беткі қабаты түкті жапырақты түрлері де кездеседі.

Гүлдерінің түсі сан алуан. Оларды жазда гүлзарға біржылдық гүл ретінде отырғызып, әдемі композициялар жасауға болады. Гүл пішіні де әр түрлі. Бегонияның әсем жапырақты. және түйнек түзетін әрқилы түрлері өсірі-леді. Оның барлық түрін қыш құмырада, оңтүстік-батысқа немесе оңтүстік-шығысқа қараған терезе алдында өсіреді. Шоқ сабақты бегониялар (ақ теңбіл, үшкүл, күміс теңбіл, қызыл жапырақты, түкті, ақшыл және т. б.) әсем гүлді, алуан өрнекті жапырақты өсім-діктер. Бегонияның бұл түрлерін көбіне көп сабақ қалемшесінен көбейтеді. Көктемде өсімдікті шырпыл, кесінділерін қалемше ретінде пайдаланып және оларды 2 бөлігі жапырақ шірінділері аралас топырақтан, 1 бөлігі шымтопырақ пен қарашірік топырақтан, 1 бөлігі құмнан тұратын топыраққа егеді. Әсем, түрлі түсті жапырақты бегониялар — топырақ арасындағы тамырсабағынан тік немесе төселмелі сабақтар дамитын, жапырақтары аса әдемі өсімдіктер. Үйде өсірілетін бегонияның едәуір көп тараған түрлері — король бегониясы және оның көптеген формалары, сондай-ақ Беттина , Клеопатра, және шұбар ала бегония. Бұл өсімдіктер жазда көлеңкелі жерді және қандыра суаруды қажет етеді.

Бегонияның түрі өте көп.Соның ішінде пиязшық тұқымдасына жататын тамыртүйнекті бегония мол гүлдеуімен танымал. Гүлдері раушандікі сияқты гүлпарлы, түсі ашық, ақ, сары, күлгін, қызыл және көз тартатын сүйкімді болады. Ол күнде де, көлеңкеде де өсе береді. Бірақ мол гүлдеуі үшін топырағыүнемі ылғалды болуы қажет және жел өтіненық жерге егеді. Жақсы күтім көрсетсе жаз бойы сабағы гүлден көрінбей тұрады. Биіктігі 20-50 см. Көктемгі ызғарлы суықтан қорғап, бетін полиэтиленмен жауып қояды. Мамыр айының басында гүлдейтін өсімдіктерге арналған тыңайтқышпен қоректендіреді. Аналық түйнегін бөлу арқылы 3-4 жылда біррет гүлдейді

Түйнекті бегониялар

Display of (tuberous) begonias, Hampton Court Flower Show

Түйнекті бегониялар (боливия бегониясы, Марта, көп гүлді бегония) жапыраңтарының түсі қүңгірт жасыл, көлемі ірі, күлтесі ақ, қызғылт, қызыл, сары болып келеді де, өте әсем түске малынып, құлпырып тұрады. Жазда өсімдікті қандыра суарыл отырады, органикалық және минералық тыңайтқыштармен тыңайтады. Күзде жапырақтары қурай түсе бастағанда бегонияны құрғақ әрі салқындау жерге қояды, қыста суармайды. Бегонияны тұқымынан, қалемшесінен және түйнегінен көбейтеді. Түйнекте пайда болған өркендерін алып, қалемше ретінде пайдаланады, ал түйнектің өзін бірнеше бөлікке кеседі, бірақ әр бөлігінде енетін бүршік болуы қажет. Түйнектің кесілген бетіне ағаш нөмірі ұнтағын сеуіп, тәулік бойы дегдітіледі. Бұдан соң түйнек қыш құмыраға отырғызылады, бастапқы кезде топырақпен тек төменгі жағы ғана жабылады. Өнген өркеНнің биіктігі 5—7 см-ге жеткенде түйнектің қалған бөлігін топырақпен жабады. Бегониялардың кейбірін (шырмауық, шамшат жапырақты, көп жапырақты, тықыр, көгілдір жапырақты) аспалы өсімдіктер ретінде өсіруге болады. Қыс маусымында аса әдемі гүлдейтін Глюар де Лоррен бегониясын өсірген жөн.

Таралуы

Негізінен бегониялар Америка, Оңтүстік-Шығыс Азия, Африка мен Мадагаскар аралының және ормандарында өседі. Бізде ол әдеміжапырақты және әдемі гүлдейтін үй гүлі ретінде жақсы өсіріледі.

Күтімі

Жарығы:

Жапырағы әдемі және гүлдейтін түрлерін де жарық жерге орналастыру керек.

Жылуы:

Бегониялардың барлық түрлері жылуды жақсы көреді. Қыс айларында ауа температурасының 18-20°С-ден төмен болмауын қадағалау қажет.

Суғарылуы:

Жазда жиі, қыста сирек суғарылады.

Ылғалдылығы:

Ауаның 60%-ға дейін ылғалды болуы бегония үшін тиімді жағдай болып есептеледі.

Қоректендірілуі:

Дайын минералды тыңайтқышпен қоректендіріледі.

Аурулары:

Жақсы күтім жасалса бегониялар ауру мен зиянкестерден зардап шекпейді. Жиі кездесетін зиянкестер өсімдік биті, нематодалар мен трипстер. Ақ ұнтақ саңырауқұлағына шалдығады.

Көбейтілуі:

Тұқымын себу, қаламшалау және тамыр түйнектерін бөлу арқылы көбейтіледі.

Сыртқы сілтемелер

• Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.

Дереккөздер

1. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
2. "Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727