Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Батыс Әзірбайжан останы (парсы: آذربایجان غربی Âzarbâyjân-e Qarbi, әз. Qərbi Azərbaycan, күрд Azerbaycanî Rojawa) — Иранның 31 останының бірі. Иранның батыс бөлігінде орналасқан, Түркиямен, Иракпен және Нахчыван Автономиялық Республикасымен, , және остандарымен шекаралас. провинцияларының бірі. Остан 1950 жылы Әзірбайжан останын шығыс және батыс бөліктерге бөлу нәтижесінде құрылды. Әкімшілік орталығы — қаласы. Аумағы — 37 437 км2. Халқы — 3,080,576 (2011).
| Остан | |
| Батыс Әзірбайжан | |
| آذربایجان غربی | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Кіреді | 3 мантаге |
| Енеді | 10 шахристан |
| Әкімшілік орталығы |
|
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 37°33′10″ с. е. 45°04′33″ ш. б. / 37.5528° с. е. 45.0759° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 37°33′10″ с. е. 45°04′33″ ш. б. / 37.5528° с. е. 45.0759° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 1950 |
| Жер аумағы | 37 437 км² |
| Уақыт белдеуі | IRST (UTC+03:30) |
| Ірі қалалары | , |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 3,080,576 адам (2011) |
| Тығыздығы | 76,75 адам/км² |
| Ресми тілдері | |
| Сандық идентификаторлары | |
| ISO 3166-2 коды | IR-02 |
|
| |
| Координаттар: 37°33′10″ с. е. 45°04′33″ ш. б. / 37.5528° с. е. 45.0759° ш. б. (G) (O) (Я) | |
Археологиясы
Остан аумағындағы алғашқы қоныс орындары б.з.д. 6 мыңжылдықта пайда болған. Солардың бірі — қаласы. 1958 жылы осы қала жүртының орында танымал Алтын ваза табылған болатын. Остан аумағында әлемдегі ең алғаш шарап өндірумен айналысқан елді мекендердің бірі — Хаджи Фируз қалашығы орналасқан. Тағы бір маңызды орын — Гоой қалашығында металл қорыту б.з.б. 800 жылдар болғаны туралы Гильгамеш жайлы эпостан белгілі.
Осы қалала мен ЮНЕСКОның Әлемдік мұра тізіміне енген Сасанидтік Тахт-е Сулейман қалашығының жұрты осы аумақтың мыңдаған жылдар бойы стратегиялық маңызы болғанын көрсетеді. Остан аумағында Иран мәдениет ұйымының тізіміндегі 169 орын бар.
Тарихы
Аумақтағы ежелгі өркениеттерден манналықтар туралы белгілі. Манна мен Ассирия арасындағы ежелгі мемлекет болған. Олар урартулықтарға ұқсас тілде сөйлеген. Ассирия мемлекеті құлаған соң аумақ грек декеркөздерінде Матиене деп аталған. Матиене көлінен шығыста орналасқан Атропатенамен шекаралас болған.
Б.з. 4 ғасырының соңында Сасанидтер мемлекеті аумақты шығысында Адхурпадаганмен көршілес сатрапияға айналдырды. Кейінрек Әзірбайжан болып арабтанған Адхурпадаган атауы Атропатенадан шыққан. Атропатена Ахменидтер имперясы кезіндегі Мидиядағы сатрапия болған, кейіннен ол Ескендір Зұлқарнайын кезінде Мидияның сатрапия ретінде қайтадан қалпына келді.
Географиясы
Урмия өзенін қоса алғанда аумағы 43660 км2 болатын Батыс Әзірбайжан останы Иранның солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан.
Останның климатына негізінен Атлан мұхиты мен Жерорта теңізінен келетін жаңбырлы желдері әсер етеді. Қыста остан аумағына солтүстіктің қатты қарлы желдері әсер етеді.
Климат провинции во многом зависит от дождей ветры Атлантического океана и Средиземного моря. Холодные северные ветры влияют на провинцию в зимний период и вызвать сильный снег.
Метеорологиялық деректер бойынша остан аумағындағы температуралы көрсеткіштер біркелкі емес. Орташа жылдық температура Макуда 9,4 °C болса, Текабта 11,6 °C, Урмияда 9,8 °C, ал Хойда 9,4 °C. Остандағы ең жоғарғы температура шілдеде 34 °C, ал ең төменгі температура қаңтарда –16 °C. Жылдық орташа жауын-шашын мөлшері оңтүстіктегі ашық аудандардағы 870 мм-ден солтүстіктегі Маку қаласындағы 300 мм-ге (негізінен қар) дейін ауытқиды.
Әкімшілік бөлінісі
Остан құрамына 14 шахристан кіреді: Букан, Мехабад, Маку, Миандоаб, Накаде, Ошнавийе, Пираншехр, Сельмас, Сердешт, Текаб, Урмия, Хой, Чалдоран, Чайпара және Шахиндеж.
Халқы
Иранның ұлттық құрамы бойынша ресми статистикалық мәліметтер жоқ. Батыс Әзірбайжандағы әзербайжандар мен күрдтер көп. Олардан бөлек тағы үш негізгі этникалық топ бар: армяндар, ассириялықтар және еврейлер. Бір кездері ассириялықтар халықтың жартысын құраған болатын, алайда түріктер тарапынан болған геноцидтен кейін ассириялықтардың көбі қаза тапты, қазіргі таңда олардың саны 15 000 жуық. Останның ірі қалаларында Иранның басқа бөліктерінен келегн иммигранттар да бар.
Мәдениеті
Тағы қараңыз
Сыртқы сілтемелер
Дереккөздер
- Selected Findings of National Population and Housing Census 2011
- http://www.britannica.com/EBchecked/topic/46770/Azerbaijan
- See Iranian Meteorological Agency Мұрағатталған 16 наурыздың 2012 жылы.
- General Culture Council of Islamic Republic of Iran for West Azerbaijan province: فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره کتابشناسه ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور(شاخص های غیرثبتی){گزارش}:گزارش های پیشرفت طرح ها وکلان شهرها/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس *بهاء:۱۰۰۰۰۰ ریال-شابک:۷-۶۸-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۹۵ ص:جدول(بخش رنگی)،نمودار(بخش رنگی)*یادداشت:عنوان دیگر:طرح و بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور(شاخص های غیرثبتی) سال ۱۳۸۹ *توصیفگر:شاخص های غیرثبتی+شاخص های فرهنگی+گزارش های پیشرفت طرح ها و کلان شهرها *توصیفگر:ایران ۳۸۶۲۸۹ *تهران۱۹۹۰۶۶ /مشهد۲۹۲۳۴۱ /اصفهان ۱۷۰۰۱۷/تبریز۱۸۴۸۱/کرج ۲۷۸۲۵۲/شیراز۲۵۱۷۰۳/اهواز۱۷۶۴۰۳/قم۲۷۰۸۷۷ *شناسنامه افزوده:واعظی،منصور،۱۳۳۳-۷۳۵۰۶۸ *شناسنامه افزوده:شرکت پژوهشگران خبره پارس /شورای فرهنگ عمومی *مرکز پخش:خیابان ولیعصر،زرتشت غربی،خیابان کامبیز،بخش طباطبایی رفیعی،پلاک۱۸،تلفن:۷-۸۸۹۷۸۴۱۵ *لیتوگرافی،چاپ وصحافی:سازمان چاپ و انتشارات اوقاف , (German)Titel: Der Plan um Untersuchungen und Auswertungen der Indikatoren der generellen Kultur des Landes, ISBN 978-600-6627-68-7, Jahr der Veröffentlichung: 2012, Verlag: Ketabe Nashr |language=Persian
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Batys Әzirbajzhan ostany parsy آذربایجان غربی Azarbayjan e Qarbi әz Qerbi Azerbaycan kүrd Azerbaycani Rojawa Irannyn 31 ostanynyn biri Irannyn batys boliginde ornalaskan Tүrkiyamen Irakpen zhәne Nahchyvan Avtonomiyalyk Respublikasymen zhәne ostandarymen shekaralas provinciyalarynyn biri Ostan 1950 zhyly Әzirbajzhan ostanyn shygys zhәne batys bolikterge bolu nәtizhesinde kuryldy Әkimshilik ortalygy kalasy Aumagy 37 437 km2 Halky 3 080 576 2011 OstanBatys Әzirbajzhanآذربایجان غربیӘkimshiligiKiredi3 mantageEnedi10 shahristanӘkimshilik ortalygyTarihy men geografiyasyKoordinattary37 33 10 s e 45 04 33 sh b 37 5528 s e 45 0759 sh b 37 5528 45 0759 G O Ya Koordinattar 37 33 10 s e 45 04 33 sh b 37 5528 s e 45 0759 sh b 37 5528 45 0759 G O Ya Қurylgan uakyty1950Zher aumagy37 437 km Uakyt beldeuiIRST UTC 03 30 IRST UTC 04 30 Zhazgy Iri kalalary TurgyndaryTurgyny3 080 576 adam 2011 Tygyzdygy76 75 adam km Resmi tilderiParsy tili Әzerbajzhan tili Kүrd tiliSandyk identifikatorlaryISO 3166 2 kodyIR 02Koordinattar 37 33 10 s e 45 04 33 sh b 37 5528 s e 45 0759 sh b 37 5528 45 0759 G O Ya ArheologiyasyOstan aumagyndagy algashky konys oryndary b z d 6 mynzhyldykta pajda bolgan Solardyn biri kalasy 1958 zhyly osy kala zhүrtynyn orynda tanymal Altyn vaza tabylgan bolatyn Ostan aumagynda әlemdegi en algash sharap ondirumen ajnalyskan eldi mekenderdin biri Hadzhi Firuz kalashygy ornalaskan Tagy bir manyzdy oryn Gooj kalashygynda metall korytu b z b 800 zhyldar bolgany turaly Gilgamesh zhajly epostan belgili Osy kalala men YuNESKOnyn Әlemdik mura tizimine engen Sasanidtik Taht e Sulejman kalashygynyn zhurty osy aumaktyn myndagan zhyldar bojy strategiyalyk manyzy bolganyn korsetedi Ostan aumagynda Iran mәdeniet ujymynyn tizimindegi 169 oryn bar TarihyAumaktagy ezhelgi orkenietterden mannalyktar turaly belgili Manna men Assiriya arasyndagy ezhelgi memleket bolgan Olar urartulyktarga uksas tilde sojlegen Assiriya memleketi kulagan son aumak grek dekerkozderinde Matiene dep atalgan Matiene kolinen shygysta ornalaskan Atropatenamen shekaralas bolgan B z 4 gasyrynyn sonynda Sasanidter memleketi aumakty shygysynda Adhurpadaganmen korshiles satrapiyaga ajnaldyrdy Kejinrek Әzirbajzhan bolyp arabtangan Adhurpadagan atauy Atropatenadan shykkan Atropatena Ahmenidter imperyasy kezindegi Midiyadagy satrapiya bolgan kejinnen ol Eskendir Zulkarnajyn kezinde Midiyanyn satrapiya retinde kajtadan kalpyna keldi GeografiyasyUrmiya ozenin kosa alganda aumagy 43660 km2 bolatyn Batys Әzirbajzhan ostany Irannyn soltүstik batys boliginde ornalaskan Ostannyn klimatyna negizinen Atlan muhity men Zherorta tenizinen keletin zhanbyrly zhelderi әser etedi Қysta ostan aumagyna soltүstiktin katty karly zhelderi әser etedi Klimat provincii vo mnogom zavisit ot dozhdej vetry Atlanticheskogo okeana i Sredizemnogo morya Holodnye severnye vetry vliyayut na provinciyu v zimnij period i vyzvat silnyj sneg Meteorologiyalyk derekter bojynsha ostan aumagyndagy temperaturaly korsetkishter birkelki emes Ortasha zhyldyk temperatura Makuda 9 4 C bolsa Tekabta 11 6 C Urmiyada 9 8 C al Hojda 9 4 C Ostandagy en zhogargy temperatura shildede 34 C al en tomengi temperatura kantarda 16 C Zhyldyk ortasha zhauyn shashyn molsheri ontүstiktegi ashyk audandardagy 870 mm den soltүstiktegi Maku kalasyndagy 300 mm ge negizinen kar dejin auytkidy Әkimshilik bolinisiOstan kuramyna 14 shahristan kiredi Bukan Mehabad Maku Miandoab Nakade Oshnavije Piranshehr Selmas Serdesht Tekab Urmiya Hoj Chaldoran Chajpara zhәne Shahindezh HalkyBatys Әzirbajzhannyn etnikalyk kuramy 2012 ult pajyzӘzerbajzhandar 76 2 Kүrdter 21 7 Parsylar 0 8 baskalar 1 0 belgisiz 0 3 Irannyn ulttyk kuramy bojynsha resmi statistikalyk mәlimetter zhok Batys Әzirbajzhandagy әzerbajzhandar men kүrdter kop Olardan bolek tagy үsh negizgi etnikalyk top bar armyandar assiriyalyktar zhәne evrejler Bir kezderi assiriyalyktar halyktyn zhartysyn kuragan bolatyn alajda tүrikter tarapynan bolgan genocidten kejin assiriyalyktardyn kobi kaza tapty kazirgi tanda olardyn sany 15 000 zhuyk Ostannyn iri kalalarynda Irannyn baska bolikterinen kelegn immigranttar da bar MәdenietiTagy karanyzSyrtky siltemelerDerekkozderSelected Findings of National Population and Housing Census 2011 http www britannica com EBchecked topic 46770 Azerbaijan See Iranian Meteorological Agency Muragattalgan 16 nauryzdyn 2012 zhyly General Culture Council of Islamic Republic of Iran for West Azerbaijan province فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران شماره کتابشناسه مل ی ۲۸۹۰۶۹۰ عنوان و نام پدیدآورنده طرح بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی گزارش گزارش های پیشرفت طرح ها وکلان شهرها به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری منصور واعظی اجرا شرکت پژوهشگران خبره پارس بهاء ۱۰۰۰۰۰ ریال شابک ۷ ۶۸ ۶۶۲۷ ۶۰۰ ۹۷۸ وضعیت نشر تهران موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ وضعیت ظاهری ۲۹۵ ص جدول بخش رنگی نمودار بخش رنگی یادداشت عنوان دیگر طرح و بررسی و سنجش شاخص های فرهنگ عمومی کشور شاخص های غیرثبتی سال ۱۳۸۹ توصیفگر شاخص های غیرثبتی شاخص های فرهنگی گزارش های پیشرفت طرح ها و کلان شهرها توصیفگر ایران ۳۸۶۲۸۹ تهران۱۹۹۰۶۶ مشهد۲۹۲۳۴۱ اصفهان ۱۷۰۰۱۷ تبریز۱۸۴۸۱ کرج ۲۷۸۲۵۲ شیراز۲۵۱۷۰۳ اهواز۱۷۶۴۰۳ قم۲۷۰۸۷۷ شناسنامه افزوده واعظی منصور ۱۳۳۳ ۷۳۵۰۶۸ شناسنامه افزوده شرکت پژوهشگران خبره پارس شورای فرهنگ عمومی مرکز پخش خیابان ولیعصر زرتشت غربی خیابان کامبیز بخش طباطبایی رفیعی پلاک۱۸ تلفن ۷ ۸۸۹۷۸۴۱۵ لیتوگرافی چاپ وصحافی سازمان چاپ و انتشارات اوقاف German Titel Der Plan um Untersuchungen und Auswertungen der Indikatoren der generellen Kultur des Landes ISBN 978 600 6627 68 7 Jahr der Veroffentlichung 2012 Verlag Ketabe Nashr language Persian