Мистика гр mystіkos құпиялы дүниеге діни көзқарас Оның негізінде табиғаттан тыс күштерге сенім жатыр Мистика иррационали

Мистика (гр. mystіkos – құпиялы) – дүниеге діни - көзқарас. Оның негізінде табиғаттан тыс күштерге сенім жатыр. Мистика иррационализм мен тығыз байланысты және оған , яғни құпиялылық тән. Мистика, ең алдымен, рухани әлемді жеке психологиялық тәжірибе арқылы тануға ұмтылу, осыдан туындайтын амал - әрекеттер, жан мен тәннің жаттығулары болып табылады. Нәтижесінде адамға даналық, ғажайып қабілеттер (, емшілік, магия) дариды, оның жаны мен тәні кемелденіп, төңірегіндегі адамдар оны әулие деңгейіне көтеріп дәріптейді. Мистика аскеттілікке көп мән береді (тәнді, нәпсіні ауыздықтау, дүниеден алшақтау). Таным жолдары тұрғысынан Мистика рационализмге, схоластикаға қарсы тұрады, өйткені оның жақтаушылары ақылдың шектеулігін айтып, Құдайды тану үшін адам санасының тереңінде жатқан иррационализм (сезім, интуиция, түйсік) бөліктерін оятып, іске қосу керек деп есептейді. Мистика заманнан бастау алады. Ежелгі Грекиядағы Мистиканы Пифагор, Платон секілді философтар айқын бейнеледі. , Гермес ілімі, неоплатоншылдардың мұралары Мистикаға негізделген. Мистиканың дамып, кеңінен таралған кезеңі – орта ғасырлар дәуірі. Оның формалары, өзіндік ерекшеліктері бар әлемдік мектептері , ислам, иудаизм, даосизм діндерінде белгілі. Жаңа заманда рационализм мен бағыттағы ғылым күшейіп, дін, әсіресе Мистика кертартпа ағым деп айыпталып, оған қарсы күрес басталды. Сол секілді бағыт дінін Мистикадан тазартуға ұмтылды. Ислам әлемі тарихының әр кезеңінде Мистиканың кейбір шектен шыққан, әдеп жүйесіне қайшы жақтарын сынау орын алған. Кеңес дәуіріндегі атеистік сарындағы әдебиеттерде Мистикалық бағыттар қатты сынға ұшырады, олардың дұрыс - бұрысы ажыратылмады. Мұның барлығының себебі – Мистика феноменінің аса күрделігінде, қайшылықтарында жатыр: оның бұлыңғыр, құпия тұстары әр түрлі теріс бағыттарға, бұрмалауға қолайлы болды. Ислам, дінтану дәстүрі бойынша шынайы Мистиканың белгісі мынада: біріншіден, ол еңбекпен, ұзақ жолмен (заңды сатылардан өту арқылы) келу керек; екіншіден, қарапайым “төменгі” діни қағидаларды, ар - ұят пен әдепті бұзбау, бұқараға мүмкіндігінше “кереметтер”, ғажайыптар туралы аз айту, рухани мүмкіндіктерін тек ізгілік үшін пайдалану, өзінің сырт пішінін мәдениеттілік, кішіпейілділік негіздеріне сәйкес ұстау. Мистика адам мен табиғаттан тыс рух пен құдайдың бар екенін мойындайды. Біршама ғылыми сипат алған, рационализмге түбегейлі қарсы келмейтін тұстарында Мистика философия және теологиямен тіл табыса алады. Мысалы, ислам Мистикасында, яғни сопылықта ақыл мен ойлау жоғары бағаланды.

Тағы қараңыз

Дереккөздер

Қазақ энциклопедиясы, 6 том

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Қазақ энциклопедиясы, 6 том