Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына сәйкес болу үшін жетілдіру қажет. Осы мақаланы әрі қарай дамытуға көмектесіңіз. |
Басқа мағыналар үшін Әбілқайыр хан деген бетті қараңыз.Әбілқайыр хан (1412 жыл – 1468 жыл) — өзбек ханы. Әбілқайыр қаған, Ұлы хан, Бузург хан, Хазірет Бузург хан деп айтыла береді.
| Әбілқайыр хан | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 1428 — 1468 | |||
| Ізбасары | |||
| Өмірбаяны | |||
| Діні | Ислам, сүннет | ||
| Дүниеге келуі | 1411 немесе 1412 | ||
| Қайтыс болуы | 1468 | ||
| Әкесі | Дәулет шейх | ||
| Жұбайы | Рәбия сұлтан бегім | ||
| Балалары | Шейх-Хайдар хан Шах-Будағ сұлтан | ||
өңдеу  | |||
Шыңғыс ханның 10-ұрпағы (Шыңғыс хан — Жошы хан — Шибан (Шайбан) — Байнал — Есу-Бұқа — Жошы-Бұқа — Бадағұл — Мыңтемір — Пулад (Болат) — Ибраһим (Ибрагим) — Дәулет-шейх — Әбілхайыр хан). 1428 ж. 16 жасында Әбілқайырды Дешті Қыпшақтың ру-тайпа көсемдері хан етіп сайлады. Ол билікті өз қолына алысымен Дешті Қыпшақтағы саяси бытыраңқылықты жоюға күш салды.
Дешті Қыпшақтағы Шайбани әулетінің билеушілері Мұстафа ханды, Махмұт-Қожа ханды талқандады. 30 – 40 ж. хандықты нығайту үшін ішкі және сыртқы күштермен күрес жүргізді. Тұқай-Темір ұрпақтары Ахмет хан мен Махмұт хан иеліктеріне, Темір әулетінің қол астындағы Хорезм мен Сыр бойына сәтті жорықтар жасады. Сөйтіп тарихта “көшпелі өзбектер” деп аталатын хандық құрды (Әбілқайыр хандығы). Әбілхайыр ханның билігі күшейген сайын, оған қарсы жергілікті ру-тайпа көсемдері мен кейбір сұлтандардың қарсылығы арта түседі. Әбілхайыр ханның билігіне қарсы жасырын наразылық 1457 ж.
Сығанақ түбінде қалмақтардан жеңіліс тапқан соң, ашық күреске айналды. 1457—59 ж. аралығында Керей мен Жәнібек сұлтандар өздеріне қарасты тайпалармен Шу өңіріне көшіп барып жеке Қазақ хандығын құрды (Жәнібек хан және Керей хан). Қазақ хандығының күшейе түсуінен қауіптенген Әбілхайыр хан 1468 ж. Моғолстанға жорық ұйымдастырды. Бұл — оның ең соңғы жорығы еді. Әбілхайыр ханның он бір ұлы болды.
Оның ұрпақтары ішінде ең танымал болғаны — немересі Мұхаммед Шайбани хан.
Дереккөздер
- Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna sәjkes bolu үshin zhetildiru kazhet Osy makalany әri karaj damytuga komektesiniz Baska magynalar үshin Әbilkajyr han degen betti karanyz Әbilkajyr han 1412 zhyl 1468 zhyl ozbek hany Әbilkajyr kagan Ұly han Buzurg han Haziret Buzurg han dep ajtyla beredi Әbilkajyr hanLauazymyTu Әbilhajyr Ordasynyn 1 shi hany1428 1468IzbasaryӨmirbayanyDini Islam sүnnetDүniege kelui 1411 nemese 1412Қajtys boluy 1468 1468 Әkesi Dәulet shejhZhubajy Rәbiya sultan begimBalalary Shejh Hajdar han Shah Budag sultanondeu Shyngys hannyn 10 urpagy Shyngys han Zhoshy han Shiban Shajban Bajnal Esu Buka Zhoshy Buka Badagul Myntemir Pulad Bolat Ibraһim Ibragim Dәulet shejh Әbilhajyr han 1428 zh 16 zhasynda Әbilkajyrdy Deshti Қypshaktyn ru tajpa kosemderi han etip sajlady Ol bilikti oz kolyna alysymen Deshti Қypshaktagy sayasi bytyrankylykty zhoyuga kүsh saldy Deshti Қypshaktagy Shajbani әuletinin bileushileri Mustafa handy Mahmut Қozha handy talkandady 30 40 zh handykty nygajtu үshin ishki zhәne syrtky kүshtermen kүres zhүrgizdi Tukaj Temir urpaktary Ahmet han men Mahmut han ielikterine Temir әuletinin kol astyndagy Horezm men Syr bojyna sәtti zhoryktar zhasady Sojtip tarihta koshpeli ozbekter dep atalatyn handyk kurdy Әbilkajyr handygy Әbilhajyr hannyn biligi kүshejgen sajyn ogan karsy zhergilikti ru tajpa kosemderi men kejbir sultandardyn karsylygy arta tүsedi Әbilhajyr hannyn biligine karsy zhasyryn narazylyk 1457 zh Syganak tүbinde kalmaktardan zhenilis tapkan son ashyk kүreske ajnaldy 1457 59 zh aralygynda Kerej men Zhәnibek sultandar ozderine karasty tajpalarmen Shu onirine koship baryp zheke Қazak handygyn kurdy Zhәnibek han zhәne Kerej han Қazak handygynyn kүsheje tүsuinen kauiptengen Әbilhajyr han 1468 zh Mogolstanga zhoryk ujymdastyrdy Bul onyn en songy zhorygy edi Әbilhajyr hannyn on bir uly boldy Onyn urpaktary ishinde en tanymal bolgany nemeresi Muhammed Shajbani han DerekkozderAjbyn Enciklopediya Bas red B Ө Zhakyp Almaty Қazak enciklopediyasy 2011 880 bet ISBN 9965 893 73 HBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet