Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Энциклопедия - (гр. enkyklopaіdeіa – білім (жалпыға бірдей) өрісі), анықтамалық бағытта шығарылатын ғылыми басылым.
Энциклопедия - көне грекше: ἐγκύκλιος παιδεία — «айналым негізінде білім алу» - орыс. обучение в полном круге, κύκλος — шеңбер и παιδεία — оқыту, білім алу) кейде Циклопе́дия ( көне грекше: κύκλιος παιδεία — «айналым негізінде оқыту»)
Энциклопедия термині маңызы жағынан тарихи өзгерістерге ұшыраған. энциклопедия атауы жеті еркін өнерді (грамматика, риторика, диалектика немесе логика, геометрия, арифметика, музыка және астрономия) белгілеп көрсету үшін қолданылған.
16 ғасырда Батыс Еуропада бұл термин "әр алуанды мазмұнды жинақ" дегенге жақын ұғымда қолданыла бастады.
18 ғасырда энциклопедияны білімді топтастыру деген түсінік орын алды. Келе-келе бұл терминнің маңызы бірте-бірте ұлғая түсіп, қазіргі кең таралған мағынаға ие болды: оны барлық ғылым саласынан анық мағлұмат беретін және іс жүзінде қолданылатын (әмбебап энциклопедия) немесе қайсы бір жеке ғылым саласындағы (салалық энциклопедия) ғылыми басылым деп те атайды.
Энциклопедия құрылымы жүйелі түрде жасалады, атап айтқанда, ғылым саласы бойынша іріктеп алынған материалдар алфавит тәртібімен орналастырылады.
Энциклопедия сипатты еңбектер ең алғаш қытай жазбаларында (б.з.б. 12 – 10 ғ-лар) пайда болған. Б.з.б. 2-мыңжылдықтың 2-жартысында Ежелгі Египетте сөздік жасалғаны белгілі. Ежелгі Грекияда Демокрит пен Аристотель еңбектері энциклопедиялық сипатта жазылды.
Ежелгі Римде шыққан алғашқы энциклопедия ның бірі – Марк Теренцийдің “Ғылымдар” деген шығармасы.
Орта ғасырларда – Әбу Наср әл-Фарабидің араб тілінде жазылған “Ғылымдар тізбегі”, Ибн Синаның “Донишнома” (“Білім кітабы”) энциклопедиялық трактаты жарық көрді.
Энциклопедия шығару ісінің жүйелі түрде дамуына 18 ғасырдың аса көрнекті философы Д.Дидро шығарған француз энциклопедиясының ықпалы зор болды.
18 ғасыр
1768 – 71 жылдары шотланд баспаханашысы У.Смелли 3 томдық “” шығарды.
19 ғасыр
19 – 20 ғасырларда Еуропа елдерінің бәрінде дерлік энциклопедия жасалды.
19 ғасырда “Жаңа Америка энциклопедиясы” шығарылып, оны дайындауға көптеген ғалымдар тартылды.
Ресейде алғашқы энциклопедиялық сөздіктер 18 ғасырда шығарылып, оған география, тарих, т.б. ғылым салаларының терминдері енгізілді. 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың бас кезінде жұртшылыққа кең таралған энциклопедия сипатты еңбектердің ішінде Ф.Павленковтың “Энциклопедиялық сөздігі” (қосымшасымен 82 т.), ағайынды А. және И. Гранат бастырған энциклопедиялық сөздік үлкен орын алады. Бұл еңбектерде алғаш рет қазақ даласы мен оны мекендейтін жергілікті халықтар жөнінде мәліметтер берілді.
20 ғасыр
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Батыс Еуропада көп томды энциклопедиялар шығару күрт дамыды. Қазіргі кезде британ, америка энциклопедиялары жаңа материалдармен үнемі жаңартылып отырады.
- Германияда Брокгауз баспасы 12 томдық энциклопедияның 16 басылымын шығарды.
- Францияда 21 томдық “Француз энциклопедиясы” жүйелі түрде басылып келеді. Оған қоса бір томдық “Кіші Ларусс” басылымы да жиі шығады.
- Британника энциклопедиясы
- Брокгауз бен Ефрон энциклопедиялық сөздігі
- “Үлкен совет энциклопедиясы” (1-бас., 66 т., 1925 – 47; 2-бас., 51 т., 1949 – 59; 3-бас., 30 т., 1969 – 78);
- “Кіші совет энциклопедиясы” (1-бас., 10 т.,1928 – 31; 2-бас., 11 т., 1933 – 47; 3-бас., 10 т., 1958 – 60).
- Үлкен Ресей энциклопедиясы
- Тұңғыш “Қазақ совет энциклопедиясы” (12 т., 1968 – 78)
- “Қазақ КСР” қысқаша энциклопедиясы (4 т. 1984, 1987, 1988 – 89),
- “Қазақстан” ықшам энциклопедиялық сөздігі (2005),
- Қазақ энциклопедиясы
Aрнаулы (салалық) энциклопедиялар
- “Шаңырақ” (1990),
- “Ислам” (1995),
- “Қазақ тілі” (1998),
- "Қазақ әдебиеті” (2001)
- “Қазақ өнері” (2002) (2002) энциклопедиялары,
- "Атамекен” Географиялық энциклопедия (2011),
Oблыстық, қалалық, аудандық энциклопедиялық анықтамалықтар
- “Алматы” (1983),
- "Қарағанды” (1990),
- "Атырау” (2000),
- "Тараз” (2003),
- “Оңтүстік Қазақстан” (2005),
- “Сыр елі” (2006)
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін 1997 жылдан бастап тарихи жаңа сипатты 10 томдық алғаш шығара бастады. Оның орысша 5 томдық қысқаша нұсқасы 2004 – 06 жылдары жарық көрді.
Онлайн энциклопедиялар
Дереккөздер
<references>
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
- Т. Рсаев // «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Enciklopediya gr enkyklopaideia bilim zhalpyga birdej orisi anyktamalyk bagytta shygarylatyn gylymi basylym Enciklopediya kone grekshe ἐgkyklios paideia ajnalym negizinde bilim alu orys obuchenie v polnom kruge kyklos shenber i paideia okytu bilim alu kejde Ciklope diya kone grekshe kyklios paideia ajnalym negizinde okytu EtimologiyasyEnciklopediya termini manyzy zhagynan tarihi ozgeristerge ushyragan enciklopediya atauy zheti erkin onerdi grammatika ritorika dialektika nemese logika geometriya arifmetika muzyka zhәne astronomiya belgilep korsetu үshin koldanylgan 16 gasyrda Batys Europada bul termin әr aluandy mazmundy zhinak degenge zhakyn ugymda koldanyla bastady 18 gasyrda enciklopediyany bilimdi toptastyru degen tүsinik oryn aldy Kele kele bul terminnin manyzy birte birte ulgaya tүsip kazirgi ken taralgan magynaga ie boldy ony barlyk gylym salasynan anyk maglumat beretin zhәne is zhүzinde koldanylatyn әmbebap enciklopediya nemese kajsy bir zheke gylym salasyndagy salalyk enciklopediya gylymi basylym dep te atajdy Enciklopediya kurylymy zhүjeli tүrde zhasalady atap ajtkanda gylym salasy bojynsha iriktep alyngan materialdar alfavit tәrtibimen ornalastyrylady Enciklopediya sipatty enbekter en algash kytaj zhazbalarynda b z b 12 10 g lar pajda bolgan B z b 2 mynzhyldyktyn 2 zhartysynda Ezhelgi Egipette sozdik zhasalgany belgili Ezhelgi Grekiyada Demokrit pen Aristotel enbekteri enciklopediyalyk sipatta zhazyldy Ezhelgi Rimde shykkan algashky enciklopediya nyn biri Mark Terencijdin Ғylymdar degen shygarmasy Orta gasyrlarda Әbu Nasr әl Farabidin arab tilinde zhazylgan Ғylymdar tizbegi Ibn Sinanyn Donishnoma Bilim kitaby enciklopediyalyk traktaty zharyk kordi Enciklopediya shygaru isinin zhүjeli tүrde damuyna 18 gasyrdyn asa kornekti filosofy D Didro shygargan francuz enciklopediyasynyn ykpaly zor boldy 18 gasyr1768 71 zhyldary shotland baspahanashysy U Smelli 3 tomdyk shygardy 19 gasyr19 20 gasyrlarda Europa elderinin bәrinde derlik enciklopediya zhasaldy 19 gasyrda Zhana Amerika enciklopediyasy shygarylyp ony dajyndauga koptegen galymdar tartyldy Resejde algashky enciklopediyalyk sozdikter 18 gasyrda shygarylyp ogan geografiya tarih t b gylym salalarynyn terminderi engizildi 19 gasyrdyn ayagy men 20 gasyrdyn bas kezinde zhurtshylykka ken taralgan enciklopediya sipatty enbekterdin ishinde F Pavlenkovtyn Enciklopediyalyk sozdigi kosymshasymen 82 t agajyndy A zhәne I Granat bastyrgan enciklopediyalyk sozdik үlken oryn alady Bul enbekterde algash ret kazak dalasy men ony mekendejtin zhergilikti halyktar zhoninde mәlimetter berildi 20 gasyrEkinshi dүniezhүzilik sogystan kejin Batys Europada kop tomdy enciklopediyalar shygaru kүrt damydy Қazirgi kezde britan amerika enciklopediyalary zhana materialdarmen үnemi zhanartylyp otyrady Germaniyada Brokgauz baspasy 12 tomdyk enciklopediyanyn 16 basylymyn shygardy Franciyada 21 tomdyk Francuz enciklopediyasy zhүjeli tүrde basylyp keledi Ogan kosa bir tomdyk Kishi Laruss basylymy da zhii shygady Britannika enciklopediyasy Brokgauz ben Efron enciklopediyalyk sozdigiKSRO Үlken sovet enciklopediyasy 1 bas 66 t 1925 47 2 bas 51 t 1949 59 3 bas 30 t 1969 78 Kishi sovet enciklopediyasy 1 bas 10 t 1928 31 2 bas 11 t 1933 47 3 bas 10 t 1958 60 ResejҮlken Resej enciklopediyasyҚazakstanTungysh Қazak sovet enciklopediyasy 12 t 1968 78 Қazak KSR kyskasha enciklopediyasy 4 t 1984 1987 1988 89 Қazakstan yksham enciklopediyalyk sozdigi 2005 Қazak enciklopediyasyArnauly salalyk enciklopediyalar Shanyrak 1990 Islam 1995 Қazak tili 1998 Қazak әdebieti 2001 Қazak oneri 2002 2002 enciklopediyalary Atameken Geografiyalyk enciklopediya 2011 Oblystyk kalalyk audandyk enciklopediyalyk anyktamalyktar Almaty 1983 Қaragandy 1990 Atyrau 2000 Taraz 2003 Ontүstik Қazakstan 2005 Syr eli 2006 Қazakstan tәuelsizdik algannan kejin 1997 zhyldan bastap tarihi zhana sipatty 10 tomdyk algash shygara bastady Onyn oryssha 5 tomdyk kyskasha nuskasy 2004 06 zhyldary zharyk kordi Onlajn enciklopediyalarUikipediyaDerekkozder lt references gt Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet T Rsaev Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 X tom