Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Пальмалар (лат. Arecaceae) – өзімен аттас сапқа жататын тұқымдас. Негізінен тропиктік ормандарда, теңіз жағалауларында, саванналарда, шөлейтті жерлердегі оазистерде, биік тау басында (3000 м-ден биіктікте) таралған. Пальмалардың 250 (кейбір деректерде 212) туысы, 3400-дей (кейбір мәліметтерде 2780) түрлері бар. Биіктігі 60 м-дей, діңінің диаметрі 1 м-ге дейін (), көбіне бұтақтанбаған, жапырағы топтанып, жоғары жағында орналасқан. Пальманың бұтатәрізді, сабағы діңінің қолтық бүрінен не тамыр сабақтан дамитын, сабағы болмайтын, жер бетіне тек жапырағы өсіп шығатын түрлері бар; сабағы жіңішке (диаметрі 2 – 3 см), ұзын (300 м-дей) шырмалып өсетін түрлері де кездеседі. Пальманың жапырағы кезек орналасады, қауырсын салалы, ұзындығы 15 м (), ені 5 м-ге жетеді (). Бұлар 5 – 12 кейде 30 – 50 жылда гүлдейді, гүлдері масаққа немесе сыпыртқы гүлшоғырына топтанған. Пальмалар көбіне даражыныстылар (кейбіреулері ғана қосжынысты болады), жасыл, ақ не сары ұсақ гүлдері екі қатар шеңбер бойымен орналасады, гүл серігі бос жатады, олар етті болып келеді. Аталығы 6, жемісі – қақырап ашылмайтын сүйек не жидек. Тұқымы ірі, қатты эндоспермді болады. Пальманың көптеген түрінің жемісі тамаққа (, кокос пальмасы, құрма пальмасы, т.б.) қолданылады. Тұқымынан май, сағыз алынады, күнжарасы малға беріледі, жапырақ бүрі тамаққа пайдаланылады. Көптеген елдерде Пальманың жеміс шырынынан шарап ашытады, қант, діңінен крахмалды саго жармасы алынады. Қабығынан арқан есіледі, талшығынан бас киім, жіп, себет тоқылады, жапырағынан қағаз, өсімдік балауызы алынады. Қазақстанда пальманы әсемдік үшін қолдан өсіреді. Алматыдағы Бас ботаникалық бақта құрма пальмасы, , , , хамеропс, т.б. түрлері өседі.
| Пальмалар | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| ||||||||||
| түрлері | ||||||||||
| 200 тегі мен 2600 түрі белгілі |
Өсімдік туралы
Пальмалар – жеке бір тұқымдас құрайтын, жапырағы әдемі өсімдіктер тобы. Араб әмірлігі, Үндістан, Оңтүстік Еуропа, Қытай, Жапония жерлерінде кең таралған. Жылу сүйгіш, аздап шөлге де шыдамды. Үй гүлдерінің ішінде биік болып өсетін, кең бөлмелер мен үлкен залдарды көмкеруге қолайлы өсімдік. Ол күннің тіке түскен сәулесін, мол суғарғанды және тазалықты сүйеді. Пальма бөлме жиһаздарымен жақсы үйлесімге келеді. Сол себепті де оны өсірушілердің қатары көп. Үй жағдайында биіктігі 1,5-5 м аралығында болады. Жылы аймақтарда ғана гүлдеп, жеміс салады. Солардың бірі – кәдімгі құрма. Ал, үй жағдайында олар өз деңгейінде өсе алмайтындықтан, тек жапырағының ғана әдемілігін тамашалауға болады.
Күтімі
Жаз кезінде молынан суғару қажет. Суды неғұрлым жылытып құйған дұрыс. Суық судан төменгі жапырақтары сарғайып кетеді. Кешкі немесе таңғы салқында суғарған абзал. Жас өркендері шыға бастаған кезде әдеміжапырақты өсімдіктерге арналған тыңайтқыштармен қоректендіру керек. Көктемде сәуір, мамыр айларының аралығында, екінші рет тамыз, қыркүйек айларында қоректендіріледі.
Көбейтілуі
Пальманы қолдан көбейту қиын жұмыс. Себебі, ол көбінесе тұқымы арқылы ғана көбейеді. Тұқымы арқылы көбейту жұмыстарын арнайы жылыжайларда білікті мамандар ғана жүзеге асырады. Сондықтан, дайын көшетін өсірген дұрыс.
Пальма туралы тақпақ
Түрлері көп Пальманың
Пальма өсіру арманым.
Ормандай боп тұрады,
Пальма болса жан-жағың.
Африкада Пальмадан
Кокос, құрма алады.
Сәндік үшін, ал бізде
Өсіруге болады.
Қосымша
Пальманың түрлері өте көп.Және солардың қайсысы болса да,адамға пайдалы.Құрма пальмасы тәп-тәтті құрма жемісін береді.Ол Арабия мен Солтістік Африка шұраттарында тұратындардың негізгі қорегі болып табылады.Ал ұсақ құрмалар мен құрма сүйегі малға беріледі.Пальма-баспана салу үшін қолайлы құрылыс материалы.Ал оның піскен жаңғағының қабыршағынан арқан, жөкпе-сыпырғыш жасайды.
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
Дереккөздер
"Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727
Дереккөздер
- “Қазақ Энциклопедиясы”, V-том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — ботаника бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Palmalar lat Arecaceae ozimen attas sapka zhatatyn tukymdas Negizinen tropiktik ormandarda teniz zhagalaularynda savannalarda sholejtti zherlerdegi oazisterde biik tau basynda 3000 m den biiktikte taralgan Palmalardyn 250 kejbir derekterde 212 tuysy 3400 dej kejbir mәlimetterde 2780 tүrleri bar Biiktigi 60 m dej dininin diametri 1 m ge dejin kobine butaktanbagan zhapyragy toptanyp zhogary zhagynda ornalaskan Palmanyn butatәrizdi sabagy dininin koltyk bүrinen ne tamyr sabaktan damityn sabagy bolmajtyn zher betine tek zhapyragy osip shygatyn tүrleri bar sabagy zhinishke diametri 2 3 sm uzyn 300 m dej shyrmalyp osetin tүrleri de kezdesedi Palmanyn zhapyragy kezek ornalasady kauyrsyn salaly uzyndygy 15 m eni 5 m ge zhetedi Bular 5 12 kejde 30 50 zhylda gүldejdi gүlderi masakka nemese sypyrtky gүlshogyryna toptangan Palmalar kobine darazhynystylar kejbireuleri gana koszhynysty bolady zhasyl ak ne sary usak gүlderi eki katar shenber bojymen ornalasady gүl serigi bos zhatady olar etti bolyp keledi Atalygy 6 zhemisi kakyrap ashylmajtyn sүjek ne zhidek Tukymy iri katty endospermdi bolady Palmanyn koptegen tүrinin zhemisi tamakka kokos palmasy kurma palmasy t b koldanylady Tukymynan maj sagyz alynady kүnzharasy malga beriledi zhapyrak bүri tamakka pajdalanylady Koptegen elderde Palmanyn zhemis shyrynynan sharap ashytady kant dininen krahmaldy sago zharmasy alynady Қabygynan arkan esiledi talshygynan bas kiim zhip sebet tokylady zhapyragynan kagaz osimdik balauyzy alynady Қazakstanda palmany әsemdik үshin koldan osiredi Almatydagy Bas botanikalyk bakta kurma palmasy hamerops t b tүrleri osedi PalmalarKokos palmasyDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby ArecalesTukymdasy Arecaceae Bercht amp J Presl nom constүrleri200 tegi men 2600 tүri belgiliӨsimdik turalyPalmalar zheke bir tukymdas kurajtyn zhapyragy әdemi osimdikter toby Arab әmirligi Үndistan Ontүstik Europa Қytaj Zhaponiya zherlerinde ken taralgan Zhylu sүjgish azdap sholge de shydamdy Үj gүlderinin ishinde biik bolyp osetin ken bolmeler men үlken zaldardy komkeruge kolajly osimdik Ol kүnnin tike tүsken sәulesin mol sugargandy zhәne tazalykty sүjedi Palma bolme zhiһazdarymen zhaksy үjlesimge keledi Sol sebepti de ony osirushilerdin katary kop Үj zhagdajynda biiktigi 1 5 5 m aralygynda bolady Zhyly ajmaktarda gana gүldep zhemis salady Solardyn biri kәdimgi kurma Al үj zhagdajynda olar oz dengejinde ose almajtyndyktan tek zhapyragynyn gana әdemiligin tamashalauga bolady KүtimiZhaz kezinde molynan sugaru kazhet Sudy negurlym zhylytyp kujgan durys Suyk sudan tomengi zhapyraktary sargajyp ketedi Keshki nemese tangy salkynda sugargan abzal Zhas orkenderi shyga bastagan kezde әdemizhapyrakty osimdikterge arnalgan tynajtkyshtarmen korektendiru kerek Koktemde sәuir mamyr ajlarynyn aralygynda ekinshi ret tamyz kyrkүjek ajlarynda korektendiriledi KobejtiluiPalmany koldan kobejtu kiyn zhumys Sebebi ol kobinese tukymy arkyly gana kobejedi Tukymy arkyly kobejtu zhumystaryn arnajy zhylyzhajlarda bilikti mamandar gana zhүzege asyrady Sondyktan dajyn koshetin osirgen durys Palma turaly takpakTүrleri kop Palmanyn Palma osiru armanym Ormandaj bop turady Palma bolsa zhan zhagyn Afrikada Palmadan Kokos kurma alady Sәndik үshin al bizde Өsiruge bolady ҚosymshaPalmanyn tүrleri ote kop Zhәne solardyn kajsysy bolsa da adamga pajdaly Қurma palmasy tәp tәtti kurma zhemisin beredi Ol Arabiya men Soltistik Afrika shurattarynda turatyndardyn negizgi koregi bolyp tabylady Al usak kurmalar men kurma sүjegi malga beriledi Palma baspana salu үshin kolajly kurylys materialy Al onyn pisken zhangagynyn kabyrshagynan arkan zhokpe sypyrgysh zhasajdy SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly Derekkozder Gүlstan respublikalyk gylymi tanmydyk kopshilik zhurnal 2010 zhyl ISSN 2078 6727Derekkozder Қazak Enciklopediyasy V tomBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul botanika bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz