Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ағалақ хан (орыс. Агалак царевич, Авалак царевич, Агалак салтан, Солтохан, туған жылы белгісіз - 1508) - Шибан әулетінен шыққан Түмен хандығының билеушісі (1496-1505). Ибақ және Мамық хандардың інісі, қазан ханы Шах-Әлидің арғы атасы.
| Ағалақ хан | ||
| Лауазымы | ||
|---|---|---|
| ||
| 1496 — 1505 | ||
| Ізашары | Мамық хан | |
| Ізбасары | Құтлық хан | |
| Өмірбаяны | ||
| Діні | ислам | |
| Дүниеге келуі | белгісіз | |
| Қайтыс болуы | 1508 | |
| Әкесі | Махмұтек хан | |
өңдеу  | ||
Өмірбаяны
Ағалақ ханның билік басына келуі туралы нақты деректер жоқ. «Бахр ал-Асрар» шығармасында Махмұтектің үшінші ұлы, Никонов жылнамасында «сұлтан, Мамықтың інісі» ретінде аталып өтті. 1496 жылы ағасы Мамықтың Қазанға қарсы ұйымдастырған жорығына қатысқан. Никонов жылнамасындағы ақпаратқа сәйкес 1499 жылдың көктемінде, ал Разряд кітабында сол жылдың қыркүйегінде Ағалақ хан мен «қазан бектерінің бегі» Орақтың бастаған әскері Қазанға ұмтылды. Разряд кітабында Орақ «хан», ал Ағалақ «сұлтан» мәртебесінде көрсетілген. III Иванның Мәскеуден жөнелтілген көмегі түмен әскерін кері шегінуге мәжбүрледі. Сыртқы саясаттағы сәтсіздіктер Ағалақ хан мен Аққұрт сұлтанды Ноғай Ордасына қоныс аударуға итермеледі. В.В. Трепавловтың пікірі бойынша 1500 жылғы ноғай билеушілерінің Қазанға қарсы әскери қимылдарына Ағалақ қатысқан жоқ. Оның есімі 1507 жылдың тамыз-қыркүйек айларында орын алған орыс-ноғай елшілік хат алмасуы барысында кездеседі. 1508 жылы өзінің саяси ықпалын арттыру мақсатында ноғай биі Хасан Ағалақты ноғай тағына отырғызып, оның тұсында беклербек болуды жоспарлаған. Алайда бұл ұсыныс Ноғай Ордасының билеуші топтарынан қолдау тапқан жоқ. 1508 жылдан кейін Ағалақ пен Хасанның есімдері жазба деректерде кездеспейді.
Әдебиет
- Парунин А.В. Политическая история Тюменского ханства в 1430-1508 гг.: монография / А. В. Парунин. - Челябинск : Фонд содействия сохранению культурного наследия «Общественный фонд "Южный Урал"», 2023. - 247 с.
- ПСРЛ. Т. 37. Устюжские и Вологодские летописи XVI-XVII вв. Л.: Наука, 1982. С. 51.
- Трепавлов В. В. История Ногайской Орды. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН.
- Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Agalak han orys Agalak carevich Avalak carevich Agalak saltan Soltohan tugan zhyly belgisiz 1508 Shiban әuletinen shykkan Tүmen handygynyn bileushisi 1496 1505 Ibak zhәne Mamyk handardyn inisi kazan hany Shah Әlidin argy atasy Agalak hanLauazymyTүmen hany1496 1505Izashary Mamyk hanIzbasary Қutlyk hanӨmirbayanyDini islamDүniege kelui belgisizҚajtys boluy 1508 1508 Әkesi Mahmutek hanondeu ӨmirbayanyAgalak hannyn bilik basyna kelui turaly nakty derekter zhok Bahr al Asrar shygarmasynda Mahmutektin үshinshi uly Nikonov zhylnamasynda sultan Mamyktyn inisi retinde atalyp otti 1496 zhyly agasy Mamyktyn Қazanga karsy ujymdastyrgan zhorygyna katyskan Nikonov zhylnamasyndagy akparatka sәjkes 1499 zhyldyn kokteminde al Razryad kitabynda sol zhyldyn kyrkүjeginde Agalak han men kazan bekterinin begi Oraktyn bastagan әskeri Қazanga umtyldy Razryad kitabynda Orak han al Agalak sultan mәrtebesinde korsetilgen III Ivannyn Mәskeuden zhoneltilgen komegi tүmen әskerin keri sheginuge mәzhbүrledi Syrtky sayasattagy sәtsizdikter Agalak han men Akkurt sultandy Nogaj Ordasyna konys audaruga itermeledi V V Trepavlovtyn pikiri bojynsha 1500 zhylgy nogaj bileushilerinin Қazanga karsy әskeri kimyldaryna Agalak katyskan zhok Onyn esimi 1507 zhyldyn tamyz kyrkүjek ajlarynda oryn algan orys nogaj elshilik hat almasuy barysynda kezdesedi 1508 zhyly ozinin sayasi ykpalyn arttyru maksatynda nogaj bii Hasan Agalakty nogaj tagyna otyrgyzyp onyn tusynda beklerbek boludy zhosparlagan Alajda bul usynys Nogaj Ordasynyn bileushi toptarynan koldau tapkan zhok 1508 zhyldan kejin Agalak pen Hasannyn esimderi zhazba derekterde kezdespejdi ӘdebietParunin A V Politicheskaya istoriya Tyumenskogo hanstva v 1430 1508 gg monografiya A V Parunin Chelyabinsk Fond sodejstviya sohraneniyu kulturnogo naslediya Obshestvennyj fond Yuzhnyj Ural 2023 247 s PSRL T 37 Ustyuzhskie i Vologodskie letopisi XVI XVII vv L Nauka 1982 S 51 Trepavlov V V Istoriya Nogajskoj Ordy M Izdatelskaya firma Vostochnaya literatura RAN Tyumenskoe i Sibirskoe hanstva pod red D N Maslyuzhenko A G Sitdikova R R Hajrutdinova Kazan Izdatelstvo Kazanskogo universiteta 2018 560 s ISBN 978 5 00130 021 2