Арыс қалалық әкімдігі

Арыс қалалық әкімдігі — Түркістан облысының орталық бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлік. Жерінің аумағы 7,7 мың км² (облысы аумағының 6,6%-ы). Әкімшілік орталығы – Арыс қаласы.

Қазақстан қалалық әкімдігі
Арыс қалалық әкімдігі
Облысы	Түркістан облысы
Орталығы	Арыс
Енеді	1 қала, 6 ауылдық округ
Тұрғыны (2021)	▲76920
Жер аумағы	7 654км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Автомобиль коды	13

Географиялық орны

Солтүстігінде Отырар, оңтүстігінде Шардара, Сарыағаш, шығысында Ордабасы, Қазығұрт, Бәйдібек аудандарымен шектеседі.

Әкімшілік құрамы

Әкімдік аумағында Арыс қаласы мен 6 ауылдық округке біріктірілген 27 елді мекен бар:

Халқының саны (2009, 2021)

Әкімшілік бірлігі	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
Ақдала ауылдық округі	3330	▲3506	105,3	1702	▲1805	106,1	1628	▲1701	104,5
Байырқұм ауылдық округі	3787	▼3565	94,1	1930	▼1829	94,8	1857	▼1736	93,5
Дермене ауылдық округі	3771	▲4393	116,5	1926	▲2229	115,7	1845	▲2164	117,3
Жиделі ауылдық округі	2561	▼2501	97,7	1292	▲1294	100,2	1269	▼1207	95,1
Қожатоғай ауылдық округі	8006	▼7191	89,8	4086	▼3724	91,1	3920	▼3467	88,4
Монтайтас ауылдық округі	5583	▼5394	96,6	2823	▼2788	98,8	2760	▼2606	94,4
Арыс қаласы	38425	▲50370	131,1	19200	▲25566	133,2	19225	▲24804	129
ЖАЛПЫ САНЫ	65463	▲76920	117,5	32959	▲39235	119	32504	▲37685	115,9

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

Климаты континенттік. Қаңтар айындағы жылдық орташа температураcы –3 – 4 °С, шілдеде 27 – 28 °С. Жауын-шашынның мөлшері 250 – 300 мм. Әкімдік аумағы жерінен Сырдария, Арыс өзендері, Арыс каналы ағып өтеді. Орталығында суы тұзды Тұздықсүме көлі бар. Сырдария өзенінің батыс жағалауын Шардара даласы, Қаратау тауы, Қызылқұм құмды шөлі алып жатыр. Байырқұм – Арыс ойпаң жерлерінен минералды су көзі барланған. Жері сұр топырақты. Эфемерлі өсімдіктер: жусан, бозжусан, баялыш, күйреуік, мия, Сырдарияның жағалауында сирек тоғай, бұталар, құрақ өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, құмқоян, кірпі, саршұнақ, қосаяқ, бауырымен жорғалаушылар кездеседі.

Ауыл шаруашылығы

Ауыл шаруашылығы бағытында 698 агроқұрылым жұмыс істейді. Оның ішінде 5 МҚК, 72 ЖШС, 11 АҚ, 2 ТС, 103 ӨК, 68 мемлекеттік мекеме, 577 шаруа қожалықтары құрылған. «Қабылсай» өнеркәсіп ұн, «Жетіқазына» өнеркәсіп нан өнімдерін, «Жасқанат» АҚ тігін бұйымдарын, «Дәрмене» АҚ дәрілік шөптер мен дәрмене жусанын өсіреді, «Монтайтас» АҚ, «Задария» асыл тұқымды қой зауыты бар. Энергетикада 6, құрылыста 21, көлікпен байланысты 14, саудада 91 құрылым тіркелген.

Инфрақұрылымы

Жалпы білім беретін 32 мектеп, кәсіптік техникалық мектебі, Ж.Байғұтиев атындағы музыка мектебі, спорт, бокс мектептері бар. «Тораптық аурухана» ӨК, мәдениет үйі, кітапхана жұмыс істейді. Арыс өңірінен көрнекті жазушылар С. Адамбеков, Д. Исабеков, опера жұлдызы Н. Үсенбаева, атақты эстрада әншілері А. Мейірбеков, Ш. Байпатшанова, т.б. өнер қайраткерлері шыққан. Аумақ жерімен Орынбор – Ташкент, Арыс – Шымкент – Алматы темір жол, Арыс – Шардара автомобиль жолы өтеді.

Дереккөздер

1. Арыс қаласының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2022-2023 жылдарға арналған жоспарын бекіту туралы
2. 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
3. Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы