Піспек

Піспек — қымыз, іркіт пісу үшін пайдаланылатын үй құралы. Піспек кепкен ағаштан жасалады. Піспек негізгі екі бөліктен құралады. Олар — піспектің басы және сабы. Піспектің басы көбінесе дөңгелек және төрт бұрыш (крест пішінді) болып келеді. Дөңгелек басты піспекті жасағанда қалыңдығы шамамен екі-үш елідей болатын кепкен тақтайды дөңгелектен ойып алып, оның бір бетін ыңғыру мен кеулеп шұңқырлап қояды, шетін сәл жұқартады. Дөңгелектің дәл ортасынан төрт бұрыштан тесіп, оған сап орнатады. Піспек басының ойық беті сабаның не күбінің түбіне қарап тұрарлықтай етіп сапталады. Піспек басының бүйірінен айналдыра тар тесіктер тесіледі. Ол піспектің қозғалысы кезіндегі кедергісін кемітеді. Төрт бұрышты піспек көбінесе екі жұқа тақтайдан айқастырылып жасалады. Оның сабы екі тақтайшаның айқасқан бөлігіне орнатылады. Піспектің сабы әрі түзу, әрі ұзын ағаштан жасалады. Қымыз бен іркіт пісетін піспектің саптары сабаның не күбінің аузынан кемінде 20 сантиметрдей шығып тұруға тиіс. Іркіт пісетін піспек жеңіл болғаны, қымыз пісетін піспек неғұрлым ауыр болғаны жақсы. Салмақты піспек түйіп піскенде қымыздық іртігін тез жазады. Қазақ халқы қымыз сабаның піспегін жай тұтыну құралы деп қана есептемейді, оны кәдімгі сән беретін үй жиһазы қатарына қояды. Сондықтан, қымыз сабаның піспегінің сабының ұшына жуан ағаштан «дулыға» кигізуді дағдыға айналдырған. Дулығаның жалпы пішіні садақтың жебесіне ұқсас келеді. Оның сыртын кейде әр түрлі ою-өрнек салып сырлайды, кейде терімен қаптап, күміспен әйтекейлейді. Жалпы алғанда піспектің үлкендігі ыдыстың (саба не күбі) мөлшеріне байланысты.

( Қымыз мақаласын қараңыз ).

Дереккөздер

1. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9