Балх — Солтүстік Ауғанстандағы қазіргі (Балх) қаласының жанындағы көне қала. Ежелгі Балх Қытай мен Қашқар, Орта Азия мен Түркістан, Иран мен Үндістан, Таяу Шығыс елдерін жалғастырған жолдары торабына салынып, ірі мәдени-экономикалық орталыққа айналған. Б.з.б. 250 — 130 жылдары шамасында Бактрия мемлекетінің, б.з.б. 1 ғасырдың соңы — б.з. 3 ғасырының басында Кушан патшалығының астанасы болды. Жазба деректер бойынша, Балх ислам діні пайда болып, Орта Азияға тарағанға дейінгі кезеңнің өзінде-ақ кемеліне келген ірі қала болған. 7 ғасырдағы арабтар жорығы кезінде қираған Балх 725 жылы қалпына келтіріле бастады. Сафари, және әулеттері билік еткен тұста да (11—12 ғасырлар) қайтадан өркендеп, ең ірі саяси, мәдени және сауда орталықтарының бірі ретінде әлемдік деңгейге көтерілді. 1221 жылы көктемде қаланы Шыңғыс хан әскері басып алды. Бұл жөнінде ибн әл-Асир “қала өз еркімен беріліп, Шыңғыс хан кешірім етіп қиратпаған” деп көрсетсе, Ала әд-Дин Ата Мәлік Жуайни “моңғол ханы өз уәдесінде тұрмай, қаланы тас-талқан еткен” дейді. 1262 жылы қаланы өз көзімен көрген Марко Поло оның бұрын үлкен әрі әдемі қала болғанын, қазір де “әдемі сарайлары мен тамаша мәрмәр ғимараттары бар” ірі қала екенін жазған. 14 ғасырдың 40 — 50-жылдары Балхты Хусейн Әмірге шартты бағынған Илшигидайдың немересі басқарды. Осы жылдары басталған қайта қалпына келтіру жұмыстары 1368 жылы түгелге дерлік аяқталды. Қала 16 — 17 ғасырларда айтарлықтай дамыды, әсіресе, , Аштархан әулеті үстемдік құрған тұста гүлдене түсті. Бұл кезде Балхта бірқатар архитектуралық ескерткіштер бой көтеріп, тамаша бақтар мен гүлзарлар салынды, суландыру ісі дамыды. Балх 16 ғасырдың 2-жартысынан бастап, 19 ғасырдың ортасына дейін әмірі мирасқорының ордасы болды.
Дереккөздер
- “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Balh Soltүstik Auganstandagy kazirgi Balh kalasynyn zhanyndagy kone kala Ezhelgi Balh Қytaj men Қashkar Orta Aziya men Tүrkistan Iran men Үndistan Tayau Shygys elderin zhalgastyrgan zholdary torabyna salynyp iri mәdeni ekonomikalyk ortalykka ajnalgan B z b 250 130 zhyldary shamasynda Baktriya memleketinin b z b 1 gasyrdyn sony b z 3 gasyrynyn basynda Kushan patshalygynyn astanasy boldy Zhazba derekter bojynsha Balh islam dini pajda bolyp Orta Aziyaga taraganga dejingi kezennin ozinde ak kemeline kelgen iri kala bolgan 7 gasyrdagy arabtar zhorygy kezinde kiragan Balh 725 zhyly kalpyna keltirile bastady Safari zhәne әuletteri bilik etken tusta da 11 12 gasyrlar kajtadan orkendep en iri sayasi mәdeni zhәne sauda ortalyktarynyn biri retinde әlemdik dengejge koterildi 1221 zhyly koktemde kalany Shyngys han әskeri basyp aldy Bul zhoninde ibn әl Asir kala oz erkimen berilip Shyngys han keshirim etip kiratpagan dep korsetse Ala әd Din Ata Mәlik Zhuajni mongol hany oz uәdesinde turmaj kalany tas talkan etken dejdi 1262 zhyly kalany oz kozimen korgen Marko Polo onyn buryn үlken әri әdemi kala bolganyn kazir de әdemi sarajlary men tamasha mәrmәr gimarattary bar iri kala ekenin zhazgan 14 gasyrdyn 40 50 zhyldary Balhty Husejn Әmirge shartty bagyngan Ilshigidajdyn nemeresi baskardy Osy zhyldary bastalgan kajta kalpyna keltiru zhumystary 1368 zhyly tүgelge derlik ayaktaldy Қala 16 17 gasyrlarda ajtarlyktaj damydy әsirese Ashtarhan әuleti үstemdik kurgan tusta gүldene tүsti Bul kezde Balhta birkatar arhitekturalyk eskertkishter boj koterip tamasha baktar men gүlzarlar salyndy sulandyru isi damydy Balh 16 gasyrdyn 2 zhartysynan bastap 19 gasyrdyn ortasyna dejin әmiri miraskorynyn ordasy boldy BalhDerekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet