Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сарымсақ (лат. Allium sativum) – амариллистер тұқымдасының жуа туысына жататын адамзат кеңінен асқа, медицинада пайдаланатын көкөністің түрі.
| Сарымсақ | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| Allium sativum L. |
Таралуы
Сарымсақ әдетте Орталық Азияда кездеседі, ол сондай-ақ Италияда және Оңтүстік Францияда өседі.
Пайдасы және қолданылуы
Қарапайым сарымсақтың мың сан ауруға ем. сарымсақты салқын тиюден болған аурулардың барлық түріне, тыныс жолдары ауруына, тіпті туберкулезге қарсы қолдануға кеңес береді. Бірінші күні 30 грамм сарымсақ қабылдау қажет. Осылайша ай жарым ішінде мөлшерін күннен-күнге көбейте 90-120 грамға дейін жеткізеді. Ал ай жарымнан кейін сарымсақтың мөлшерін керісінше біртіндеп азайтып, бастапқы кезеңдегі 30 грамға дейін төмендетеді. Осы кезеңде күніне бірнеше рет сарымсақ буымен дем алу қажет, ал арқа мен кеудені өсімдік майымен 1:1 араласқан сарымсақтың сөлімен сүртеді.
Он шақты пиязды бір бас сарымсаққа араластырып турап, сүтке салып жұмсарғанша қайнатады. Оған аз ғана шырын немесе шөптердің қайнатпасын құйып, балды қалауынша қосады. Мұны күшті жөтел кезінде сағат сайын ішуге болады. Қатты тұмауратқанда, көп сипаттағы салқын тию белгілері (түшкіру, жөтелу, қызу көтерілу т.б.) білінгенде, тамақ ауырғанда, ангина, бұлшық ет пен сіңірлер ауырғанда бір шай қасық сарымсақ майын және 20-25 тамшы пияз сөлін қайнаған суға араластырып, жылылай бір стақаннан төрт сағат сайын ішіп отырады. Мұрынға 5-10 тамшыдан тамызу қажет.
Тұмау, қолқаның қабынуы, өкпеге салқын тигенде 300 грамм сарымсақты ұсақтап, шарапқа араластырып, бетін мұқият жауып, 30 минут қояды. Сосын 200 грамдай қалдығын бір литр “Кагор” шарабына сүзіп құйып, қоспаны екі апта тұндырып қояды. Қойыртпақты мезгіл-мезгіл шайқап қойған жөн. Тұнбамен арқа мен кеудені бір-екі рет ысқылап сүртіп тұрған пайдалы.
Жүрек ауруларына да сарымсақ – таптырмайтын ем. Бір литр балға он лимон сөлін қосып, оған он сарымсақты ұсақтап араластырып, тығыз жабылған ыдысқа салып қояды. Ол қараңғы, салқын жерде бір апта тұруы тиіс. Сосын күніне бір рет 4 шай қасықтан тамақтанардан 20-30 минут бұрын қабылдайды. Әр қасықты жұтқан сайын арасына бір минут үзіліс жасап алған жақсы. Бұл қоспа демікпесі бар стенокардияға өте пайдалы. Тіпті бірер адым жүрген сайын ентігіп қалып, тыныстап алатындардың өзі осындай тұнбаны қабылдағанда сауығып кеткен.
Ағзадағы холестериннің деңгейін төмендетуде де сарымсақ жақсы көмектеседі. Ол үшін күн сайын өрік, шие, қара өріктен алынған қойыртпақты 15-20 грамнан қабылдап, бұған қоса, бір шай қасықтан күніне үш рет сарымсақ майын немесе 1/3 шай қасық сарымсақ ұнтағын қабылдап отыру қажет.
Ал бастапқы инфаркт кезінде тамақ мәзіріне сарымсақ майын, сарымсақ шарабын, сарымсақтың өзін араластыру керек. Бұл инфаркті тежейді.
Жүрек ұстамасының дамуын тоқтату үшін сарымсақтың тазаланған бір шағындау талын жұтып жіберген дұрыс. Қалтаңызда нитроглицерин болмай қалған кезде осылай істесеңіз, жүрегіңізді бүрген ауру із-қайым жоғалады.
Бұрынғы өткен емшілер жүрегіне қан толып, тынысы тарылған адамға сарымсақты тұзға батырып, содан соң стақан толы шарапқа араластырып ішкізген. Бұдан кейін ауру адамның пештің түбіне жылы жерде терлеп жата тұруына мүмкіндік береді. Сол кезде қан дененің барлық жеріне тарап кетеді де, ол адам тез сауығады.
Қант диабетін ауруды да сарымсақпен емдеуге болады. Сарымсақтың 100 грамм кесіндісіне бір литр қызыл шарап құяды. Қоспаны жарық түсетін жылы жерге екі апта қояды. Мезгіл-мезгіл араластырып, сүзбеден өткізіп қойған да артық болмайды. Сосын мұздатқышта сақтау керек. Дайын болған емдік тұнбаны 1-2 ас қасықпен күніне үш рет тамақ ішер алдында қабылдайды. Сондай-ақ сарымсақтың үш-төрт басына (ұсақтап туралған) 500 мл. қайнаған су құйып, бетін орап 20 минут бұқтырады. Сосын күні бойы шай сияқты іше беруге болады. Диабетке арналған емнің тағы бір түрі - ұсақтап туралған бес-алты бас сарымсақты 500 мл. қара суға салып, жақсылап араластырады. Күннің көзіне бір сағат бұқтырады. Мұны су сияқты шөлдегенде іше береді.
Беттегі безеу, бөртпе, терінің тағы басқа іріңді жараларына сарымсақтан былайша емдік тұнба жасайды. Төрт жүз грамм сарымсақты ұсақтап шыны құтыға (бөтелке) салады. Үстіне шамалап спирт құйып, күннің көзіне сұйықтық сары-жасыл түске енгенше (мезгіл-мезгіл араластырып) қою керек. Бұдан соң сүзгіден өткізіп алған жақсы. Оны қабылдағанда алғашқыда бес тамшыдан, сосын әр күн сайын оған бір тамшыдан қосып сумен ішеді. Осылайша күн сайын көбейтіп, 25 тамшыға жеткізгенде, керісінше, күн сайын бір тамшыдан азайтып, қайтадан бес тамшыға жеткенше қабылдайды. Қажет болған жағдайда бұл емдеу курсын қайталауға болады. Тұнбаны жараға жағып, терінің зақымданған жерін сүртсе де артық етпейді. Іш өту және жұқпалы іш аурулары өте қауіпті. Бұл ауруларға, әсіресе, балалар бейім келеді. Әрине, дәріханада іш ауруларына қарсы неше түрлі дәрмек бар. Алайда табиғи қауіпсіз ем қолданғанға жететін ештеңе жоқ. Осы ауру түрлерінен емделуге де сізге тағы сарымсақ көмекке келеді. Мұндай жағдайда бөлшектенген қараот (портулак) жапырағын (бір ас қасық) бір стақан ыстық суға салып кішкене қоя тұрады, сосын 30 минут қайнатып, оған бір-екі бас ұсақталған сарымсақ қосады. Қымтап орап, жиырма минуттай тұндырып, сүзгіден өткізеді. Жұқпалы іш ауруларында осы тұнбаны 1/2 стақаннан күніне үш рет тамақтан жарты сағат бұрын ішеді. Жұқпалы іш ауруларынан емделгенде күн сайын тәулік бойына бір бас сарымсақты тұтастай жеген дұрыс. Бұл аурудан тез жазылуға көмектеседі. Ал іш өткен кезде 2-3 грамм сарымсақ ұнтағын күніне екі рет тамақтан кейін қабылдайды. Мұның тиімді әсері бірден байқалып, іш өту тоқтайды, адамның тамаққа да тәбеті оянады. Негізінде сарымсақ ұнтағы адамды қауіпті жұқпалы іш аурулары қоздырғышынан да қорғайды. Жұқпалы іш аурулары және асқазан ішек жолдары ауруларынан емделу үшін карболен ұнтағын (дәріханалық препарат) сарымсақ сөлімен 1:1 етіп араластырып, жылы пешке (духовка) сарымсақ сөлін кепкенше ұстайды. Оны 1/3 шай қасықпен күніне үш рет тамақтан 20-30 минут бұрын қабылдау керек. ұнтағына сіңген сарымсақ сөлі тек асқазан, ішек жолдарына түскенде қайтадан жайлап бөлініп шығады. Бұл тәсіл сарымсақтың емдік қасиетін одан сайын күшейте түседі. Бұл емді сондай-ақ тамақтан, жеміс-жидектерден уланғанда, дәрі-дәрмектік заттармен өте қатты уланғанда, асқазан бүріп ауырғанда, іш өткенде күніне үш рет (тамақтан 30 минут бұрын) қабылдау керек.
Ал шаш түскен кезде басты күн сайын ұстарамен тақырлап алып, бір апта сарымсақтың, бір апта пияздың сөлімен сүртеді. Сонда шаштың түсуі тоқтап, керісінше жақсы өседі.
Сарымсақ – теріге сыздауық, сүйел, теміреткі, қышыма тағы басқа жаралар шыққанда да таптырмайтын ем. Мысалы, шағындау шүберекті өсімдік майына шылап алып, артық майын сығып, ортасына ұсақтап туралған сарымсақ салып, сыздауықтың (тағы басқа жаралардың) үстіне жапсырып таңып тастаса, сыздауықтың қабығы тез жарылып, қабынуы тоқтап, ауруы басылады. Жараның үстіне танған сарымсақты күн сайын ауыстырып тұру керек.
Дереккөздер
- Сарымсақ сорттары атласы
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sarymsak lat Allium sativum amarillister tukymdasynyn zhua tuysyna zhatatyn adamzat keninen aska medicinada pajdalanatyn kokonistin tүri SarymsakDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby Tukymdasy AmaryllidaceaeKishi tukymdasy AllioideaeTajpasy Tegi AlliumTүri A sativumAllium sativum L TaraluySarymsak әdette Ortalyk Aziyada kezdesedi ol sondaj ak Italiyada zhәne Ontүstik Franciyada osedi Pajdasy zhәne koldanyluyҚarapajym sarymsaktyn myn san auruga em sarymsakty salkyn tiyuden bolgan aurulardyn barlyk tүrine tynys zholdary auruyna tipti tuberkulezge karsy koldanuga kenes beredi Birinshi kүni 30 gramm sarymsak kabyldau kazhet Osylajsha aj zharym ishinde molsherin kүnnen kүnge kobejte 90 120 gramga dejin zhetkizedi Al aj zharymnan kejin sarymsaktyn molsherin kerisinshe birtindep azajtyp bastapky kezendegi 30 gramga dejin tomendetedi Osy kezende kүnine birneshe ret sarymsak buymen dem alu kazhet al arka men keudeni osimdik majymen 1 1 aralaskan sarymsaktyn solimen sүrtedi On shakty piyazdy bir bas sarymsakka aralastyryp turap sүtke salyp zhumsargansha kajnatady Ogan az gana shyryn nemese shopterdin kajnatpasyn kujyp baldy kalauynsha kosady Muny kүshti zhotel kezinde sagat sajyn ishuge bolady Қatty tumauratkanda kop sipattagy salkyn tiyu belgileri tүshkiru zhotelu kyzu koterilu t b bilingende tamak auyrganda angina bulshyk et pen sinirler auyrganda bir shaj kasyk sarymsak majyn zhәne 20 25 tamshy piyaz solin kajnagan suga aralastyryp zhylylaj bir stakannan tort sagat sajyn iship otyrady Murynga 5 10 tamshydan tamyzu kazhet Tumau kolkanyn kabynuy okpege salkyn tigende 300 gramm sarymsakty usaktap sharapka aralastyryp betin mukiyat zhauyp 30 minut koyady Sosyn 200 gramdaj kaldygyn bir litr Kagor sharabyna sүzip kujyp kospany eki apta tundyryp koyady Қojyrtpakty mezgil mezgil shajkap kojgan zhon Tunbamen arka men keudeni bir eki ret yskylap sүrtip turgan pajdaly Zhүrek aurularyna da sarymsak taptyrmajtyn em Bir litr balga on limon solin kosyp ogan on sarymsakty usaktap aralastyryp tygyz zhabylgan ydyska salyp koyady Ol karangy salkyn zherde bir apta turuy tiis Sosyn kүnine bir ret 4 shaj kasyktan tamaktanardan 20 30 minut buryn kabyldajdy Әr kasykty zhutkan sajyn arasyna bir minut үzilis zhasap algan zhaksy Bul kospa demikpesi bar stenokardiyaga ote pajdaly Tipti birer adym zhүrgen sajyn entigip kalyp tynystap alatyndardyn ozi osyndaj tunbany kabyldaganda sauygyp ketken Agzadagy holesterinnin dengejin tomendetude de sarymsak zhaksy komektesedi Ol үshin kүn sajyn orik shie kara orikten alyngan kojyrtpakty 15 20 gramnan kabyldap bugan kosa bir shaj kasyktan kүnine үsh ret sarymsak majyn nemese 1 3 shaj kasyk sarymsak untagyn kabyldap otyru kazhet Al bastapky infarkt kezinde tamak mәzirine sarymsak majyn sarymsak sharabyn sarymsaktyn ozin aralastyru kerek Bul infarkti tezhejdi Zhүrek ustamasynyn damuyn toktatu үshin sarymsaktyn tazalangan bir shagyndau talyn zhutyp zhibergen durys Қaltanyzda nitroglicerin bolmaj kalgan kezde osylaj isteseniz zhүreginizdi bүrgen auru iz kajym zhogalady Buryngy otken emshiler zhүregine kan tolyp tynysy tarylgan adamga sarymsakty tuzga batyryp sodan son stakan toly sharapka aralastyryp ishkizgen Budan kejin auru adamnyn peshtin tүbine zhyly zherde terlep zhata turuyna mүmkindik beredi Sol kezde kan denenin barlyk zherine tarap ketedi de ol adam tez sauygady Қant diabetin aurudy da sarymsakpen emdeuge bolady Sarymsaktyn 100 gramm kesindisine bir litr kyzyl sharap kuyady Қospany zharyk tүsetin zhyly zherge eki apta koyady Mezgil mezgil aralastyryp sүzbeden otkizip kojgan da artyk bolmajdy Sosyn muzdatkyshta saktau kerek Dajyn bolgan emdik tunbany 1 2 as kasykpen kүnine үsh ret tamak isher aldynda kabyldajdy Sondaj ak sarymsaktyn үsh tort basyna usaktap turalgan 500 ml kajnagan su kujyp betin orap 20 minut buktyrady Sosyn kүni bojy shaj siyakty ishe beruge bolady Diabetke arnalgan emnin tagy bir tүri usaktap turalgan bes alty bas sarymsakty 500 ml kara suga salyp zhaksylap aralastyrady Kүnnin kozine bir sagat buktyrady Muny su siyakty sholdegende ishe beredi Bettegi bezeu bortpe terinin tagy baska irindi zharalaryna sarymsaktan bylajsha emdik tunba zhasajdy Tort zhүz gramm sarymsakty usaktap shyny kutyga botelke salady Үstine shamalap spirt kujyp kүnnin kozine sujyktyk sary zhasyl tүske engenshe mezgil mezgil aralastyryp koyu kerek Budan son sүzgiden otkizip algan zhaksy Ony kabyldaganda algashkyda bes tamshydan sosyn әr kүn sajyn ogan bir tamshydan kosyp sumen ishedi Osylajsha kүn sajyn kobejtip 25 tamshyga zhetkizgende kerisinshe kүn sajyn bir tamshydan azajtyp kajtadan bes tamshyga zhetkenshe kabyldajdy Қazhet bolgan zhagdajda bul emdeu kursyn kajtalauga bolady Tunbany zharaga zhagyp terinin zakymdangan zherin sүrtse de artyk etpejdi Ish otu zhәne zhukpaly ish aurulary ote kauipti Bul aurularga әsirese balalar bejim keledi Әrine dәrihanada ish aurularyna karsy neshe tүrli dәrmek bar Alajda tabigi kauipsiz em koldanganga zhetetin eshtene zhok Osy auru tүrlerinen emdeluge de sizge tagy sarymsak komekke keledi Mundaj zhagdajda bolshektengen karaot portulak zhapyragyn bir as kasyk bir stakan ystyk suga salyp kishkene koya turady sosyn 30 minut kajnatyp ogan bir eki bas usaktalgan sarymsak kosady Қymtap orap zhiyrma minuttaj tundyryp sүzgiden otkizedi Zhukpaly ish aurularynda osy tunbany 1 2 stakannan kүnine үsh ret tamaktan zharty sagat buryn ishedi Zhukpaly ish aurularynan emdelgende kүn sajyn tәulik bojyna bir bas sarymsakty tutastaj zhegen durys Bul aurudan tez zhazyluga komektesedi Al ish otken kezde 2 3 gramm sarymsak untagyn kүnine eki ret tamaktan kejin kabyldajdy Munyn tiimdi әseri birden bajkalyp ish otu toktajdy adamnyn tamakka da tәbeti oyanady Negizinde sarymsak untagy adamdy kauipti zhukpaly ish aurulary kozdyrgyshynan da korgajdy Zhukpaly ish aurulary zhәne askazan ishek zholdary aurularynan emdelu үshin karbolen untagyn dәrihanalyk preparat sarymsak solimen 1 1 etip aralastyryp zhyly peshke duhovka sarymsak solin kepkenshe ustajdy Ony 1 3 shaj kasykpen kүnine үsh ret tamaktan 20 30 minut buryn kabyldau kerek untagyna singen sarymsak soli tek askazan ishek zholdaryna tүskende kajtadan zhajlap bolinip shygady Bul tәsil sarymsaktyn emdik kasietin odan sajyn kүshejte tүsedi Bul emdi sondaj ak tamaktan zhemis zhidekterden ulanganda dәri dәrmektik zattarmen ote katty ulanganda askazan bүrip auyrganda ish otkende kүnine үsh ret tamaktan 30 minut buryn kabyldau kerek Al shash tүsken kezde basty kүn sajyn ustaramen takyrlap alyp bir apta sarymsaktyn bir apta piyazdyn solimen sүrtedi Sonda shashtyn tүsui toktap kerisinshe zhaksy osedi Sarymsak terige syzdauyk sүjel temiretki kyshyma tagy baska zharalar shykkanda da taptyrmajtyn em Mysaly shagyndau shүberekti osimdik majyna shylap alyp artyk majyn sygyp ortasyna usaktap turalgan sarymsak salyp syzdauyktyn tagy baska zharalardyn үstine zhapsyryp tanyp tastasa syzdauyktyn kabygy tez zharylyp kabynuy toktap auruy basylady Zharanyn үstine tangan sarymsakty kүn sajyn auystyryp turu kerek DerekkozderSarymsak sorttary atlasyShanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet