Абдо Мұхаммед

Абдо Мұхаммед (1849-1905) - Мысыр ғұламасы, қоғам қайраткері,мысырлық және либералды реформатор. Исламды қоғамның өркениетті даму жағдайларына қарай бейімдеу бағытындағы діни-қоғамдық ағымның негізін салушылардың бірі. Әл-Азһарда білім жүйесі бойынша реформа жасап, мұсылман тәртібі мен заң, сот жұмыстарында жаңа имандылық ережелерін енгізуді насихаттады. Ол құдай құдіретімен белгіленген жазмыш шеңберінде болса да, адамның ерік бостандығы бар деп таныды. Сонымен бірге, ислам діні негізін сақтай отырып, батыс өркениетінің жетістіктерін игеруді жақтады. Парламенттік демократияны қолдады. Ислам ілімін діни-заңдылық, адамгершілік пен әлеуметтік қағида түрінде қарастырып, оны уақыт ағымына бейімдеуге баса назар аударуға шақырды.

Абдо Мұхаммед
Абдо Мұхаммед
Дүниеге келгені:	1849
Қайтыс болғаны:	1905
Ұлты:	араб
Мансабы:	Мысыр ғұламасы, қоғам қайраткері

Каирде студент болып жүріп, ықпалына түседі. Саяси радикализмі үшін (1882-88) оқудан шығарылып жіберіледі. Британияға қарсы топтармен байланысы үшін Мысырдан аласталып, 1884 ж. Парижде әл-Афганимен бірге «әл-Уруа әл-ууска» деген құпия қоғам және сол атпен газет ұйымдастырды. Мысырға қайта оралған соң, білім саласында жауапты қызметтер атқарды, әл-Азһар ун-тетінің әкімш. кеңесін басқарды, дәріс оқыды. Мысырға қайтып келген соң мансап жолын судья болудан бастайды, 1899 мүфти (заңдық кеңес беруші) болады. «Құдайдың бірлігі жөніндегі трактат» атты кітабында ислам дінінің христиандыққа қарағанда ғылым жетістігіне, өркениетке жақындау екендігін атап көрсеткен. Абдо әділдік, береке, дұрыс ойлау талаптарын ұстануға шақыра отырып, мұсылман құқығы мен әкімшілігін либерализациялауға талпынған. Әл-Азһарда білім жүйесі бойынша реформа жасап, мұсылман тәртібімен заң, сот жұмыстарында жаңа имандылық ережелерін енгізуді насихаттады. Ол Құдайлық кұдіретімен белгіленген жазмыш шеңберінде болса да, адамның ерік бостандығы бар деп таныды. Сонымен бірге, Ислам негізін сақтай отырып Батыс өркениетінің жетістіктерін игеруді жақтады. Парламенттік демократияны қолдады. Ислам ілімін діни заңдылық, адамгершілік пен элеум. діни қағида түрінде қарастырыл оны уақыт ағымына бейімдеуге, сондай-ақ жаратылыстану ғалымдары тарапынан қорғауға алуға баса назар аударды. Ол Исламды соңғы кездегі «бұрмалаушылықтардан тазартуға», адамзат мүддесі үшін Пайғамбарымыздың (с.а.у.) «өз» сүннеттері мен Құран негізінде шариғатты қайта қарауға, ижтихадты толық қалпына келтіруге шақырды. Абд Мұхаммед адамның ақыл парасатының шексіз мүмкіндіктерін, дүниені және оның даму заңдылықтарын таныпбілуге болатындығын атап көрсетті.

Дереккөздер

1. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
2. Encyclopedia Britannica ISBN 978-5-17-038532-4
3. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1