Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бірінші Балқан соғысы (түр: Birinci Balkan Savaşı; грек: Αʹ Βαλκανικός πόλεμος; болг: Балканска война;) — Балқан одағы (Болгария, Сербия, Грекия және Черногория) мемлекеттері мен Түркия арасындағы соғыс. 1912 ж. Аустрия-Германия блогына қарсы тұра алатын Балқан одағының құрылуын Антанта елдері қолдады. Осман империясының әлсіреуі, Балқан түбегіне Аустрия-Мажарстан тарапынан келер қауіптің күшеюі Балқан елдерінің белсенді әрекет етуіне әсерін тигізді. Балқан одағындағы Болгария Салоники мен Батыс Фракияны өзіне қосып алу арқылы Эгей теңізіне шығуды көздесе, Сербия Грекиямен бірлесе отырып, Албанияны бөліске салуды, сонан соң Адрия теңізіне шығуды мақсат етті. Болгария мен Сербия Македонияның барынша көп бөлігін иемденуге ұмтылды. Македония мен Албаниядағы көтерілістер және Италия-Түркия соғысы (1911 – 12) Бірінші Балқан соғысының тұтануын тездетті.
| Бірінші Балқан соғысы | |||
 Сағат тілімен жоғарғы оң жақта: | |||
| Дата | |||
|---|---|---|---|
| Орын | |||
| Нәтиже | Балқан одағының жеңісі | ||
| Аумақтық өзгерістер | Балқандағы Осман империясының қол астындағы аумақ Балқан мемлекеттері арасында бөлінген. | ||
| Қарсыластар | |||
| |||
| Қолбасшылары | |||
| |||
| Тараптар күші | |||
| |||
| Шығындар | |||
| |||
Түркияның Македония мен Фракияға автономия беруден және олардың халқын түрік армиясы қатарына алудан бас тартуы соғысқа сылтау болды. Черногория 1912 ж. 8 қазанда Түркияға қарсы соғыс жариялап, 35 мың әскер, Болгария шамамен 300 мыңдай, Сербия 280 мыңнан астам, ал Грекия 110 мыңға тарта әскер шығарды. Әскери қимылдар 1912 ж. 9 қазанда басталды. Түркия оларға тек 300 мыңдай ғана әскер қарсы қоя алды. Бірінші Балқан соғысы одақтастар үшін сәтті болды. Болгария әскерлері Константинопольге бет түзеп, Эгей теңізіне шықты және Фракиядағы Эдирне қаласын (Адрианополь) қоршады, грек армиясы Салоникиді басып алды.
Сербия күштері Македонияның басым бөлігін, Косовоны және Нови-Пазарды жаулап алды. Албаниядағы черногориялықтар сербтермен бірлесе отырып, Адрия теңізіне шығып, Шкодерді (Скутари) қоршауға алды. Ал, грек флоты Дарданелл бұғазының шығар аузын жауып тастап, Эгей теңізінде үстемдік етті.
Түркия ауыр жағдайда қалып,1912 ж. қарашада ұлы державаларға ара ағайындық жасау жөнінде өтініш білдірген соң, солардың араласуымен 1912 ж. 3 желтоқсанда әскери қимылдар тоқтатылды. 1912 ж. 17 желтоқсанда Лондонда басталған келіссөздер нәтижесінде Түркия Балқан елдері қойған талаптарды қабылдауға келісімін берді. Түркия өзінің тек Константинопольден басқа барлық еуропалық иеліктерінен бас тартқан соң, шекарасы Мидье-Радосто шебі арқылы ғана өтетін болды.
Бірақ, 1913 ж. қаңтарда Түркиядағы төңкеріс нәтижесінде билік басына келген Жас түріктер кабинеті Германияның қолдауымен Балқан одағы елдерінің талаптарын қабылдамай тастады. 1913 ж. 3 ақпанда соғыс қимылдары қайта жанданды, бірақ 6 наурызда келіссөз қайта басталды.
1913 ж. 30 мамырда қол қойылған Лондон келісім-шарты бойынша Балқан түбегінің құрылымы белгіленіп, Балқан елдері мен Түркия арасындағы шекара Мидье-Энез бойымен өтті. Түркия өзінің бүкіл еуропалық иелігінен (Стамбұл мен Фракияның шағын бөлігінен басқа) айырылды. Бірінші Балқан соғысы нәтижесінде Осман империясының жеңіліске ұшырауы, бір жағынан, Албанияның тәуелсіздік алуын (28.11.1912) тездетсе, екінші жағынан, Балқан одағы елдерінің арасындағы қайшылықтарды шиеленістіре түсті.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Birinshi Balkan sogysy tүr Birinci Balkan Savasi grek Aʹ Balkanikos polemos bolg Balkanska vojna Balkan odagy Bolgariya Serbiya Grekiya zhәne Chernogoriya memleketteri men Tүrkiya arasyndagy sogys 1912 zh Austriya Germaniya blogyna karsy tura alatyn Balkan odagynyn kuryluyn Antanta elderi koldady Osman imperiyasynyn әlsireui Balkan tүbegine Austriya Mazharstan tarapynan keler kauiptin kүsheyui Balkan elderinin belsendi әreket etuine әserin tigizdi Balkan odagyndagy Bolgariya Saloniki men Batys Frakiyany ozine kosyp alu arkyly Egej tenizine shygudy kozdese Serbiya Grekiyamen birlese otyryp Albaniyany boliske saludy sonan son Adriya tenizine shygudy maksat etti Bolgariya men Serbiya Makedoniyanyn barynsha kop boligin iemdenuge umtyldy Makedoniya men Albaniyadagy koterilister zhәne Italiya Tүrkiya sogysy 1911 12 Birinshi Balkan sogysynyn tutanuyn tezdetti Birinshi Balkan sogysySagat tilimen zhogargy on zhakta Serb әskerleri Mitrovica kalasyna kiredi Kumanovo shajkasynda Osmanly әskerleri grek koroli Dzhordzh I men Bolgar patshasy Ferdinand I nin Salonikide kezdesui Bolgar auyr artilleriyasyData8 kazan 1912 30 mamyr 1913OrynBalkan tүbegiNәtizheBalkan odagynyn zhenisiAumaktyk ozgeristerBalkandagy Osman imperiyasynyn kol astyndagy aumak Balkan memleketteri arasynda bolingen ҚarsylastarBalkan odagy Bolgariya patshalygy Serbiya patshalygy Grekiya patshalygy Chernogoriya patshalygy koldauymen Alban eriktileri Resej imperiyasy Osman imperiyasy koldauymen Cherkes eriktileri Alban eriktileri Austriya MazharstanҚolbasshylaryI Ferdinand Vasil Kutinchev Nikola Ivanov Radko Dimitriev Georgij Todorov I Georg I Konstantin I Peter I Aleksander I Nikola Richchoto Garibaldi V Mehmet Kәmil pasha Mahmut Shevket pasha Әnuar pasha Nazym pasha Zeki pasha Mehmet Esat pasha Abdulla pasha Әli Riza pasha Ysmajyl Hakky pasha Hasan Riza pasha Mehmet Shүkrү pasha Essad Pasha Toptani Rauf Orbaj pashaTaraptar kүshi749 500 436 742Shygyndar108 000 340 000Bul үlgini koru ondeu Tүrkiyanyn Makedoniya men Frakiyaga avtonomiya beruden zhәne olardyn halkyn tүrik armiyasy kataryna aludan bas tartuy sogyska syltau boldy Chernogoriya 1912 zh 8 kazanda Tүrkiyaga karsy sogys zhariyalap 35 myn әsker Bolgariya shamamen 300 myndaj Serbiya 280 mynnan astam al Grekiya 110 mynga tarta әsker shygardy Әskeri kimyldar 1912 zh 9 kazanda bastaldy Tүrkiya olarga tek 300 myndaj gana әsker karsy koya aldy Birinshi Balkan sogysy odaktastar үshin sәtti boldy Bolgariya әskerleri Konstantinopolge bet tүzep Egej tenizine shykty zhәne Frakiyadagy Edirne kalasyn Adrianopol korshady grek armiyasy Salonikidi basyp aldy Serbiya kүshteri Makedoniyanyn basym boligin Kosovony zhәne Novi Pazardy zhaulap aldy Albaniyadagy chernogoriyalyktar serbtermen birlese otyryp Adriya tenizine shygyp Shkoderdi Skutari korshauga aldy Al grek floty Dardanell bugazynyn shygar auzyn zhauyp tastap Egej tenizinde үstemdik etti Tүrkiya auyr zhagdajda kalyp 1912 zh karashada uly derzhavalarga ara agajyndyk zhasau zhoninde otinish bildirgen son solardyn aralasuymen 1912 zh 3 zheltoksanda әskeri kimyldar toktatyldy 1912 zh 17 zheltoksanda Londonda bastalgan kelissozder nәtizhesinde Tүrkiya Balkan elderi kojgan talaptardy kabyldauga kelisimin berdi Tүrkiya ozinin tek Konstantinopolden baska barlyk europalyk ielikterinen bas tartkan son shekarasy Mide Radosto shebi arkyly gana otetin boldy Birak 1913 zh kantarda Tүrkiyadagy tonkeris nәtizhesinde bilik basyna kelgen Zhas tүrikter kabineti Germaniyanyn koldauymen Balkan odagy elderinin talaptaryn kabyldamaj tastady 1913 zh 3 akpanda sogys kimyldary kajta zhandandy birak 6 nauryzda kelissoz kajta bastaldy 1913 zh 30 mamyrda kol kojylgan London kelisim sharty bojynsha Balkan tүbeginin kurylymy belgilenip Balkan elderi men Tүrkiya arasyndagy shekara Mide Enez bojymen otti Tүrkiya ozinin bүkil europalyk ieliginen Stambul men Frakiyanyn shagyn boliginen baska ajyryldy Birinshi Balkan sogysy nәtizhesinde Osman imperiyasynyn zheniliske ushyrauy bir zhagynan Albaniyanyn tәuelsizdik aluyn 28 11 1912 tezdetse ekinshi zhagynan Balkan odagy elderinin arasyndagy kajshylyktardy shielenistire tүsti Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet