Түйнек (лат. tuber) – өзгерген сабақ; өсімдіктің бір не бірнеше сабақ буыны аралығынан дамиды. Түйнектер жер беті және жер асты болып бөлінеді. Жер үсті түйнегі әдетте негізгі (мысалы, кольраби) немесе жанама бұтақтардан (эпифитті орхидеялар) өсіп жетіледі де олардың жасыл жапырақтары болады. Жер асты түйнегі жапырақтары редукцияға ұшыраған, ерте түсіп қалатын қабыршаққа айналған. Кейде түйнек гипокотиль жолымен (тұқымжарнақ астындағы иін – тамыр мойны мен тұқымжарнақ аралығындағы өскін сабағының бөлігі) дамиды (мыс., цикламен). Ұсақ түйнектер өсімдіктің жапырақ қолтығынан (), көбінесе, гүлшоғырының айналасында (таран) немесе өнім бүршіктері ретінде (кейбір күрделі споралы өсімдіктердің жапырақтарында түзіліп, түскен кезде жаңа өсімдікке бастама беретін қосымша бүршіктер) түзіледі. Жер асты түйнектерінің жапырақтары редукцияға ұшыраған, олардың қолтықтарында бүршіктері болады. Мұндай бүршіктерді көзшелер деп атайды.
Түйнекте қоректік заттар қоры, көбінесе крахмал, т.б. көмірсулар мол жиналады. Түйнектің мен сүректің паренхималық клеткаларынан, кейде сабақ өзегінен өседі. Түйнек әдетте көбеюге, өсімдіктің қыстап шығуына қажет, Түйнекпен жаңа өсімдік дамиды. Түйнектің бір жылдық, көп жылдық түрлері бар. Көптеген өсімдіктердің түйнегі тағамға, малға жем ретінде пайдаланылады. Бұлар тамыржеміс (жер асты ет-женді органдарын пайдалану үшін өсірілетін өсімдіктер) деп аталады. Тамыржемісте қант, минералды тұздар, витаминдер, каротин болады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tүjnek lat tuber ozgergen sabak osimdiktin bir ne birneshe sabak buyny aralygynan damidy Tүjnekter zher beti zhәne zher asty bolyp bolinedi Zher үsti tүjnegi әdette negizgi mysaly kolrabi nemese zhanama butaktardan epifitti orhideyalar osip zhetiledi de olardyn zhasyl zhapyraktary bolady Zher asty tүjnegi zhapyraktary redukciyaga ushyragan erte tүsip kalatyn kabyrshakka ajnalgan Kejde tүjnek gipokotil zholymen tukymzharnak astyndagy iin tamyr mojny men tukymzharnak aralygyndagy oskin sabagynyn boligi damidy mys ciklamen Ұsak tүjnekter osimdiktin zhapyrak koltygynan kobinese gүlshogyrynyn ajnalasynda taran nemese onim bүrshikteri retinde kejbir kүrdeli sporaly osimdikterdin zhapyraktarynda tүzilip tүsken kezde zhana osimdikke bastama beretin kosymsha bүrshikter tүziledi Zher asty tүjnekterinin zhapyraktary redukciyaga ushyragan olardyn koltyktarynda bүrshikteri bolady Mundaj bүrshikterdi kozsheler dep atajdy Kartop tүjnegi Tүjnekte korektik zattar kory kobinese krahmal t b komirsular mol zhinalady Tүjnektin men sүrektin parenhimalyk kletkalarynan kejde sabak ozeginen osedi Tүjnek әdette kobeyuge osimdiktin kystap shyguyna kazhet Tүjnekpen zhana osimdik damidy Tүjnektin bir zhyldyk kop zhyldyk tүrleri bar Koptegen osimdikterdin tүjnegi tagamga malga zhem retinde pajdalanylady Bular tamyrzhemis zher asty et zhendi organdaryn pajdalanu үshin osiriletin osimdikter dep atalady Tamyrzhemiste kant mineraldy tuzdar vitaminder karotin bolady Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet