Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Жалбағай, қалбағай (лат. Platalea leucorodia) — ескекаяқты құстар отрядының -құтан түқымдасына жататын құс.
| Жалбағай | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
 (IUCN3.1) | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Platalea leucorodia Карл Линней, |
Қанатының ұзындығы 39 см, салмағы 1,5 кг. Ақ құс, басында сарғылт айдары бар. Сирақтары ұзын, қара. Тұмсығы жалпақ, қалақша тәрізді. Балапаны ақ мамықты. Жыл құсы: наурыз-сәуірде келіп, қыркүйекте қайтады. Сәуірде 3-4 жүмыртқа салады. Оны мекиені Жалбагай мен қоразы 3 аптадай кезектесіп басады. Су жәндіктерімен, олардың дернәсілдерімен, балықпен, бақамен қоректенеді. Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Сипаттамасы
Кейбір жерлерде бұл құсты қалбағай деп атайды. Жалбағайдың қанатының ұзындығы 35 – 40 см, салмағы 1,7 кг-дай. Жалбағай ақ түсті, басында сарғыш ұзын қауырсындардан тұратын кекілі және мойнының төменгі жағында сарғыш қоңыр түсті дағы болады. Басқа, өзіне ұқсас құстардан бір ерекшелігі – тұмсығы. Ол тік әрі ұзын, ұшы күрек тәрізді жалпақ; тұмсықтың негізі – қара, ұшы сарғыштау. Сирағы – қара түсті. Қамысты, бұталы тайыз суларды мекендейді. Топталып, шоғыр () құрып тіршілік етеді. Судағы балық шабақтарымен, бақалармен және омыртқасыздармен қоректенеді. Жалбағай – жыл құсы. Қазақстанға наурызда ұшып келеді, тамыз – қыркүйек, кейде қараша айында да кездесе береді. Ұясын қамысты қопаға, бұта мен ағаш басына салады. Ақшыл түсті 3 – 5 жұмыртқасын сәуір – мамырда аталығы мен аналығы кезектесіп, 3 аптадай шайқайды. Жалбағайдың құтан, қарабай, үлкен су құзғындары немесе қарақаздармен бірге ұялайтыны туралы жаңа деректер белгілі болды. Саны жылдан-жылға азаюда. 1990 жылдардың аяғында республика жерінде 400 – 650 жұбы ғана ұялаған. Жалбағай сирек кездесетін құс болғандықтан қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Дереккөздер
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
- Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Zhalbagaj kalbagaj lat Platalea leucorodia eskekayakty kustar otryadynyn kutan tүkymdasyna zhatatyn kus Zhalbagaj IUCN3 1 Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby Eskekayakty kustarTukymdasy Tegi Tүri P leucorodiaPlatalea leucorodia Karl Linnej source source source source source Қanatynyn uzyndygy 39 sm salmagy 1 5 kg Ak kus basynda sargylt ajdary bar Siraktary uzyn kara Tumsygy zhalpak kalaksha tәrizdi Balapany ak mamykty Zhyl kusy nauryz sәuirde kelip kyrkүjekte kajtady Sәuirde 3 4 zhүmyrtka salady Ony mekieni Zhalbagaj men korazy 3 aptadaj kezektesip basady Su zhәndikterimen olardyn dernәsilderimen balykpen bakamen korektenedi Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen SipattamasyKejbir zherlerde bul kusty kalbagaj dep atajdy Zhalbagajdyn kanatynyn uzyndygy 35 40 sm salmagy 1 7 kg daj Zhalbagaj ak tүsti basynda sargysh uzyn kauyrsyndardan turatyn kekili zhәne mojnynyn tomengi zhagynda sargysh konyr tүsti dagy bolady Baska ozine uksas kustardan bir ereksheligi tumsygy Ol tik әri uzyn ushy kүrek tәrizdi zhalpak tumsyktyn negizi kara ushy sargyshtau Siragy kara tүsti Қamysty butaly tajyz sulardy mekendejdi Toptalyp shogyr kuryp tirshilik etedi Sudagy balyk shabaktarymen bakalarmen zhәne omyrtkasyzdarmen korektenedi Zhalbagaj zhyl kusy Қazakstanga nauryzda ushyp keledi tamyz kyrkүjek kejde karasha ajynda da kezdese beredi Ұyasyn kamysty kopaga buta men agash basyna salady Akshyl tүsti 3 5 zhumyrtkasyn sәuir mamyrda atalygy men analygy kezektesip 3 aptadaj shajkajdy Zhalbagajdyn kutan karabaj үlken su kuzgyndary nemese karakazdarmen birge uyalajtyny turaly zhana derekter belgili boldy Sany zhyldan zhylga azayuda 1990 zhyldardyn ayagynda respublika zherinde 400 650 zhuby gana uyalagan Zhalbagaj sirek kezdesetin kus bolgandyktan korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen DerekkozderBatys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8 Қazakstan Respublikasynyn tabigaty 3 tom 2 bolim Otyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz