Мұғауия ибн Әбу Суфйан араб معاوية ابن أبي سفيان 603 680 661 жылдан бастап билік құрған Умәйя әулетінің бірінші халифасы

Мұғауия ибн Әбу Суфйан (араб.: معاوية ابن أبي سفيان‎, 603-680) — 661 жылдан бастап билік құрған Умәйя әулетінің бірінші халифасы әрі негізін қалаушы. Мұхаммед пайғамбардың сахабасы және Әбу Суфйанның ұлы. Халифат астанасын Медине қаласынан Дамаскқа ауыстырған.

I Мұғауия ибн Әбу Суфйан
араб.: يزيد بن معاوية بن أبي سفيان‎

Лауазымы

Умәйядтар халифатының 1-халифі

661 — 6 мамыр 680

Ізашары

Хасан ибн Әли

Ізбасары

I Йазид

Өмірбаяны

Діні

Ислам

Дүниеге келуі

603
Мекке

Қайтыс болуы

6 мамыр 684
Медине

Династия

Умәйя әулеті

Әкесі

Әбу Суфйан

Жұбайы

Һинд бинт Утба

Балалары

I Йазид

I Мұғауия ибн Әбу Суфйан Ортаққорда

Мұғауия һижрадан 20 жыл бұрын Әбу Суфйанның Һинд бинт Утба деген әйелінен туылғаны белгілі. Ол өзінің әке-шешесі сияқты көпқұдайшылардың діни рәсімдеріне қатысқаны туралы деректер жоқ. Мұғауияның отбасы құрайыш тайпасының өкілдері.

Халифалығы

Мұғауия ибн Әбу Суфйан таққа отырған кезде ислам әлемі үш топқа бөлінді:

Сирия және өзге аймақтардағы Умәйя әулеті;
Әли ибн Әбу Талибтің жақтастары және оның әулетін халифалыққа лайық деп санағандар. Бұлардың басым бөлігі Иракта, біршамасы Мысырда шоғырланды.
Харижиліктер

Ислам әлемін бір орталыққа бағындырғаннан кейін Мұғауия Осман ибн Аффанның кезіндегі жорықтарды ары қарай жалғастырды. Шығыста Мәуереннаһр, Хорасан және , Батыста Солтүстік Африка мен Солтүстік Анадолы түбегі бағытында жорықтар жасалды.

Шығысқа жорықтары

663 жылы Абд әр-Рахман ибн Самураның қолбасшылығындағы жасақтар Кабулға жорық жасап, қаланы басып алды.

Зияд ибн Абиһ Басра уәлиі болғандықтан Хорасан мен Систанға жоспарлы түрде жорықтар жасап, 671 жылы Куфа мен Басрадан 50 000 әскерді Мерв аймағына орналастырылып, Түркістан аймағына қарсы Хорасан гарнизоны құрылды. Жаңа әскери аймақтың орталығы Мерв қаласы болды. 671 жылы Хорасан уәлиі Раби ибн Зияд әл-Хариси Балх қаласын басып алады.

Зияд ибн Абиһтің өлімінен кейін Хорасан өз алдына уәлаят болып құрылып, оның уәлиі Ұбайдуллаһ ибн Зияд 674 жылы Әмудариядан өтіп, Мәуереннаһрға кірді де Бұхара қаласын қоршауға алды. Арабтар бұхаралықтарды салық төлеуге көндірді.

Сайд ибн Осман ибн Аффан да Әмудариядан өтіп, Самарқандқа шабуыл жасаған. Бұхара билеушісі өзге де жергілікті басшылармен тізе қосып, арабтармен соғыс жүргізгенмен, оның нәтижесі жеңіліспен аяқталды және олар салық төлеуге мәжбүр болды.

Батысқа жорықтары

Анадолы түбегіне жорықтары

Арабтар жыл сайын бір немесе екі мәрте Анадолыға жорықтар жасап, Византияны әлсіретіп отыратын. Осы жорықтардың барысында Анкара, сияқты Анадолы қалалары талан-таражға түсті.

Византияға жасалған ең іріс жорық – Константинополь жорығы болды. Константинопольге алғашқы жорық 668 жылы Суфйян ибн Ауф әл-Азди қолбасшылығымен жүзеге асты. Мұсылмандар қысты Константинопольдің азиялық құрлығындағы беткейде өткізіп, 669 жылдың көктемінде Мұғауия Йазидтің басшылығымен қосымша күш жөнелтеді. Арабтар қаланы жаз бойы қоршап, қыс келгенде Сирияға оралды.

674 жылы Жунада ибн Әби Умәйя әл-Азди басшылығымен екінші мәрте Константинопольге жорық жасалып, жеті жылға созылды. Тек 684 жылы Мұғауия қайтыс болған соң ғана әскер кері қайтарылды.

Солтүстік Африкаға жорықтары

Жаңадан тағайындалған Мысыр уәлиі Мұғауия ибн Худайдж Фустат гарнизонынан шығып, Тунисті жаулап алды. Орталықтан ұзап кеткеніне байланысты халифаның рұқсатымен арабтар Кайраван бекінісін салады. Аталған бекініске мысырлық арабтар орналастырылды.

Тағы қараңыз

I Мұғауия Умәйя әулеті Туған күні: 603 Қайтыс болған күні: 6 мамыр 680
Ізашары: Хасан ибн Әли	Ислам халифатының халифі Умәйядтар халифаты 661 — 6 мамыр 680	Ізбасары: I Йазид

Дереккөздер

Райш тайпасы және Омайяд халифалары

[1] Райш тайпасы және Омайяд халифалары