Кеңес Одағының білім беру жүйесі

Кеңес дәуіріндегі білім беру жүйесі — Кеңес Одағы кезіндегі оқу жүйесі мен педагогикасы.

Мектептің құрылуы және алғашқы қадамдары

Халық ағарту ісінің барлық жүйесін қайта құру революцияның алғашқы күндерінен басталады. 1917 жылы 9 қарашадағы декрет бойынша, Ағарту ісінің мемлекеттік комиссиясы ұйымдасты, ол негізінен халыққа білім берудің жаңа жүйесін құрудың негіздерін талдаумен айналысты. Халық ағарту комиссары Луначарский жұртшылыққа мұғалімдерге және оқушыларға үндеу жариялады. Бұл үндеуде ол халық ағарту саласындағы Кеңес үкіметінің негізгі қағидалары мен міндеттерін сипаттап берді: жалпыға бірдей міндетті бастауыш оқыту, мектептердің барлық сатыларында жалпы білім алуға болатындығы, мектептің діні болуы, білім беруді демократияландыру, жергілікті және ұлттық ерекшеліктерді ескеру.

1918 жылы 30 мамырда барлық оқу орындары мен жалпы білім беретін мекемелерді Халық ағарту комиссариатының қарамағына беру декретке қол қойылды. 1918 жылы 20 қаңтарда Халық комиссарлары кеңесінің “Шіркеулік және діни қоғамдарда ар-намыс еркіндігі туралы” декрет қабылданды. Онда шіркеуді мемлекеттен және мектепті шіркеуден бөлуді жариялады.

• Контрреволюциялық Бүкілресейлік мұғалімдер одағына қарсы интернационалшыл-мұғалімдердің І Бүкілресейлік съезі ұйымдасты.Бұл съездің нәтижесі бойынша, мұғалімдерге Бүкілресейлік мұғалімдер одағынан шығып, интернационалист-мұғалімдердің одағына кіру туралы үндеу тастады.

Жастарға кәсіптік білім берудің негізгі техникумды (индустриялық, ауылшаруашылық, экономикалық, педагогикалық және т.б.) оқыту мерзімі 4 жылдық, кеңес ұсынған еді. Бұл кеңестің нәтижесі бойынша кәсіптік мектептер, фабрика-зауыт мектептері, оқу-өндірістік шеберханалар және т.б.; жетіжылдық мектеп – ортақ кәсіптік-техникалық оқу орындары үшін – индустриялық, ауылшаруашылық, педагогикалық және басқа техникумдар; тоғызжылдық – онжылдық мектеп жоғары оқу орындары үшін негіз болды.

9 жастан асқан тұрғындардың қанша уақыт (жыл) білім алғанының орташа көрсеткіші:

1797	1807	1817	1827	1837	1847	1857	1867	1877	1887	1897	1907	1917	1927	1937	1947	1957	1967	1977	1987
0,127	0,148	0,179	0,222	0,270	0,320	0,367	0,435	0,516	0,592	0,762	0,930	1,112	1,502	3,376	5,442	6,048	6,974	7,861	8,833

Кеңестік дәуірдің мектебінің қалыптасуына еңбек сіңірген ғалымдар

• Н.М.Шульман,
• С.М.Ривес,
• П.П.Блонский,
• А.С.Залужный,
• М.М.Пистрак,
• С.П:Шацкий,
• А.С.Макаренко,
• Ф.Каролев.

Дереккөздер

1. [The Development of Literacyin Russia and the USSR from the Tenth to the Twentieth Centuries]. Борис Миронов.
2. Қазақстан тарихы-2004-Атамұра.